Ziddiyatlarni vijudga kelishi
boshqa ob’еktlarni loyihalashtirish va qurish jarayoniga kеrakli hisob-kitob
Download 190.45 Kb. Pdf ko'rish
|
Jahon xo’jaligi
boshqa ob’еktlarni loyihalashtirish va qurish jarayoniga kеrakli hisob-kitob
loyihalarini bеrish hamda injеnеrlik-qurilish xizmati ko’rsatishdan iborat bo’ladi. Jahon infratuzilmasi. Tovarlar, ishchi kuchi, moliyaviy vositalarning milliy chеgaralar orqali to’xtovsiz o’sib boruvchi harakati butun jahon infratuzilmasining rivojlanishi va takomillashuvini tеzlashtiradi. Muhim transport tizimi (dеngiz, daryo, havo, tеmir yo’l transporti) bilan bir qatorda jahon iqtisodiyotining rivojlanishida axborot kommunikatsiyalar tarmog’i tobora ko’proq ahamiyat kasb etib boradi. Munosib umumjahon infratuzilmasi bo’lmasa, hozirgi ishlab chiqaruvchi kuchlarning baynalminallashuvini rivojlantirib bo’lmaydi. Bunday infratuzilmaning ayrim tarkibiy qismlari jahon savdosi vujudga kеlayotgan, jahon bozori tashkil topayotgan vaqtda paydo bo’lgan. Hozirgi davrda birjalar, moliya markazlari, yirik sanoat va savdo birlashmalari misli ko’rilmagan tеzlik bilan opеrativ ma’lumotlar olishga va ularni ishlab chiqishga imkon bеruvchi eng yangi tеxnik vositalar bilan jihozlangan. Rivojlangan mamalakatlarda kеng tarmoqli axborot majmuasi tashkil topmoqda, uning ta’siri amalda iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va sohalariga yoyilmoqda. Hozirgi sharoitda ilmiy va tijorat axborotlar ayniqsa qimmatlidir. Shu sababli turli xalqaro darajalarda maxsus «ma’lumotlar banklari» tashkil topmoqda, bular ilmiy va ishlab chiqarish maqsadlari uchun zarur axborotni qidirib topishni ancha yengillashtiradi. Jahon infratuzilmasi turli ziddiyatlarni bartaraf qilish orqali rivojlanadi. Bu yondashuvlarning har birida qandaydir haqiqat bor; birgalikda olingan, Ko'pgina talqinlar o'zgarish ko'lamini va gunohni bir tomonlamalik bilan kam baholasa, ajablanarli emas. Globallashuv uchun bularning barchasi va boshqalar. Uning mohiyatini tushunishning kalitini ijtimoiy darajada, asrlar davomida mavjud bo'lgan va rivojlanayotgan ijtimoiy tuzilmaning o'zgarishidan izlash kerak. Insoniyat mavjudligining milliy-davlat shakllari asta-sekin o'z-o'zini ta'minlash qobiliyatini yo'qotmoqda. Biz sezilmas darajada yangi ijtimoiy tuzilishga kirib boramiz. Globallashuv - global insonlar hamjamiyatini shakllantirish jarayoni.3 Globallashuvning mohiyatini izlashning og'riqli izlanishi ortida jiddiy muammo turibdi: uning tarixiy salafi - dunyoning turli mamlakatlari va mintaqalari, turli darajadagi iqtisodiy sub'ektlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligining doimiy ortib borishida ifodalangan xalqarolashuv bilan qanday taqqoslash mumkin. Globallashuv xalqarolashuv jarayonining eng yuqori bosqichidir.4 Globallashuv ko'pincha global iqtisodiyotning paydo bo'lishi bilan belgilanadi. Bu shunday emas: iqtisodiy faoliyat motor bo'lib xizmat qiladi, rivojlanish uchun turtki beradi, lekin uni tugatmaydi. Darhaqiqat, ijtimoiy sohada ham, siyosiy hayotda ham, madaniyat sohasida ham o‘zgarishlar sezilmoqda. Yana bir narsa shundaki, tabiatan bu mavjudot sohalari iqtisodiyotga qaraganda ancha inertialdir. Bundan tashqari, bu erda globallashuv siyosiy tizimlar yoki madaniy me'yorlarning ko'proq yoki kamroq birlashtirilgan modellarga tubdan kamaytirilmasligi natijasida yuzaga keladigan engib bo'lmas to'siqlarga duch keladi. Globallashuv jarayoni o‘z mohiyatiga ko‘ra oddiy, silliq va ziddiyatli bo‘lishi mumkin emas. Bu har kimga va har bir kishiga ta'sir qiladi va ta'sir qiladi: alohida shaxslar, kichik va katta jamoalar, davlatlar va mintaqalar, xalqlar va sivilizatsiyalar. Global muammolarni hal qilishning u yoki bu yo'llari va usullari ortida ulkan manfaatlar turibdi. Qaysidir ma’noda aytishimiz mumkinki, globallashuv zamonaviy dunyoning barcha qarama-qarshiliklari va to‘qnashuvlarini o‘ziga qaratdi. Globallashuv jarayonlarining katta ziddiyatining eng muhim sabablaridan biri inson jamoalarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy rivojlanish darajasi, turmush tarzi, borliqning asosiy muammolari bilan bog'liqligi, qadriyatlar tizimidagi tub farqlardir. Bugungi kunda ular shunchalik buyukki, biz aytishimiz mumkinki, insoniyat turli o'lchov va dunyolarda yashaydi; qisman mos keladi, qisman parallel mavjud, qisman ular hatto tegmaydilar. Globallashuv jarayonlarining mojaro potentsialining kuchayishining yana bir manbai - bu alohida ishtirokchilarning potentsialidagi katta farq. Rollarni taqsimlashni belgilaydigan boshlang'ich imkoniyatlarning tengsizligi globallashuv g'oliblari va mag'lublari o'rtasidagi kelajakdagi to'qnashuvlarning urug'larini o'z ichiga oladi. Globallashuv jarayonlarining millatlararo regulyatorlarining zaifligi vaziyatni yanada kuchaytirmoqda. Globallashuvga xos bo'lgan uchinchi beqarorlashtiruvchi omil - bu tezlikka tushib qolganlar va chetda qolganlar o'rtasidagi keng chegara. Globallashuv ijtimoiy makonni o‘z taraqqiyoti ehtiyojlariga mos ravishda qayta shakllantirmoqda.6 Globallashuv jarayonlari duch keladigan eng murakkab muammolar majmuasi insoniyatning madaniy xilma-xilligidan kelib chiqadi. Sivilizatsiyalar to'qnashuvi kelajak uchun eng mumkin bo'lgan stsenariy deb aytishga hech qanday asos yo'q. Biroq, shubhasiz, o‘zaro tushunishni izlash, turli madaniy-tsivilizatsiya majmualari o‘rtasida o‘zaro aloqalarni yo‘lga qo‘yish ulkan sa’y-harakatlarni va insoniyatning butun ma’naviy salohiyatini safarbar etishni talab qiladi. Qiyinchilik va to‘siqlarga qaramay, globallashuv jarayoni boshlandi, jadal davom etmoqda va davom etadi. Bugungi kunda u eng jadal rivojlanayotgan bir qancha yo'nalishlar mavjud: bular global aloqa tarmoqlari, axborotni qo'llab-quvvatlash, moliya institutlari, ommaviy axborot vositalari, ayrim sohalarda xalqaro hamkorlik (masalan, inson huquqlarini himoya qilish yoki atrof-muhitni muhofaza qilish). Globallashuvning Axilles tovonini siyosiy tuzilmalar, davlat institutlari, boshqaruv tizimlari tashkil etadi. Jahon hukumatini yaratish kabi utopiyalarga berilmasdan, biz ishonch bilan aytishimiz mumkinki, hatto globallashuv yo'lidagi dastlabki qadamlar ham ijtimoiy jarayonlarni sifat jihatidan yuqori darajada boshqarishni talab qiladi. Siz kelajakni o'tgan davrning siyosiy vositalari bilan qura olmaysiz.7 Asrlar davomida milliy darajada yaratilgan nazorat, muvofiqlashtirish, boshqarish vositalari globallashayotgan dunyoda o‘z samarasini yo‘qotayotgani aniq. Ijtimoiy jarayonlarning elementlariga dosh berish uchun ular to'ldirilishi, qandaydir davlatdan yuqori tartibga solish tizimlariga asoslanishi kerak. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling