1-Маvzu: Тabiy resurslardan tejamkor foydalanishning xozirgi xolati va istiqboli. Ресурс – бу баъзи бир манбанинг захираси ёки миқдори


Download 0.63 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/26
Sana09.03.2023
Hajmi0.63 Mb.
#1256389
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26
Bog'liq
mavzular



1-Маvzu: Тabiy resurslardan tejamkor foydalanishning xozirgi xolati va
istiqboli.
Ресурс – бу баъзи бир манбанинг захираси ёки миқдори. 
Давлат ресурсларининг ананавий турлари:
- Tабий ресурлар
- Хомашё материал ресурси,
- Энергия ресурси,
- Сув ресурси,
- Ер ресурси
- Ахборот ресурси,
Аслида «ресурс» сузи француз тилидан олинган булиб, «яшаш 
воситаси» деган маънони англатади. Ресурс деганда табиий 
жисмлар ва фойдаланиладиган энергия турлари тушунилади.
Табиий ресурслар инсоннинг яшаши учун зарур бўлган 
шундай воситалардирки, улар жамиятга бевосита эмас, балки 
ишлаб чиқариш кучлари ва ишлаб чиқариш воситалари орқали 
таъсир этади. Шуни алохида таъкидлаш керакки, «табиий 
ресурслар» тушунчасини купгина олимлар турлича таърифлашади. 
Масалан, географ олимлар, акад. И.П.Герасимов ва проф. 
Д.Л.Арманд табиий ресурсларга энг тўлиқ таъриф берганлар: 
«табиий ресурслар- кишилар бевосита табиатдан оладиган ва 
уларнинг яшаши учун зарур бўлган хилма-хил воситалардир». Ер 
остидан қазиб олнадиган ва жаҳон иқтисодиёти томонидан 
ўзлаштириладиган биомасса ва материаллар йилига 120 милард. 
Тоннадан ортиқни ташкил қилади ва унинг 7,5% идан ишлаб 
чиқариш жараёнида зарур махсулот олинади ва катта қисми 
чиқинди холатда атроф муҳитга ташланади.
Хозирги вақтда 10 млн.м3 ичимлик суви, нафас олиш учун 2 
млрд.м3, нафас олиши учун 2 млрд.м3 кислород зарур. 


Табиий ресурслар иккита асосий гурухга булинади: А. гурухи – 
моддий ишлаб чиқариш ресурслари. Бу гурухга ёнилғи 
махсулотлари, металлар, сувлар, ёғоч-тахта, балиқ, овланадиган 
хайвонлар киради.
В гурухи – ишлаб чиқаришдан ташқари сфера 
ресурслари. Бу гурухга ичимлик суви, дарахтзорлар, иқлим 
ресурслари ва хоказолар киради. Табиий ресурсларга озик овкатга 
ишлатиладиган ёввойи усимликлар ва хайвонлар, ичимлик суви ва 
бошка максадларда фойдаланадиган сувлар, металлар олинадиган 
маъданлар, курилишга ишлатиладиган ёғоч тахталар, энергия ва 
ёқилғи манбалари булган кумир, нефт ва табиий газлар киради. 
Табиий ресурслар 2 турга булинади.
- Тугайдиган табиий ресурслар
- Тугамайдиган табиий ресурслар
Тугайдиган табиий ресурслар уз навбатида 2 гурухга булинади. 1. 
Тикланадиган ресурслар.2 Тикланмайдиган ресурслар.
Taбиий бойликлар - бу инсон ҳаётида ва иқтисодий фаолиятда
фойдаланиладиган табиат бойлиги бўлиб улар ер юзида нотекис 
тақсимланган. Табиат манбалари келиб чиқиши бўйича минерал, 
ер, сув вa биологик турларга бўлинади. Ўсимлик ва хайвонларнинг
қайта тикланиши учун 1 – 3 йил;
2. Ўрмонларнинг қайта тикланиши учун 60 йил;
3. Тупроқларни қайта тикланиши учун 600 йил керак бўлади.


Одатда иссиқлик баланси абсолют кўрсаткичларда қуйидаги 
кўринишда бўлади:
Q
ё
= Q
е 
+ Q
сов
+ Q
газ
+ Q
ч.ё.
+ Q
м
+ Q
қол
Q
ё
– ёнилғи билан киритиладиган иссиқлик,
Q
е
– самарали ишлашига эквиваленти бўлган иссиқлик, 
Q
сов
- совитиш тизими олиб кетган иссиқлик,
Q
газ
– газлар билан атмосферага бериладиган иссиқлик,
Q
ч.ё.
– чала ёниши оқибатида йўқотиладиган иссиқлик,
Q
м 
- мойлаш тизимига сарфланадиган иссиқлик,
Q
қол
– қолдиқ ресурс иссиқлиги 

Download 0.63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling