4-mavzu: Rejalashtirishning mohiyati. Rejalashtirish va uning mazmuni, maqsadi, vazifalari

4-mavzu: Rejalashtirishning mohiyati.


1. Rejalashtirish va uning mazmuni, maqsadi, vazifalari.
2. Strategik rejalashtirish va uni ishlab chiqish.
3. Biznes reja va uni tuzish zaruriyati.

Asosiy tushunchalar: Biznes strategiyasining mohiyati, biznes strategiyasini ishlab chiqish, ko'p tarmoqli firma biznes strategiyasining darajalari, 5 ta raqobatdosh kuch, strategik rejalarni harakatga aylantirish, operatsion rejalar (tashkiliy samaradorlik), siyosatlar (qarorlar va harakatlar uchun umumiy ko'rsatmalar), protseduralar (kelajakdagi faoliyat bilan shug'ullanishning odatiy usuli), qoidalar (aniq amal qilish tartibi), maqsadlar bo'yicha boshqarish (MBB), biznes reja.

1. Rejalashtirish va uning mazmuni, maqsadi, vazifalari.

Kichik va xususiy tadbirkorlik korxonalari o’z faoliyatini mustaqil rejalashtiradi, xom-ashyo resurslari va materiallarning mavjudligini hamda ishlab chiqarilayotgan mahsulotga, bajarilayotgan ishga, ko’rsatilayotgan xizmatga bo’lgan talablarni hisobga olib, taraqqiyot istiqbollarini belgilaydi.

Tadbirkorlikda biznesda muvaffaqiyat qozonishda yaqin va uzoq kelajakdagi maqsadlar va vazifalarni yaxshiroq anglab olish, aniqroq tasavvur qilish. ularni to’g’ri baholash va qo’yish muhim rol o’ynaydi. Bu ishlarni aniq bir tartibda amalga oshirish rejalashtirish orqali ta’minlanadi. Bundan tashqari. amalga oshirish ko’zda tutilgan faoliyatni chuqurroq va to’liqroq tushunish. aniqroq tasavvur etish uchun uni rejalashtirish zarur.
Rejalashtirish - bu ma’lum davrda mo’ljallangan maqsadga erishish uchun bajarilishi zarur bo’lgan harakatlar, ishlar, tadbirlar, vazifalar va ularni amalga oshirish aniq tartibi, izchilligi, muddatlari, harajatlarini aniqlash hamda ularni muvofiqlashtirish jarayonidir.
Faoliyatni rejalashtirish har bir korxonada ishlab chiqarishni boshqarishning eng muhim funksiyasidir. Rejalar qabul qilingan boshqaruvning barcha qarorlarini aks ettiradi, mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmini asoslangan baholaydi, xarajatlar va resurslarni iqtisodiy baholaydi, shuningdek ishlab chiqarishning yakuniy natijalarini o'z ichiga oladi. Rejalarni tayyorlash jarayonida barcha boshqaruv bo'linmalarining rahbarlari o'z harakatlarining umumiy dasturini belgilaydilar, asosiy maqsad va birgalikdagi ish natijalarini belgilaydilar, har bir bo'lim yoki xodimning umumiy faoliyatda ishtirok etishini aniqlaydilar, rejaning alohida qismlarini yagona iqtisodiy tizimga birlashtiradilar, barcha rejalarni tuzuvchilar ishlarini muvofiqlashtiradilar va qarorlar ishlab chiqadilar.
Birinchi marta rejalashtirishning umumiy tamoyillari Anri Fayol (1841-1925) tomonidan ishlab chiqilgan. U korxona uchun harakatlar dasturini yoki rejalarini ishlab chiqishda asosiy talablar sifatida 4 tamoyilni bayon qildi:
- rejalashtirishga bo'lgan ehtiyoj printsipi har qanday mehnat faoliyatini amalga oshirishda rejalarning keng va majburiy qo'llanilishini anglatadi. Ushbu tamoyil, ayniqsa, erkin bozor munosabatlari sharoitida juda muhimdir, chunki unga rioya qilish barcha korxonalarda cheklangan resurslardan oqilona foydalanish bo'yicha zamonaviy iqtisodiy talablarga javob beradi;
- rejalarning uzluksizligi printsipi har bir korxonada ishlab chiqarishni rejalashtirish, tashkil etish va boshqarish jarayonlari, shuningdek mehnat faoliyati bir-biri bilan uzviy bog'liq va doimiy va uzluksiz amalga oshirilishi kerak;
- rejalarning moslashuvchanligi printsipi rejalashtirishning uzluksizligi bilan chambarchas bog'liq va belgilangan ko'rsatkichlarni o'zgartirish va korxonaning rejalashtirilgan iqtisodiy faoliyatini muvofiqlashtirish imkoniyatini taklif qiladi;
- Rejalarning aniqligi printsipi tashqi va ichki omillarga bog'liq. Ammo bozor iqtisodiyoti sharoitida rejalarning aniqligini ta'minlash qiyin. Shuning uchun har bir reja korxonaning o'zi moliyaviy ahvoli, bozordagi mavqei va boshqa omillarni hisobga olgan holda erishmoqchi bo'lgan aniqlik bilan tuziladi.
Zamonaviy rejalashtirish amaliyotida, ko'rib chiqilayotgan klassiklardan tashqari, umumiy iqtisodiy printsiplar ham ma'lum:

•