1-ma’ruza. Yo‘llarni yuzaga kelishi r e j a

---

[e-mail]; тел.: [phone]

 

 

20 октября 2020 г. 

 

1 

 

1-MA’RUZA.  

YO‘LLARNI YUZAGA KELISHI  

 

R E J A  

1.So‘qmoqlardan yo‘llarni yuzaga kelishi.  

2. Qadimgi savdo yo‘llari. Harbiy yo‘llar.  

3.Davlatni boshqarish uchun yo‘llar. 

4.SHahar ko‘chalarining tarmoqlari. 

 

 

Tayanch so‘z va iboralar:  

 

So‘qmoq,  yo‘llar,  g‘o‘la, 

qoplama, 

hayvonlarni 

harakati 

uchun  so‘qmoqlar,  savdo  yo‘llari, 

shahar ko‘chalari. 

 

Insoniyat  tarixida  yo‘l  qurilishining  boshlanishi  deb  bir  yo‘ldan  ko‘p 

marta  o‘tish  oqibatida  yo‘lni  ongli  ravishda  jihozlash  ishlarini  bajarilishi 

tushuniladi. “Insonga nisbatan yo‘llar avvalroq paydo bo‘lgan” degan noto‘g‘ri 

tushuncha  talqin  qilinib  kelingan.  Bunda  odamlarning  hayvonlarni  suv  ichish 

joylariga  yoki  mavsumiy  ko‘chish  joylariga  ko‘chish  jarayoni  uchun  solingan 

so‘qmoq yo‘llardan foydalanishi tushuniladi. Mavjud yo‘lllardan foydalanish va 

kerakli  yo‘nalish  bo‘yicha  aqlan  joylashtirilgan  yo‘llar  orasidagi  qat’iy 

chegarani  ajratishni eslatib o‘tish mumkin. 

Ibtidoiy-jamoa tuzumining oxiriga kelib odamlarning so‘qmoq yo‘llardan 

yurishini  yo‘llarning  paydo  bo‘lishi  deb  hisoblasa  bo‘ladi.  Yo‘llarning  paydo 

bo‘lishini  amerikalik  olim  L.G.Morgan  (1818-1881)  tasniflashi  bo‘yicha 

“Yovvoyilikning yuqori pog‘onasi” boshlanganda, ya’ni oddiy dehqonchilik va 

chorvachilik hamda o‘tror aholining paydo bo‘lishidan deb hisoblasa bo‘ladi. 

Odamlar  guruh  bo‘lib    turli  maqsadlarda  ovlarga  borishganda  o‘zlariga 

qulay  bo‘lgan  joylardan  harakatlanishgan,  asosan  bu  joylar  daryolar  bo‘ylab 

bo‘lgan,chunki undan pastki joylarda botqoqlik bo‘lib bu joylardan o‘tish qiyin 

bo‘lgan. Bir izdan ko‘p marta o‘tish natijasida so‘qmoqlar paydo bo‘lgan, ular 

birinchi  navbatda  aholi  yashash  joylaridan  chiqishda,  kechuvlarga  boradigan 

joylardan  yoki  ko‘p  yiqilgan  daraxtzorlardan  suv  oqovalarini  odamlar  kechib 

o‘tadigan joylardandir. 

Bu  so‘qmoqlarda  harakatlanishda  ularga  turli  xil  yuklar  bilan 

qaytishlarida  harakatlariga  halaqit  berganliklari  uchun  yo‘llarida    uchragan 

toshlar  va  yiqilgan  daraxtlarni  yoki  ularni  shoxlarini  olib  tashlab,  o‘ljani  olib 

o‘tish uchun moslashtirilgan. 

---