Asosiy qism Yalpi ichki mahsulot tushunchasi va uni hisoblashning asosiy shartlari

MILLIY HISOBLAR TIZIMIDA YALPI ICHKI MAHSULOT KO’RSATKICHINI HISOBLASH SHARTLARI VA USULLARI
Kirish

Asosiy qism

1. Yalpi ichki mahsulot tushunchasi va uni hisoblashning asosiy shartlari

2. AIMni ishlab chiqarish usulida aniqlash

3. YAIMni xarajatlar bо‘yicha hisoblash

4. YAIMni daromadlar bо‘yicha hisoblash

5. Milliy hisobchilik tizimidagi boshqa kо‘rsatkichlar va ular о‘rtasidagi nisbat

6. Nominal va real YAIM

7. Asosiy makroiqtisodiy ayniyatlar

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar


Kirish
Mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishini tahlil qilish, milliy iqtisodiyot rivojlanishidagi muammolarni aniqlash hamda uni yanada rivojlantirish bо’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish uchun bir qator iqtisodiy kо’rsatkichlardan foydalaniladi. Alohida firmalar faoliyatiga baho berishda qо’llaniladigan kо’rsatkichlardan farqli tarzda bu kо’rsatkichlar milliy iqtisodiyotning barcha subyektlari faoliyatiga umumiy baho berish, makroiqtisodiy tahlil о’tkazish, mamlakat iqtisodiyotining jahon xо’jaligida raqobatga bardoshliligi darajasini aniqlash imkonini beradi.
Bu kо’rsatkichlarga quyidagilar kiradi:
Yalpi ichki mahsulot (YAIM), Sof ichki mahsulot (SIM), Yalpi milliy daromad (YAMD), Sof milliy daroimad (SMD), Shaxsiy daromad (SHD), Shaxsiy tasarrufidagi daromad (SHTD), Iste‘mol(С), Jamg’arish(S)
kо’rsatkichlarining hajmi va о’sish sur‘atlari; iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishi;
mamlakat eksporti va importi hajmi, tarkibi, YAIMdagi ulushi va о’sish suratlari;
resurslardanfoydalanishning samaradorligini ifodalovchi kо’rsatkichlar
(mehnat unumdorligi, fond qaytimi, fond sig’imi); davlat byudjeti taqchilligi, deflyator, iste‘mol baholari indeksi,
inflyatsiya sur‘atlari; ishsizlik darajasi va ishsizlar soni, aholining ish bilan bandlik darajasi; aholining moddiy ne‘matlar va xizmatlar iste‘moli hajmi, ularning
jamg’armalari, ish haqining quyi miqdori va boshqalar.
Davlat byudjeti taqchilligi va inflyatsiya surati kabi kо’rsatkichlar umumiy makroiqtisodiy vaziyatga baho berishda qо’llanilsa, YAIM, SIM, YAMD, SMD, SHD, SHTD, С, S kо’rsatkichlari milliy ishlab chiqarishning miqdorlarini va о’zgarishini tahlil etishda foydalaniladi.
Bu kо’rsatkichlar iqtisodiyotning barcha subyektlari faoliyatlari natijasi sifatida aniqlanib, ularni hisoblashning asosini Milliy hisobchilik tizimi(MHT) tashkil etadi. MHT mamlakat buxgalteriyasi vazifasini о’tagani holda uning standartlaridan kelib chiqib makroiqtisodiy kо’rsatkichlarni hisoblash, mamlakatlararo taqqoslovlarni amalga oshirish imkonini beradi.
Mamlakat iqtisodiyotining haqiqiy holatini о’rganish, unga tizimli baho berish uchun yuqorida sanab о’tilgan barcha kо’rsakichlardan foydalanish zarur, aks holda bir tomonlama yondoshuvga yо’l qо’yilishi mumkin.