Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Download 0.73 Mb.
bet42/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

М = (77 — т) + S / к + п А,
бу ерда М - шур ювишнинг умумий меъѐри, м3/га; Я - тупрок, хисобий к,атламининг чегаравий дала нам chfhmh, м3/га; т — шур ювиш арафасида шу к,атламдаги сув захираси, м3/га; т) — тупрокнинг чегаравий шмигача намлаш учун зарур булган сув микдори, м3/га; S
— тупрокнинг ,\исобий к;ат- ламидан ювилиши лозим булган хлор микдори, м3/га; К — сувнинг шУр ювиш к,обилиятини курсатувчи коэффициент, кг/м3; п — шУр ювишдан экин экишгача булган даврда сувнинг бугланиши, м3/га; А - шу даврда тушадиган ѐгин микдори, м3/га; S / k — тузларни сикиб чикариб юбориш меъѐри, м3/га.
Тупрокдан ювилиши лозим булган хлор микдори куйидаги ифода ѐрдамида хисобланади:
5= 100 h d - (г - z i ) 1000,
бу ерда z ~ шур ювиш арафасида тупрокдаги хлор микдори, фоиз; z 1 ~ шур ювишдан кейин тупрокда колдирилиши рухсат этилган хлор миедори, фоиз; 1000 - тонна хисобидаги хлор микдорини килограммга айлантириш учун купайтувчи.
Зовурлаштирилмаган шароит учун шур ювишнинг умумий меъѐри И.Ф.Музичик таклиф этган куйидаги ифода ѐр-

М= Я- т + [(Я- Н у ) / у ) • ЮООО,


бу ерда М шур ювишнинг умумий меъѐри, м3/га; п - тупрокнинг чегаравий дала нам сигими, м3/га; т — шур ювишдан олдинги тупрокдаги сув захираси, м3/га; Я — шур ювишдан олдинги сизот сувлар чукурлиги, м; Н \ — шур ювишдан кейин сизот сувларнинг кутарилиши рухсат этиладиган чукурлик, м; / — сизот сувлар кутарилган баландликни шу кутарилишга олиб келувчи сув катламига нисбати; (Н - Н \ ) / у — сизот сувларнинг й^л куйиладиган кутарилиш катламини шу кута- рилишни таъминловчи сув калинлигига нисбати, м; [(Я— Н\)/у\ 10000 - тузларни ювиб чикариш меъѐри, м3/га.
Ишлаб чикариш амалиѐтида кучсиз шурланган енгил цумоц ва кумлок тупрокдар бир марта 1500—2000 м3/га, Уртача шурланган ошр кумок тупроклар 2—3 марта умумий 3000— 5000 м3/га ва кучли шурланган ofhp соз тупрокдар (зовурлаштирилган шароитда) 3—4 марта 6000-9000 м3/га умумий меъѐрларда ювилади.
Шур ювилгандан кейин тупрок етилиши билан чеклар уз вактида бузиб текисланади ва далаларга борона босилиши лозим, акс холда сувнинг бутланишга сарфини ортиши туфайли тупрокнинг устки катламларида тузлар реставрацияси — кай- тадан туз тупланиши кузатилади. Бороналаш бегона утларни йУкотишни, тупрокда экишдан олдин ишлов бериш сифатини оширишни, экиш даврида тупрокда етарлича нам захираси булишини таъминлайди.

НАМ ТУПЛАШ МАКСАДИДА СУГОРИШ


Узбекистоннинг текислик минтакасида, айникса, жану- бий минтакаларда куз, киш ва эрта бахор ойларида ѐгин сувларининг кам (120—200 мм/йил) ва бугланишнинг куп булиши экиш даврида тупрокда намликнинг етарлича туплан- маслигига ва бунинг окибатида уруннинг бир текисда туляк, униб чикмаслигига сабаб булади. Бу холат сизот сувлари чукурда жойлашган ерларда кучли кузатилади. Тупрок нам- лигини етарлича булишини таъминлаш учун нам туплаш максадида сутриш (яхоб бериш, запас суюриш) утказилади. Бундай сугориш натижасида тупрокнинг табиий намлиги ор- тади, кийгос кучатлар олинади, мавсум давридаги биринчи
i сугоришни 5—6 кунга кечиктириб утказишга шароит яратила- ди, сугориш сони камаяди, пахта хосили 2-4 ц/га. га ошади. Кузги бугдойдан юкори хосил олишда бундай сугориш мухим ахамиятга эга. BOF ва узумзорларни, беда ва бошка куп йиллик экинларни нам туплаш максадида сугориш фойдали хи- ' собланади.
Нам туплаш учун суторишларни сизот сувлари ер юзасига якин (1—1,5 м) жойлашган ерларда утказиш тавсия этилмай- ди.
Нам туплаш максадида сугоришнинг самараси уни утка- |зиш мудцати ва меъѐрларига боглик: жуда эрта ѐки кеч муд- датларда утказиш кутилган натижаларни бермайди (28- жадвал).



    1. жадвал


Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling