Zokirjon salimov n e f t V a g a z n I q a y t a I s h L a s h j a r a y o n L a r I
Z m eev ik li issiq lik a lm a sh g ic h la r
Download 4.11 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Z m eev ik li issiq lik a lm a sh g ic h la r . B unday u sk u n alard a 25+ 75 m m li q u v u rla rd a n tay y o rlan g an sp ira lsim o n z m e e v ik la r su y u q lik bilan toM dirilgan id ish d a 0 ‘rnatiladi. B o tirilg an zm eev ik q u v u rlarid an gaz y o k i b u g 1 h a rak atlan ad i. Z m eev ik li issiq lik a lm ash g ich larn in g diam etri id ishning o ‘lc h am larig a k o ‘ra 3 0 0 + 2 0 0 0 m m ga teng boMishi m um kin. S u yuqlik b ilan toM dirilgan id ish n jn g hajm i k atta boMgani v a idish ichidagi su y u q lik n in g tezlig in i ju d a k ich ik boM ganligi uchun
zm e e v ik n in g ta sh q i d ev o ri to m o n id a g i b u g ‘ bilan su y u q lik orasid ag i issiqlik b e rish k o effitsiy e n ti ham k ich ik q iy m atg a eg a boMadi. U sk u n an in g h ajm in i k am ay tirish v a su y u q lik n in g tezligini oshirish u ch u n u n in g ich ig a sta k a n g a o ‘xsh ash idish tushiriladi (1 0 .9 -rasm ). Z m e e v ik q u v u rla rid a h a rak atlan ay o tg an b u g ‘nin g bosim i 0,2+ 0,5 M Pa g ach a boM ganda zm eev ik u z u n lig in in g q u v u r d ia m e trig a n isb ati 200+ 245 boM ishi m um kin. A gar bu n isb a tn in g m iq d o ri k atta boMsa, b u g 1 k o n d e n sa ti z m e ev ik q u v u rlarin in g pastk i q ism id a yigM lib, issiqlik alm ash in ish te z lig i k am ay ad i v a g id ra v lik q a rsh ilik lar o rtib ketadi. A fzallig i: tu zilish i so d d a, ta y y o rla sh oson, issiqlik a lm ash in ish yuzasin i a lm a sh tirish q u lay , id ish d ag i su y u q lik n in g h ajm i
katta boM ganligi sa b ab li re jim n in g o ‘zg a rish Iarig a unch a se z g ir em as. K am chiliklari: oM chami v a g id rav lik q a rsh ilig i katta,
id ish d ag i su y u q lik n in g te z lig i kam boM ganligi u ch u n z m eev ik n in g tash q arisid ag i issiq lik b erish k o e ffitsiy en ti kichik, q u v u rla rn in g ichki y u zasin i to zalash qiyin.
10.9-rasm . Z m eev ik li issiq lik alm ashgich: 1 -zm eev ik ; 2 - q o b iq ; 3 ,4 -p a tru b k a la r; I, II—issiqlik tashuvchi agentlar. P la s tin a li is s iq lik a lm a s h g ic h la r . B u n d ay uskunalar y u p q a m etall listlardan tay y o rlan g an b ir n ech a q ato r p arallel qat-qat burm a q ilingan plastinalardan tu zilg an boMadi (1 0 .1 0 -ra sm ). P lastinalar o ‘rtasidagi kanallar ikki g u ru h g a boMinadi: b irin ch i g u ru h kanallaridan issiqlik tashuvchi ag en t h ara k at qilsa, ikkinchi g u ru h kanallaridan esa issiqlik qabul q iluvchi a g e n t harakat q iladi. P la stin a la r A v a В bosh plitalari va tortish vin ti (sx em ad a k o ‘rsatilm ag an ) y o rd a m id a siqiladi, p lastin alar oraligM ga rezinali qistirm alar jo y la sh tirilg a n . В plitaning y u q o rig i chap shtuseri orqali kirgan issiq su y u q lik (I) 4 -5 va 2 -3 plastin alar oraligM dagi b o ‘sh liq lam i eg allay d i va A p litadagi pastki o ‘n g sh tu ser orqali tash q arig a chiqariladi. 10.10-rasm . P lastinali issb iq lik alm ashgich: a) q u rilm a n in g sx em asi: A ,В - bo sh p lita la r; l-5 -q a t-q a t burm a qilingan p lastin alar; I, II - is s iq lik tash u v ch i ag e n tla r;b ) plastinaning tuzilishi; 1 ,4 -rezin ali q istirm alar; 2 .3 -I-su y u q lik u ch u n teshiklar; 5 ,6 -II-su y u q lik uchun tesh ik lar.
S o v u q su y u k lik e sa (II) A p litadagi p a stk i sh tu se r o rq ali u sk u n ag a kirib , 1 -2 v a 3—4 p lastin ala r oraligM dagi b o ‘sh liq la m i eg allay d i, s o ‘ngra В p litad ag i y u q o rig i o ‘n g sh tu ser o rq ali tash q arig a chiqadi. S an o at m iq y o sid a ishlab ch iq a rila y o tg an p lastin ali u sk u n a la m in g issiqlik a lm a sh in ish y u zasi p la stin a la m in g a so siy oM cham lariga k o ‘ra 2 dan 600 m~ g a c h a yetad i; bunday u sk u n alarn i b o sim n in g q iy m ati 1,6 M P a g ac h a v a ish m u h itn in g harorati - 3 0 d an + 180 С g ach a o 'z g a rg a n d a ishlatiladi. P lastinali u sk u n ala r su y u q lik v a b u g ‘ (gaz) o 'rta s id a issiq lik alm ash in ish n i tashkil e tish d a so v itg ich lar, isitg ich la r va k o n d e n sa to rla r sifatid a foydalaniladi. P lastin ali issiq lik alm ash in ish u sk u n alari qalin lig i 1 m m boMgan m etall listd an tay y o rlan ad i. P lastin ali q a t-q a t b u ra m a la m in g k o ‘n d alan g kesim i o d a td a b alan d lig i 4 - 7 m m v a aso si 1 4 -3 0 m m boMgan ten g to m o n li u c h b u rc h a k k o ‘rin ish g a ega. B u ram alar g o rizo n tal, « arch asim o n » , g o rizo n tal b u rc h ak bilan v a b o sh q a k o ‘rin ish la rd a tay y o rlan ad i. P la stin a la m in g m ateriali - ru x lan g an y o k i k o rro ziy ag a b ard o sh poMat, titan , a ly u m in iy , m elxlor. U sk u n an in g tay an ch lari v a siquvchi plitalari q alin lig i 8 -1 2 mm boMgan u g lero d li poM atdan tay y o rlan ad i. B u n d ay issiq lik alm ash in ish u sk u n alari ju d a ixcham boMib, ikkala issiq lik ta sh u v c h ila m i k atta tezlik bilan o 'tk a z is h im koniyatiga v a y u q o ri issiqlik o ‘tk azish k o effitsiy en tig a ega. G id ra v lik qarshiligi e sa kam . B iroq, b u n d ay u sk u n alar k atta b o sim larg a b ard o sh b e ra o lm ay d i, issiqlik alm ash g ich t a ’m ir q ilin g an d an so ‘n g p lastin alar o rasid ag i teg ish li z ich lik n i y a n a h o sil q ilish qiyin. S p ir a ls im o n is s iq lik a lm a s h g ic h la r . B u n d ay u sk u n alar to ‘g ‘ri to 'rtb u rc h a k lik k esim g a e g a boMgan ikkita kan allard a n iborat (1 0 .1 1 - rasm ). K an a llar y u p q a m etall p lastin alard an tu zilib , ular issiqlik alm a sh in ish y u z a si v azifasin i bajaradi. S p ira lla m in g ichki to m o n id ag i uchlari ajra tu v c h i t o ‘siq orqali b iriktirilgan. K an allar sistem asi q o p q o q y o rd a m id a b erk itilg an . S an o a td a isitish y u zasi 1 0 - 1 0 0 m ' boMgan sp iralsim o n issiqlik a lm a sh g ic h la r ishlab chiq arilad i; bu n d ay u sk u n a la r ish m u h itn in g harorati 2 0 -2 0 0 ° C boM ganda v ak u u m bilan ham , 1 M P a g a c h a bosim b ilan h am ish lash i m um kin. S piralsim on issiq lik a lm ash g ich lard an su y u q lik -su y u q lik , g a z -su y u q lik o ‘rtasid a issiq lik a lm a sh in ish i tash k il e tish d a ham bugMar v a b u g ‘-gazli ara la sh m a lam i k o n d e n sa tsiy a la sh m a q sa d id a fo y d a la n ish m um kin.
1 0 .1 1-rasm. S p iralsim o n issiq lik alm ashgich: 1,2 -sp ira lsim o n listlar; 3 - t o ‘siq; 4 -q o p q o q la r; 5 -fla n e s; 6 -q istirm a ; 7 -s p ira lla r oraligM da maMum m aso fan i ushlab turuvchi m etall parchasi; 8 -s u y u q lik la rn in g kirish va chiqish shtuserlari. A fzalliklari: tuzilish ix ch am , tay y o rlash oddiy, ikkala issiqlik tash u v ch i agentni katta te z lik b ilan o ‘tk azish m um kinligi uchun katta issiqlik o ‘tkazish k o e ffitsiy en tig a eg a, g idravlik qarshiligi k o ‘p yoMIi qo b iq-quvurli u sk u n alarn ik ig a q arag an d a kam . K am chiliklari: tayyorlash v a t a ’m irlash m urakkab, 1 M P a dan o rtiq bosim bilan ishlash m um kin em as.
GMlofli is s iq lik a lm a s h g ic h la r . B unday usk u n alard a (reak to rlard a) isitish yoki sovitish b o sh q a ja ra y o n la r bilan (m asalan, kim y o v iy ) b irg alik d a o lib boriladi. 10.12-rasm da q o ‘sh d ev o rli yo k i gMlofli u sk u n an in g sx em asi k o ‘rsatilg an . B unda issiqlik alm ash in ish yuzasi vazifasin i reak to rn in g d ev o ri bajarad i. GM lof (2) qobiq (1) ga flaneslar (4 ) y o rd am id a b iriktirilgan. U sk u n a d ev o rin in g tashqi y u zasi v a gMlof oraligM dagi b o ‘sh liq d a issiqlik ta sh u v ch i agent (m asalan, suv bugM) sirk u latsiy a qiladi. U sk u n a n in g ichida esa issiqlikni qabul q iluvchi agent (su y u q lik ) bor. B u tu rd ag i u sk u n a la m in g yuzasi ch eg aralan g an (10 m 2 g ach a) boMib, gMlofdagi o rtiq c h a bosim 1 M Pa dan ortm aslig i kerak. 10.12-rasm. GMlofli issiqlik almashgich(a) va gMlofni uskunaga birik- tirish usullari (b-flanes yordamida; d-payvandlash yoMi bilan): 1-idishlam ing qobiq lari; 2-isitiuvchi gMloflar; 3-halqalar; 4-flaneslar. Oqimlar: I-sovuq suyuqlik; II—issiq suyuqlik; III-bug‘; IV-kondensat; V -havo. Devordan suyuqlik muhitiga issiqlik berishni jadallashtirish uchun idishning ichiga mexanik aralashtirgich joylashtiriladi. Ayrim paytlarda qurilma ichidagi suyuqlik bug‘ yoki siqilgan gaz bilan ham aralashtirilishi mumkin. Q irrali issiqlik alm ashgichlar. Texnikada anchagina ko‘p qoMlanilib turiladigan ba’zi issiqlik almashinish jarayonlarida issiqlik o ‘tadigan yuzaning ikki tomonidagi issiqlik berish koeffltsiyentlari bir-biridan katta farq qiladi. Masalan, havoni kondensatsiya boMayotgan suv bugM bilan isitishda, bug'dan devorga issiqlik berish koeffitsiyenti a x = Ю 0 0 0+i5000Kf/(m; к) boMsa, devordan isitilayotgan havoga issiqlik berish koeffitsiyenti a. = ю-И5Кг/(т2 к) boMadi. Bunday sharoitda samaradorligi kam boMgan issiqlik tashuvchi agent (havo) tomonidagi quvurlar qirrali qilib tayyorlanadi. Natijada issiqlik almashinish yuzasini kattalashib, bug‘dan havoga o ‘tgan issiqlik miqdori ko‘payadi. 10.13- rasmda quvurlari qirrali qilib tayyorlangan issiqlik almashgichlaming elementlari ko'rsatilgan. Tadqiqotlardan maMumki, quvurlarning yuzalari qirrali qilinganda issiqlik almashinish yuzasining ko‘payishidan tashqari, qirralar oqimning gidrodobsimon holatda kelishiga yordam berganligi sababli issiqlik berish koeffitsiyenti ham ortadi. Shuni ham hisobga olish kerakki, bunda issiqlik tashuvchi agentni haydash uchun boMgan sarf ko‘payadi. 10.13-rasm. Qirrali issiqlik almashgichlarning elementlari: a-qirralari ko‘ndalang kesim bo‘yicha joylashtirilgan; b.d-qirralari o ‘q kesimi bo‘yicha joylashtirilgan; e-qirralari qat-qat burmali qilib tayyorlangan. Tashqi yuzasi qirrali qilib tayyorlangan quvurlar bir necha turga boMinadi: 1) bo‘ylama qirrali (10.14-rasm. a); 2) kesilgan qirrali (10.13- rasm, b); 3) ko‘ndalang qirrali (1 0 .13-rasm, d); 4) spiralsimon qirrali (1 0 .13-rasm, e). Qirralaming samaradorligi issiqlik berish koeffitsiyenti (a) orqali belgilanadi. Qirrali quvurlar ishlatilganda a ning qiymati qirraning balandligi, shakli va materialiga bogMiq boMadi. Agar a ning qiymati 10.14-rasm. Qirrali quvurlar: a) bo‘ylama qirrali; b) kesilgan qirrali: d) ko‘ndalang qirrali; e) spiralsimon qirrali. yuqori boMishi shart boMmasa, poMatdan tayyorlangan qirralardan foydalanish yetarli boMadi, mabodo a katta qiymatlarga erishilishi zarur boMgan paytda misli yoki alyuminiy qirralarni qoMlash maqsadga muvofiq boMadi. Quvurning ichidagi termik qarshilik katta boMgan paytda chegara qatlamni yemiradigan yoki gidrobsimon holatga keltiradigan turbuliza- torlardan foydalaniladi. Turbulizatorlar sifatida turli qo‘shimchalar (spirallar, diafragmalar, disklar) va nasadkalar (halqalar, sharlar) ishlatiladi; bulardan foydalanilganda quvurning qarshiligi ko‘payadi. 10.15-rasmda oqimni gidrobsimon holatga keltirishga yordam beradigan q o‘shimcha (diafragmali, diskli, spiralli) quvurlar k o‘rsatilgan. Masalan, quvur ichiga diafragma o ‘rnati!ganda oqim R e= l4 0 boMgandayoq turbulent holatga o ‘tadi (q o‘shimchasi boMmagan quvurda esa bu holat Re=2300 boMganda yuz beradi). Demak, diafrag mali quvurda issiqlik almashinish taxminan 4 marotaba tez boradi. 10.15-rasm. Turbulizatsiya qiladigan qo‘shimcha quvurlar: a) diafragmali: b) diskli d) spiralli. 10.3. ARALASHTIRUVCHI ISSIQLIK ALMASHGICHLAR Bunday issiqlik almashish uskunalari yuqori samarali texnologik uskunalar qatoriga kiradi. Issiqlik tashuvchi agentlarning to‘g ‘ridan- to‘g ‘ri kontakti asosida issiqlik almashinish yuz beradi, bunda uskuna devorining termik qarshiligi boMmaydi. Shu sababdan aralashtiruvchi uskunalarda issiqlik almashinish jarayonlari jadal sur’atlar bilan boradi. Ushbu issiqlik almashgichlardan issiqlik tashuvchi agentlami o ‘zaro aralashtirish mumkin yoki texnologik shart-sharoit bo‘yicha issiqlik tashuvchi muhitlarni aralashtirish zarur boMgan holatlarda foydalaniladi. Ko‘pincha aralashtiruvchi issiqlik almashgichlar suv bugMni kondensatsiya qilish, suv va gazlarni (odatda havoni) isitish va sovitish uchun ishlatiladi. Bunday uskunalar tuzilishiga ko‘ra bir necha turga boMinadi: barbotajli, tokchali, nasadkali, ichi bo‘sh (suyuqlikni sochib beradigan). Bug‘ yoki gazning suyuq holatga oMish jarayoni kondensatsiya deyiladi. N eft va gazni qayta ishlash sanoatida kondensatsiya jarayoni keng tarqalgan. Kondensatsiya jarayoni olib boriladigan uskunalar kondensatorlar deyiladi. Sovituvchi agent vazifasini ko‘pincha suv, ayrim hollarda havo va boshqa sovuq tashuvchi agentlar bajaradi. Kondensatorlar yuzali va aralashtiruvchi boMadi. Yuzali konden- satorlarda kondensatsiyalanayotgan bug1 va sovituvchi suv o ‘zaro issiqlik o ‘tkazuvchi devor orqali ajratilgan boMadi. Aralashtiruvchi kondensatorlarda esa bug‘ suv bilan to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri aralashishi natijasida kondensatsiyaga uchraydi. Bug‘ va suvning o'zaro harakatiga ko‘ra aralashtiruvchi kondensatorlar qarama-qarshi va to‘g ‘ri y o ‘nalishli boMadi. 10.16- rasmda to‘g ‘ri yo'nalishli aralashtiruvchi kondensator ko‘rsatilgan. Kondensator qobigM (1) ga qopqoq (2) dagi patrubka (3) orqali kondensatsiyalanish lozim boMgan bug‘ kiritiladi. Sovituvchi suv soplo (4) orqali sochib beriladi. Isitilgan suv kondensat va havo bilan birgalikda patrubka (5) orqali nam-havo nasosi (6) yordamida tashqariga chiqariladi. 10.17-rasmda qarama-qarshi y o ‘nalishli barometrik kondensator ko‘rsatilgan. Qobiqda 5-7 ta tokchalar boMib, ularda bug1 va suv o ‘zaro bevosita kontaktga o ‘chraydi. Tokchalarda suvning balandligi 40 mm ga yaqin boMib, tokchalar chekkasidagi to‘siqlar yordamida ushlab turiladi. Tokchalarning yuzasi yaxlit yoki g ‘alvirsimon boMadi. Ko‘pincha yaxlit tokchalar ishlatiladi. Bug1 pastki tokchaning tagiga beriladi va yuqoriga qarab harakat qiladi. Bug1 tokchalar orasida suv bilan aralashishi natijasida kondensatsiyaga uchraydi. Tokchalar o ‘rtasida masofa pastdan yuqoriga qarab kamayib boradi, chunki bugbning miqdori ham yuqoriga koMarilgan sari kamayadi. Kondensatorga bug1 va sovituvchi suv bilan birmuncha havo ham kirishi mumkin. 10.16-rasm. T o‘g ‘ri y o ‘nalishli aralashtiruvchi kondensator: 1-kondensator qobig‘i; 2-qopqoq; 3-b u g‘ning kirishi uchun patrubka; 4-sochib beruvchi soplo; 5-su v, kondensat va havoni chiqarish uchun patrubka; 6-nasos. Havo kondensatoming yuqorigi qismidan tomchi ushlagich orqali so ‘rib olinadi. Tomchi ushlagichda havodan suv tomchilari ajratiladi; ajralgan suv tomchilari barometrik quvurga tushadi. Barometrik quvurda kondensatordagi vakuumning qiymatiga to‘g ‘ri keladigan suv ustuni ushlab turiladi. Barometrik quvur tashqaridagi havoning uskunaga kirmasligiga to ‘sqinlik qilib, gidravlik zatvor vazifasini bajaradi. Kondensat va suv barometrik idishga tushadi, s o ‘ngra tashqariga chiqarib yuboriladi. 10.17-rasm. Qarama-qarshi y o ‘nalishli barometrik kondensator: 1-kondensator; 2-tom chi ushlagich; 3-tokchalar; 4-barometrik quvur; 5-barometrik idish. 10.4. REGENERATIV ISSIQLIK ALMASHGICHLAR Bunday uskunalar birorta issiqlik tashuvchini oldin boshqa issiqlik tashuvchi ta’sirida isitilgan qattiq jism bilan navbatma-navbat kontakt qilishiga asoslangan. Qattiq jism (nasadka) qo‘zg ‘almas va harakat lanuvchi holatda bo‘lib, davriy ravishda issiqlik tashuvchilar ta’sirida isiydi yoki soviydi. Nasadka sifatida o ‘tga chidamli g ‘ishtlar. metall plastinalari va sharlar, alyuminiy folgasi va boshqa materiallar ishlati ladi. Q o‘zg ‘almas nasadkali regenerativ issiqlik almashgichning sxemasi 10.18-rasmda ko‘rsati!gan. Issiqlik tashuvchilar kiradigan y o ‘nalishdagi (3) va (4) klapanlarning sxemada ko‘rsatilgan holatida, o ‘ng kamera (2) ga qizdirilgan issiqlik tashuvchi (II) yuboriladi va nasadkaning qizishi yuz beradi: shu paytning o ‘zida chap kamera (1) ga sovuq issiqlik tashuvchi (I) yuboriladi, bunda uning avval qizdirilgan nasadka ta’sirida isitish yuz beradi. Ma'lum vaqt o ‘tgandan so ‘ng klapanlar qarama-qarshi tomonga o'zgartiriladi, bunda issiqlik almashi nish teskari y o ‘nalishda boradi. Issiqlik tashuvchi agentlar y o ‘nali- shidagi klapanlar holatining o ‘zgarishi avtomatik ravishda bajariladi. 10.18-rasm. Qo‘zg‘ahnas qatlamli regenerativ issiqlik almashgichning ishlash sxemasi: 1,2-nasadkali regeneratorlar; 3,4-klapanlar; I va II—issiqlik tashuvchi agentlar. Regenerativ issiqlik almashgichlaming bir qator kamchiliklari bor: qo'shimcha chang tozalaydigan uskunalarni o ‘rnatish talab qilinadi; gazlarni isitadigan va sovitadigan kameralarni qismlari abraziv yeyilishga uchraydi. 10.5. YUZALI ISSIQLIK ALMASHGICHLARNI HISOBLASH Yuzali issiqlik almashinish uskunalari ichida eng ko'p tarqalgan qobiq-quvurli issiqlik almashgichlami loyihalash uchun turli hisoblashlar bajariladi. Hisoblashlar uch qismdan iborat boMadi: 1) issiqlik hisobi; 2) konstruktiv hisoblash; 3) gidravlik hisoblash; 4) mexanik hisoblash; 5) texnikaviy-iqtisodiy hisoblash. Odatda bunday hisoblashlar bir necha variantlarda bajariladi. Tanlangan variantni baholash quyidagi ko‘rsatgichlarning birortasi bo‘yicha olib boriladi: foydali ish koeffitsiyenti; 1 m2 yuzaga sarflanadigan energiya miqdori; eng maqbullikning texnik-iqtisodiy mezoni va boshqalar. Uzluksiz ishlaydigan, Download 4.11 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|