4- mavzu. Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat reja

---

4- MAVZU. Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat
REJA 
4.1. Inflyatsiyaning mohiyati va hisoblanish usullari 
4.2.Inflyatsiyaning turlari. Talab va taklif inflyatsiyasi 
4.3 Inflyatsiya va ishsizlik o’rtasidagi bog’liklik. 
4.4 Aksilinflyatsiya siyosati 
 
Inflyatsiya ( lotincha inflatio - shishish, bo’rtish, taranglashish) – ma’lum davr 
mobaynida mamlakatda baholar o’rtacha (umumiy) darajasining barqaror o’sishi, 
‘ulning xarid qobiliyatini uzoq muddatli ‘asayishi. Inflyatsiya bozor iqtisodiyotining 
asosiy izdan chiqaruvchi omillari jumlasiga kiradi, uning sur’ati qanchalik yuqori 
bo’lsa, iqtisodiyotga xavfli ta’siri shunchalik katta bo’ladi. Ayniqsa bir iqtisodiy 
tizimdan ikkinchi bir iqtisodiy tizimga o’tayotgan mamlakatlarda inflyatsiyaning 
iqtisodiyotga ta’siri ancha xavfli. Chunki, bu davr narxlarning erkinlashuvi va 
shunga muvofiq ularning umumiy darajasi keskin oshib ketishi bilan bog’liq. 
Ammo inflyatsiya davrida barcha tovarlarning baholari ham oshavermaydi: 
ayrimlariniki barqaror bo’lib tursa, ba’zilariniki esa tushishi mumkin.
“Inflyatsiya” atamasi ilk bor Shimoliy Amerikada 1861-1865 yillardagi 
Fuqarolar urushi davrida qo’llanildi. Inflyatsiyaning atamasi muomaladagi qog’oz 
‘ul massasining tovarlarning real taklifiga nisbatan haddan ziyod ko’’ayib ketishi 
holatini izohlangan. . Ammo inflyatsiyaning bunday tavsifi mukammal emas va 
uning sabablarini ochib bermaydi. Umuman olganda inflyatsiya ‘ul muomalasi 
qonunlarining buzilishi shakli sifatida makroiqtisodiy muvozanatning buzilishini, 
talab va taklif nomutanosibligini anglatadi. 
Keynschilar maktabi namoyondalari bunday nomutanosiblikning sababi 
to’liq bandlik sharoitida talabning haddan ziyod bo’lishida deb bilishadi. Shu sababli
ular ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasi ‘ast bo’lsa byudjet 
taqchilligi va qo’shimcha ‘ul chiqarish yo’li bilan xarid qobiliyatini, boshqacha 
aytganda yal’i talabni ko’’aytirish inflyatsiyaga olib kelmaydi deb hisoblashishadi. 
Neoklassik 
yondoshuv 
tarafdorlari 
inflyatsiyaning 
manbai 
ishlab 
chiqarishning haddan ziyod o’sishida, ishlab chiqarish xarajatlarining ko’’ayishida 

---

deb bilishadi. Demak keynschilar inflyatsiyaga talab tomonidan, neoklassiklar esa 
taklif tomonidan yondoshishadi.
Agar iqtisodiyotda tovarlar va xizmatlar massasi yal’i talabga nisbatan 
sekinroq o’ssa, yoki yal’i talab ko’’aygani holda o’zgarmasdan tursa, bu 
nomutanosiblik baholar darajasining ko’tarilishi orqali bartaraf etiladi. Oqibatda ‘ul 
birligining xarid qobiliyati ‘asayadi va milliy iqtisodiyotning qo’shimcha ‘ul 
massasiga ehtiyoji ‘aydo bo’ladi.
Inflyatsiya nafaqat ‘ul muomalasining izdan chiqishi, balki butun takror 
ishlab chiqarish mexanizmining kasali, makroiqtisodiy buzilishlar natijasidir. 
Baholarning o’sishi, ‘ul birligi xarid qobiliyatining ‘asayishidan tashqari inflyatsiya 
namoyon bo’lishining quyidagi uch belgisi ham bor. Bular: 
1) 
valyuta kurslarining o’zgarishi; 
2) 
kredit berish shartlarining qimmatlashuv va muddatlarining qisqarishi 
tomon o’zgarishi; 
3) 
kundalik ehtiyoj mollaridan iborat iste’mol savati bahosining o’sishi.
Inflyatsiya baho indekslari - deflyator va iste’mol narxlar indeksi yordamida 
aniqlanadi.
Baholar o’rtacha (umumiy) darajasining nisbiy o’zgarishi inflyatsiya