Ziddiyatlarni vijudga kelishi

25.1-jadval 
 «Katta sakkizlik» tarkibiga kiruvchi mamlakatlarning ko’rsatkichlari (2007 
yil) 
 
Aholi soni 
YAIM
Mln. 
kishi 
Jamiga 
nisbatan 
foizda 
mlrd. 
doll. 
Jamiga 
nisbatan 
foizda 
Jahon bo’yicha 
6345,1 
100,0 
66228,7 
100 
AQSH 
302,5 
4,53 
13543,3 
20,4 
YAponiya 
127,7 
1,91 
4346,0 
6,6 
Gеrmaniya 
82,4 
1,23 
2714,5 
4,1 
Buyuk Britaniya 
60,2 
0,9 
2270,9 
3,4 
Frantsiya 
64,1 
1,01 
2117,0 
3,2 
Rossiya 
142,5 
2,14 
2076,0 
3,1 
Italiya 
59,1 
0,89 
1888,5 
2,9 
Kanada 
32,9 
0,49 
1217,1 
1,8 
«Katta 
sakkizlik» 
mamlakatlari birgalikda 
871,4 
13,1 
30006 
45,3 
Manba: http://ru.wikipedia.org. 
Kelajakda norozilik harakati kuchayib, chap partiyalar va tashkilotlarning yordamini 
oldi va shu bilan birga yanada madaniyatli yo'nalishga o'tdi. Shu nuqtai nazardan, 
2001 va 2002 yillarda o'tkazilgan birinchi va ikkinchi Jahon ijtimoiy forumlari juda 
ko'rsatkichdir. Braziliyaning Portu Alegri shahrida, 50 mingga yaqin delegat, 
jumladan, qator mamlakatlarning taniqli siyosiy arboblarini jamlagan ikkinchi 
Braziliya forumi “Boshqa dunyo mumkin” shiori ostida o‘tkazildi.

---

U aksil-globallashuv harakati baqiriqchilar va mushtlashuvchilar to‘dasi 
emas, balki globallashuvni rad etishga chaqiruvchi “Amerika uslubi” ijtimoiy kuch 
ekanligini va unga inson qiyofasini berish mumkinligini ko‘rsatdi. Hozircha 
globallashuvning liberal, erkin bozor modelining ustunligiga ishonuvchilar bilan 
Fransiya Bosh vaziri kabi boshqariladigan (jilovlangan) globallashuv tarafdorlari 
o‘rtasida haqiqiy muloqot yo‘q. Ikkala tomonning ham bu jarayondagi 
kamchiliklarni 
tuzatish 
bo'yicha 
konstruktiv 
fikrlari 
kam.
Globallashuv insoniyat tsivilizatsiyasi rivojlanishining ob'ektiv tendentsiyasi bo'lib, 
qo'shimcha imkoniyatlar ochib beradi va alohida mamlakatlar iqtisodiyotiga katta 
foyda va'da qiladi.
Ushbu obyektiv jarayon tufayli ishlab chiqarish tannarxini tejashga erishiladi, 
resurslarni jahon miqyosida taqsimlash optimallashtiriladi, milliy bozorlarda 
tovarlarning assortimenti va sifati kengayadi, fan, texnika va madaniyat yutuqlari 
keng ommalashtirilmoqda. Ammo bu jarayon nafaqat kambag'al, balki boy 
mamlakatlarning milliy iqtisodiyotlari uchun ham qimmat va xavf-xatarlarga boy. 
O'z chegaralaridan tashqarida sodir bo'layotgan voqealarni nazorat qilish 
imkoniyatiga ega bo'lmagan mamlakatlar uchun stixiyali global jarayonlar salbiy 
oqibatlarga olib kelishi mumkin. Iqtisodiy globallashuvning afzalliklari o'z-o'zidan 
paydo bo'lmaydi va barcha mamlakatlar ham ularni teng taqsimlamaydi. 
Shuningdek, bu jarayon sayyoramizda barqaror iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shgani 
haqida ishonchli dalillar yo‘q. Shunday qilib, A.Meddison keltirgan ma'lumotlarga 
ko'ra, 20-asrning birinchi choragida 2,2% bo'lgan jahon yalpi ichki mahsulotining 
o'rtacha yillik o'sish sur'ati so'nggi ikki yil ichida amalda bir xil darajada - 2,2-2,5% 
darajada saqlanib qoldi. o'n yilliklar. Albatta, bu umumiy ko‘rsatkichlar dunyoning 
ayrim qismlarida iqtisodiy rivojlanishning jadallashuvini, shuningdek, uning boshqa 
qismlarida davom etayotgan turg‘unlikni aks ettirmaydi. 
Global ko‘rsatkichlar hozirgacha asosan ichki sharoitga va iqtisodiy jihatdan 
eng ko‘p davlatlarning siyosatiga bog‘liq. kuchli davlatlar. Jahon iqtisodiyotining 
barqaror, dinamik o'sishi muammosi hali ham o'z yechimini kutmoqda va, aftidan, 
Globallashuvning foydalari notekis va ko'plab mamlakatlar nazarida adolatsiz 

---

taqsimlanadi. 20-asrning so'nggi yigirma yilligida iqtisodiy globalizmning barcha 
yutuqlari kun tartibidan mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish darajasidagi xavfli 
bo'shliqlarni bartaraf etish vazifasini olib tashlamadi, bu vazifa 1970-yillarda 
rivojlanish uchun harakatning markazida edi. yangi xalqaro iqtisodiy tartib.
Boy mamlakatlarda yashovchi dunyo aholisining 20 foizi jahon yalpi ichki 
mahsulotining 86 foizini, eng kambag‘al 20 foizi esa bor-yo‘g‘i 1 foizni tashkil 
etadi. Doimiy tengsizliklar nafaqat mustamlakachilik va tarixiy taqdir merosi, balki 
uzoq yillardagi oqibatlarning natijasidir. bizning kunlarimizda adolatli va tengsiz 
hamkorlikdan. Globallashuvning bir tomonlama foydalari tengsiz sharoitlarni 
yanada kuchaytirib, ko'plab mamlakatlar va mintaqalarni taraqqiyotning chekkasida, 
hatto undan tashqarida qoldiradi. Iqtisodiy hayotning globallashuv jarayoni iqtisodiy 
rivojlanishning tabaqalanish darajasiga qay darajada ta'sir qiladi, degan savolga aniq 
javob yo'q. Xususan, tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, 1965 yildan keyin har ikki guruh 
mamlakatlarida aholi jon boshiga to'g'ri keladigan daromadlar darajasi ikki baravar 
oshdi, ammo farq o'zgarishsiz qoldi. O'rtacha ko'rsatkichlar jiddiy salbiy 
tendentsiyalarni yashiradi: faqat Osiyo yaxshilandi, G'arbiy yarim sharning 
qashshoq mamlakatlari, Yaqin Sharq va Afrika sanoatlashgan Shimoldan orqada, 
ayniqsa 1970-yillardan keyin kengaydi. “Janubiy” deb atalmish, nisbatan gullab-
yashnagan, global jarayonlarga tobora ko‘proq aralashib borayotgan va jahon 
taraqqiyoti chetida qolgan “yutqazuvchilar” guruhiga bo‘lingan. Buni bashorat 
qilish oson XXI asrda globallashuv jarayoni iqtisodiy imkoniyatlar va qudrat 
jihatidan qutblangan dunyoda sodir bo'lishini. Bu, ehtimol, kelajakdagi xavflar, 
muammolar va mojarolarning eng muhim manbaidir.16 Ommaviy axborot vositalari 
yuqori darajada rivojlangan mamlakatlarning farovonlik va iste'mol standartlarini 
namoyish etayotgan davrda ko'plab mamlakatlarning yuqori darajada rivojlangan 
dunyoga yetib bora olmasligi, bu mamlakatlar ichidagi ijtimoiy tengsizlikning 
kuchayishi va ommaning umidlarining amalga oshmaganligi. butun dunyo ijtimoiy 
keskinlik manbaiga aylanib bormoqda.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda tarkibiy qayta qurishlarni moliyalashtirish 
bilan XTRB faol shug’ullanadi. XTRB va u bilan birga Jahon banki tarkibiga 

---

kiruvchi Xalqaro rivojlanish uyushmasi (XRU), Xalqaro moliyaviy korporatsiya 
(XMK) har xil invеstitsion ob’еktlarni o’rta va uzoq muddatli krеditlash bilan 
shug’ullanadi, 
loyihalarning 
moliyaviy-iqtisodiy 
asoslarini 
tayyorlaydi, 
rivojlanayotgan mamlakatlardagi tarkibiy qayta o’zgartirishga yordam bеradi. 
Davlatlararo 
tashkilotlar 
ichida 
barcha 
sanoat 
jihatdan 
rivojlangan 
mamlakatlarni birlashtiruvchi IHRT muhim rol o’ynaydi. Uning doirasida ichki 
iqtisodiy tadbirlarning boshqa mamlakatlar milliy iqtisodiyoti samaradorligiga 
ta’sirini, ularning to’lov balansi holatini o’rganish amalga oshiriladi, milliy 
iqtisodiyotning jahon xo’jaligi tamoyillariga tеz moslashishini ta’minlash maqsadida 
makroiqtisodiy tartibga solish bo’yicha tavsiyanomalar bеriladi. IHRT jahon 
xo’jaligi doirasida ko’p omilli fuktsional aloqalarni o’rganishni amalga oshiradi, 
valyuta va budjеt siyosati, narxlar, savdo va boshqa sohalar bo’yicha ilmiy 
asoslangan iqtisodiy prognozlar tavsiya etadi. 
Sharqiy yevropa mintaqasida tarkibiy qayta qurishga moliyaviy ta’sir ko’rsatish 
va yordam tashkil qilish maqsadida 1991 yil yevropa tiklanish va taraqqiyot