2-мавзу. Бозор иқтисодиётини шакллантириш шароитида савдо (4 соат)

2-мавзу. Бозор иқтисодиётини шакллантириш шароитида савдо (4 соат)

Тузувчи: л.махмудов

Режа:

• 2.1.1. Бозор унинг принциплари, функциялари ва элементлари.
• 2.1.2. Бозор турлари
• 2.1.3. Бозорнинг субъектлари
• 2.2.1. Товар муомаласи соҳасининг моҳияти
• 2.2.2. Бозор муносабатлари шароитида савдонинг аҳамияти, функциялари, вазифалари, ривожланиш босқичлари

2.1.1. Бозор унинг принциплари, функциялари ва элементлари.

• Бозорда - сотиб олувчи (талаб) ва сотувчи (таклиф) ўртасидаги иқтисодий муносабат рўёбга чиқади.
• Бозор деганда оддий тилда олди – сотди жараёни амалга ошириладиган жой тушунилади.
• Лекин бу-бозорнинг тўлиқ маъносини англатмайди!

Машхур иқтисодчи олимларнинг бозорга берган таърифлари:

• П.Самуэльсон: «… бозорлар жамиятни ва савдо ишлаб чиқариш фаолиятини боғловчи механизм сифатида намоён бўлади»
• Ф.Котлер: «Мавжуд ва потенциал товар сотиб олувчилар мажмуаси»
• К.Р.Макконел ва С.Л.Брю: «бозор-маҳсулот ва хизматни сотувчи ва сотиб олувчиларни қўшувчи механизм»

Ўзбек олимларининг фикрлари:

• А.С.Усманов: «Бозор тушунчаси кенг маънода – бу товар айрибошлаш соҳаси деб, товар айрибошлаш бор экан, бозор ҳам мавжуд»
• А.Солиев ва А.Усмонов: «бозор ўзига хос ижтимоий – иқтисодий муносабатлар жараёни бўлиб, унда товарлар ва хизматлар айрибошланади ва ишлаб чиқарувчилар билан истеъмолчилар манфаатлари тўқнашади ва бир – бири билан келишади»
• Э.Сариқов ва Э.Маматов: «Энг яхшиси бозорни харидорлар ва сотувчиларга нархларни айрибошлашга имконият берадиган тизимдир, деб таърифласак бўлади»

Бизнинг фикримизча,

• бозор тушунчасини биринчидан, уни иқтисодиётнинг хўжалик субъекти нуқтаи назардан ва иккинчидан назарий, ижтимоий – иқтисодий нуқтаи назардан таърифлаш мақсадга мувофиқ бўлади.
• Бозор – бозор иқтисодиётининг хўжалик субъекти сифатида, харидор ва сотувчилар тўқнаш турувчи ва келиштирувчи хўжалик объектидир (жой, корхона, фирма, биржа, савдо, хизмат шахобчалари ва ҳ.к.о.)
• Назарий ва ижтимоий – иқтисодий нуқтаи назардан бозор тушунчасига алмашув жараёнида содир бўладиган, бозор муносабатлариқонун ва қоидаларидан келиб чиқадиган ижтимоий – иқтисодий муносабатлардан келиб чиқиш зарур.
• Қисқа қилиб айтганда, бозор – бозор муносабатлари қонун ва қоидаларга асосланган айрибошлаш жараёнида харидор ва сотувчи ўртасидаги иқтисодий муносабатлар тизимидир.