Ziddiyatlarni vijudga kelishi

boshqa ob’еktlarni loyihalashtirish va qurish jarayoniga kеrakli hisob-kitob 
loyihalarini bеrish hamda injеnеrlik-qurilish xizmati ko’rsatishdan iborat 
bo’ladi. 
Jahon infratuzilmasi. Tovarlar, ishchi kuchi, moliyaviy vositalarning milliy 
chеgaralar orqali to’xtovsiz o’sib boruvchi harakati butun jahon infratuzilmasining 
rivojlanishi va takomillashuvini tеzlashtiradi. Muhim transport tizimi (dеngiz, 
daryo, havo, tеmir yo’l transporti) bilan bir qatorda jahon iqtisodiyotining 
rivojlanishida axborot kommunikatsiyalar tarmog’i tobora ko’proq ahamiyat kasb 
etib boradi. Munosib umumjahon infratuzilmasi bo’lmasa, hozirgi ishlab 
chiqaruvchi kuchlarning baynalminallashuvini rivojlantirib bo’lmaydi. Bunday 
infratuzilmaning ayrim tarkibiy qismlari jahon savdosi vujudga kеlayotgan, jahon 
bozori tashkil topayotgan vaqtda paydo bo’lgan. 
Hozirgi davrda birjalar, moliya markazlari, yirik sanoat va savdo birlashmalari 
misli ko’rilmagan tеzlik bilan opеrativ ma’lumotlar olishga va ularni ishlab 
chiqishga imkon bеruvchi eng yangi tеxnik vositalar bilan jihozlangan. Rivojlangan 
mamalakatlarda kеng tarmoqli axborot majmuasi tashkil topmoqda, uning ta’siri 
amalda iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va sohalariga yoyilmoqda. 
Hozirgi sharoitda ilmiy va tijorat axborotlar ayniqsa qimmatlidir. Shu sababli 
turli xalqaro darajalarda maxsus «ma’lumotlar banklari» tashkil topmoqda, bular 
ilmiy va ishlab chiqarish maqsadlari uchun zarur axborotni qidirib topishni ancha 
yengillashtiradi. Jahon infratuzilmasi turli ziddiyatlarni bartaraf qilish orqali 
rivojlanadi. 
Bu yondashuvlarning har birida qandaydir haqiqat bor; birgalikda olingan, 
Ko'pgina talqinlar o'zgarish ko'lamini va gunohni bir tomonlamalik bilan kam 
baholasa, ajablanarli emas. Globallashuv uchun bularning barchasi va boshqalar. 
Uning mohiyatini tushunishning kalitini ijtimoiy darajada, asrlar davomida mavjud 

---

bo'lgan va rivojlanayotgan ijtimoiy tuzilmaning o'zgarishidan izlash kerak. Insoniyat 
mavjudligining milliy-davlat shakllari asta-sekin o'z-o'zini ta'minlash qobiliyatini 
yo'qotmoqda. Biz sezilmas darajada yangi ijtimoiy tuzilishga kirib boramiz. 
Globallashuv 
- 
global 
insonlar 
hamjamiyatini 
shakllantirish 
jarayoni.3 
Globallashuvning mohiyatini izlashning og'riqli izlanishi ortida jiddiy muammo 
turibdi: uning tarixiy salafi - dunyoning turli mamlakatlari va mintaqalari, turli 
darajadagi iqtisodiy sub'ektlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligining doimiy 
ortib borishida ifodalangan xalqarolashuv bilan qanday taqqoslash mumkin. 
Globallashuv xalqarolashuv jarayonining eng yuqori bosqichidir.4 Globallashuv 
ko'pincha global iqtisodiyotning paydo bo'lishi bilan belgilanadi. Bu shunday emas: 
iqtisodiy faoliyat motor bo'lib xizmat qiladi, rivojlanish uchun turtki beradi, lekin 
uni tugatmaydi.
Darhaqiqat, ijtimoiy sohada ham, siyosiy hayotda ham, madaniyat sohasida 
ham o‘zgarishlar sezilmoqda. Yana bir narsa shundaki, tabiatan bu mavjudot 
sohalari iqtisodiyotga qaraganda ancha inertialdir. Bundan tashqari, bu erda 
globallashuv siyosiy tizimlar yoki madaniy me'yorlarning ko'proq yoki kamroq 
birlashtirilgan modellarga tubdan kamaytirilmasligi natijasida yuzaga keladigan 
engib bo'lmas to'siqlarga duch keladi. Globallashuv jarayoni o‘z mohiyatiga ko‘ra 
oddiy, silliq va ziddiyatli bo‘lishi mumkin emas. Bu har kimga va har bir kishiga 
ta'sir qiladi va ta'sir qiladi: alohida shaxslar, kichik va katta jamoalar, davlatlar va 
mintaqalar, xalqlar va sivilizatsiyalar. Global muammolarni hal qilishning u yoki bu 
yo'llari va usullari ortida ulkan manfaatlar turibdi. Qaysidir ma’noda aytishimiz 
mumkinki, globallashuv zamonaviy dunyoning barcha qarama-qarshiliklari va 
to‘qnashuvlarini o‘ziga qaratdi. Globallashuv jarayonlarining katta ziddiyatining 
eng muhim sabablaridan biri inson jamoalarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy 
rivojlanish darajasi, turmush tarzi, borliqning asosiy muammolari bilan bog'liqligi, 
qadriyatlar tizimidagi tub farqlardir. Bugungi kunda ular shunchalik buyukki, biz 
aytishimiz mumkinki, insoniyat turli o'lchov va dunyolarda yashaydi; qisman mos 
keladi, qisman parallel mavjud, qisman ular hatto tegmaydilar. 

---

Globallashuv jarayonlarining mojaro potentsialining kuchayishining yana bir 
manbai - bu alohida ishtirokchilarning potentsialidagi katta farq. Rollarni 
taqsimlashni belgilaydigan boshlang'ich imkoniyatlarning tengsizligi globallashuv 
g'oliblari va mag'lublari o'rtasidagi kelajakdagi to'qnashuvlarning urug'larini o'z 
ichiga oladi. Globallashuv jarayonlarining millatlararo regulyatorlarining zaifligi 
vaziyatni yanada kuchaytirmoqda.
Globallashuvga xos bo'lgan uchinchi beqarorlashtiruvchi omil - bu tezlikka 
tushib qolganlar va chetda qolganlar o'rtasidagi keng chegara. Globallashuv ijtimoiy 
makonni o‘z taraqqiyoti ehtiyojlariga mos ravishda qayta shakllantirmoqda.6 
Globallashuv jarayonlari duch keladigan eng murakkab muammolar majmuasi 
insoniyatning madaniy xilma-xilligidan kelib chiqadi. Sivilizatsiyalar to'qnashuvi 
kelajak uchun eng mumkin bo'lgan stsenariy deb aytishga hech qanday asos yo'q. 
Biroq, shubhasiz, o‘zaro tushunishni izlash, turli madaniy-tsivilizatsiya majmualari 
o‘rtasida o‘zaro aloqalarni yo‘lga qo‘yish ulkan sa’y-harakatlarni va insoniyatning 
butun ma’naviy salohiyatini safarbar etishni talab qiladi. Qiyinchilik va to‘siqlarga 
qaramay, globallashuv jarayoni boshlandi, jadal davom etmoqda va davom etadi. 
Bugungi kunda u eng jadal rivojlanayotgan bir qancha yo'nalishlar mavjud: bular 
global aloqa tarmoqlari, axborotni qo'llab-quvvatlash, moliya institutlari, ommaviy 
axborot vositalari, ayrim sohalarda xalqaro hamkorlik (masalan, inson huquqlarini 
himoya qilish yoki atrof-muhitni muhofaza qilish). Globallashuvning Axilles 
tovonini siyosiy tuzilmalar, davlat institutlari, boshqaruv tizimlari tashkil etadi. 
Jahon hukumatini yaratish kabi utopiyalarga berilmasdan, biz ishonch bilan 
aytishimiz mumkinki, hatto globallashuv yo'lidagi dastlabki qadamlar ham ijtimoiy 
jarayonlarni sifat jihatidan yuqori darajada boshqarishni talab qiladi. Siz kelajakni 
o'tgan davrning siyosiy vositalari bilan qura olmaysiz.7 Asrlar davomida milliy 
darajada 
yaratilgan 
nazorat, 
muvofiqlashtirish, 
boshqarish 
vositalari 
globallashayotgan dunyoda o‘z samarasini yo‘qotayotgani aniq. Ijtimoiy 
jarayonlarning elementlariga dosh berish uchun ular to'ldirilishi, qandaydir 
davlatdan yuqori tartibga solish tizimlariga asoslanishi kerak. 

---