4-Maruza
Mavzu-Ishlab chikarish xajmi xisobiga tejash, takomillashmagan
rakobat, iqtisodiy o'sish va xalqaro savdo
Reja
Ishlab chiqarish miqyosining ichki va tashqi samaralari.
Ishlab chiqarish xajmi xisobiga tejash va xalqaro savdo.
Ichki va tashqi omillar xisobiga tejash. Miqyos samarasi nazariyasi. Kesishuvchan talab va uning mazmuni.
Xalqaro savdoning dinamik modeli nazariyasi. Tarmok ichidagi savdo va tarmoqlararo savdoning farqlari.
Ishlab chiqarish miqyosining ichki va tashqi samaralari.
Ishlab chiqarish xajmi xisobiga tejash va xalqaro savdo.
Ichki va tashqi omillar xisobiga tejash. Miqyos samarasi nazariyasi. Kesishuvchan talab va uning mazmuni.
Xalqaro savdoning dinamik modeli nazariyasi. Tarmok ichidagi savdo va tarmoqlararo savdoning farqlari.
5-Ma’ruza
Mavzu-Xalqaro savdoning yangi nazariyalari (2 soat)
Reja
Xalqaro savdo nazariyalarining zamonaviy xususiyatlari.
Xalqaro savdoda ishtirok etadigan firmalarning turli xilligi.
Xalqaro savdoning gravitasion nazariyasi va uning mazmuni. Tinbergen gipotezasi.
Xalqaro savdo nazariyalarining zamonaviy xususiyatlari.
Xalqaro savdoning masshtab samarasi modeli
Umumiy iqtisodiy nazariyadan ma’lumki, ishlab chiqarish masshtabi kengayib borgani sari tovarning tannarxi pasayib boradi.
Masshtab samarasi orqali ishlab chiqarish omillari bilan bir xil yoki deyarli bir xil ta’minlangan mamlakatlar o’rtasidagi savdo tushuntiriladi. Masshtab samarasi orqali texnologik jiҳatdan bir biriga yaqin, ҳattoki bir xil tovar ishlab chiqaradigan mamlakatlar o’rtasidagi savdoni ҳam tushuntirish mumkin.
Masshtab samarasi (economies of scale) – ishlab chiqarishning shunday rivojlanishiki, bunda omillar sarfining bir birlikka o’sishi ishlab chiqarish bir birlikdan ko’proqqa o’sishiga olib keladi.
Buni quyidagi jadvalda ko’rishimiz mumkin:
.4.1.-jadval.
Masshtab samarasi
Meҳnat (soat)
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
Tovar (dona)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
1 tovarga qilingan sarf
|
4.00
|
2.50
|
2.00
|
1.75
|
1.60
|
1.50
|
1.43
|
1.38
|
Masshtab samarsi mamlakatdagi tarmoq va korxonalarning raqobat bozoridagi ҳatti-ҳarakati va faoliyat yo’nalishlaridan kelib chiqqan ҳolda tashqi va ichki masshtab samaralariga ajraladi.
Tashqi masshtab samarasi butun tarmoqda ishlab chiqarish masshtabini o’sishi natijasida firma doirasida tovar birligiga to’g’ri keladigan xarajatlarning kamayishi.
Ichki masshtab samarasi firma doirasida ishlab chiqarish masshtabini kengaytirish orqali tovar birligiga sarflanadigan xarajatlarning kamayishi.
Tashqi masshtab samarsi shuni nazarda tutadiki, ҳar bir firmaning ҳajmi o’zgarmagan ҳolda bir xil tovar ishlab chiqaradigan firmalar soni ortadi. Odatda ushbu ҳolatda bozor yetarli darajada raqobatbardoshligini saqlab qoladi, bu esa bu model asosidagi savdo qonuniyatlarini xalqaro savdoning klassik nazariyalariga yaqinlashtiradi, ya’ni eksportyorlar o’zlari ta’sir ko’rsata olmaydigan bozordagi narxda ҳoxlagan miqdorda tovar sotishlari mumkin.
Ichki masshtab samarasi esa ishlab chiqarish miqdori o’zgarmagan ҳolda tovar ishlab chiqaruvchi firmalar soni kamaygan ҳolatni nazarda tutadi. Ushbu vaziyat aksariyat ҳollarda nosog’lom raqobatni keltirib chiqaradi, ya’ni ishlab chiqaruvchilar o’z tovarlari narxiga ta’sir ko’rsata oladi va tovar narxini pasaytirish orqali sotish ҳajmini ortirishlari mumkin. Ichki masshtab samarasining ekstremal ҳolati sof monopoliya ҳisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
