Хозирги давр иктисодий таълисмотининг асосий хусусиятлари. Янги классик (неоклассик) йуналиш


Download 75.5 Kb.
bet1/4
Sana10.03.2023
Hajmi75.5 Kb.
#1257434
  1   2   3   4
Bog'liq
7 мавзу 2 вариант


Хозирги замон иктисодий таълимотларининг асосий йуналишлари.

Режа:




  1. Хозирги давр иктисодий таълисмотининг асосий хусусиятлари.

  2. Янги классик (неоклассик) йуналиш.

  3. Ж.М. Кейнснинг иктисодий карашлари. Кейнсчилик, янги кейнсчилик.

  4. Ижтимоий институционал йуналишнинг шаклланиши ва ривожи.


  1. Хозирги давр иктисодий таълимотларининг асосий хусусиятлари.

Иктисодий таълимотлардаги иуститутционализм иктисодий йуналиши.


Биринчи навбатда «хозирги замон» тушунчаси аниклик киритишимиз керак.
XIX аср бошларида вужудга келган гоялар, таълимотлар хозирги замонда тан олинади. Бу изохда мантик бор. Чунки бу гоялар, иктисодий карашлар таянч ролиниуйнайди.Лекин XX асрнинг урталарида, айникса жахон урушидан кейин, иктисодий таълимотлар янги киррали таълимотлар билан бойиди. XX асрнинг 50-60 йилларида, аввалда ривожланган мамлакатлар (АКШ, Буюк Британия, ГФР, Франция, Канада, ва бошка Европа мамлакатлари) Каторига янги давлатлар кириб кушилмокда, Айникса Япония, Туркия,Корея, Тайвань, Сингапур, Гонконг, шулар каторида ривожланишда якинлашаётган Малайзия, Таиланд каби давлатлар сони ортиб бормокда.
Хозирги замон иктисодий таълимотларининг асосий уч йуналиши ажратилиши мумкин.

  1. Неоклассик

  2. Кенесчилик

  3. Институтционал-ижтимоий

Биз бу ерда тахлилни институтционализмдан бошлайимиз. Институтционализм йуналиши АКШ да XX асрнинг 20-30 йилларда таркалган. Институционализм урф-одати курсатма, муассаса сузидан олинган. Бу таълимот йуналиши вакиллар фикрича, институтлар жамият ривожининг характерловчи кучи булиб хизмат килади. Бу тушунча заминида ижтимоий ходисалар: оила, давлат, монополия, касаба уюшмалари ва бошка масалалари етади. Бу йуналиш, мафкурачиларнинг фикрича, иктисодий категориялар булган хусусий мулк, солик, пул, кредит, фойда, савдо ва бошкалар жамият рухининг пайдо булиши шаклларидир. Мафкурачилар Т.Веблен, У.Митчел коммунизм карама-каршиликларини ечишда давлат йули билан тартибги солиш энг кулай восита деб каралади.
Веблен иктисодий жараёнларни шаклланган аньаналар сифатида тахлил этади. Ана шундай аньанавий характерловчи кучлар каторига ота-оналар хис- туйгуси инстинкти, яъни хши ишлашга, илмга чанкоклик, соф кизикувчанлик кирилтилади.
Унинг фмкрича, дастлабки инстикт аввало оилага гамхурликда намоён булади, кейинчалик эса жамият ва бутун инсониятга булган гамхурликка айланиб боради.
Веблен замонавий индустриал технологик концепциялар асосчиси булиб хисобланади. Индустрияда оилага алохида этибор берилади ва унга барча ишлаб чикарувчилар ва биринчи навбатда мухандис ва ишчилар киритилади.
Индустрия олами мехнат унумдорлигини устириш, ишлаб чикариш жараёнинияхшилаш ва самарадорликни оширишни бош максад килиб куйди.
Бизнес олами деганда, у ишчилар, трест ташкилотлари ва тадбиркорликни ушунади. Индустрия ва бизнес назариясидаишлаб чикариш жараёнида моддий мазмун билан унинг социал иктисодий шалкли уртасида богликлик йук. Веблен индустрия ва бизнес орасида кескин карама каршилик бор деб хато килади, шулар капитализм ислохатларининг сабабчиси деб курсатади.
Уэсли Киер Митчел Вебленнинг шогирди булиб, иктисодиётда циклик ходисаларнинг тадкикотчиси сифатида машхурдир. Митчел устози Веблендан тадкикотнинг генетик услубини мерос килиб олади, унингча иктисодий ходисаларни белгиловчиомиллар бу ижтимоий психология, аньана ва урф одатлардир, шу сабабли тадкикот предмети сифатида одамларнинг жамятдаги хулки урганилиши керак. Шунингдек, устоз ишлаб чикариш ва бзнес уртасидаги карама каршилик тугрисидаги фикри хам кабул килинди.
Бу олим иктисодий курсаткичлар, ракамлар, бу курсаткичлар узгаришидаги конуният билан шугулланади. Капиталистик иктисодиётни тартибга солишдан улардан фойдаланишнинг йулларини излайди. Аммо у капитализм карама-каршиликларни хал килиш ёки уни яхшилаштугрисидаги назарияларгни яратмайди.
Бу олимнинг тадкикотларидаги ижобий томонлар шундан иборатки, мамлакатнинг илмий хужаликлари буйича бой фактик материаллар тупланди, улар асосида натурал ва киймат курсаткичларнингривожланиб борувчи каторлар яратилдики, динамик каторлар тахлили номини олди. Митчел тадкикотлари эмперик ва институтционал услубларининг коришмасидан иборат. У иктисодий циклнинг амалдаги моделини лойихалаштришга муваффак була олмади. Танкис булган жамиятда нимани, кандай килибва ким билан чикаришни урганади.
Бу фаннинг келиб чикиши, таникли буюк инглиз иктисодчиси Альфред Маршалл (1842-1924) номи билан боглик, у иктисодиётни инсониятнинг нормал хаёт фаолияти тугрисидаги таълимот деб бахолайди. 1902 йилда А Маршалл -экономикс курсини, дастлаб, Кембридж университетида укий бошади. 1890 йили А Маршаллнинг «Экономикс принциплари» киоби чоп этилган эди.Хозирги даврда бу курс буйича бир канча дарсликлар яратилган. Булардан бизга яхши таниш булган рус тилига таржама килинган П.Самуэлсон, К. Макони ва бошкаларнинг «экономикс» китобларидир. Иктисодий таълимотларда неоклассик йуналиш асоси А Маршалл асарларида изохлаган. У нархлар назариясини асосчиси сифатида машхур булди. Унинг шогирди- Ж.Н. Кейнес мамлакатда XIX асрнинг буюк иктисодчиси деб аталди.
А Маршалл талб ва таклиф балансини ифодалаш учун «бозор мунсабати» тушунчасидан фойдаланди, бозор ходисаларини тушунтириш учун, хозирда долзарб булган эдастик талаб концепциясини ишлаб чикди. Математика ва графика усулидан кенг фойдаланди. У шунингдек режалаштиришни хам инкор этди.
Иктисодий таълимотнинг неоклассик йуналиши, хозирги замон монитаризми ва неолиберализм назариялари билан характерланди. Монитаризм пул омиллари асосий уринни эгалловчи иктисодий баркарорлаштириш назарияси хисобланади. Бу оким тарафдорининг пул массаси, пул эмиссияси муомаладаги ва хзахирадаги пул микдори устидан назорати, давлат бюджетининг тула балансини таъминлаш ва банк-кредит фоизни юкори булишига эришувчи оркали амалга оширилади.
Америкалик иктисодчи олми Милтон Фридман (1912 йили тутилган) хозирги давр иктисодий фанининг таникли арбоби булиб, «Янги монитор мактаб» ининг хакикий асосчисидир. У 1976 йилда иктисодиёт буйича Нобель мукофоти лауриати булган. Унинг таклифларидан АКШ-да Р. Рейган президентлик даврида фойдаланилади. Рейганнинг 8 йил давом этган президентлиги даврида АКШ да 14- миллионга якин миллионер булган экан.
Фридманнинг «Капитализм ва эркинлик» (1960йил), «АКШнинг монетар тарихи» (1963) ва бошка асарлари маълум. М. Фридманнинг фикрича, барча йирик иктисодий талофатлар бозор иктисодиётининг тургун эмаслиги билан эмас, балки пул сиёсатининг окибатлари билан изохланиши мумкин, шу сабабли пасайтиришнинг ахамияти тушунтирилади. Кейнес бундан ташкари, номинал иш хакини пасайтиришга хам карши эмас эди.
Кейнесни хозирги даврда хаммага яхши таниш иборадари булган, аралаш иктисодиётнинг отаси дейиш мумкин. Бу иктисодиётда хукумат хал килувчи уринни эгаллайди. Соф иктисодиёт деярли хеч кайси давлатда йук. Кейенс иктисодий гоялари, биринчи навбатда буюк инкироз таьсири остида пайдо булди. 1929-33 йилларда бу буюк инкироз Американи ларзага келтирди, ишлаб чикариш яримига кискарди. 17 млн. Одам ишсизколди. 9 млн. Омонат куйиб колди. Ана шундай шароитда, иктисодиётнинг мухим йули хукумат харажатлари эканлиги курсатиб берилди.
Кейнес таьлимоти айникса АКШда шухрат козонди. Гарвард унверситети проферссорлари А.Х. Хенсен (1887-1975) ва С. Харрисларнинг асарларида бу гоялар ривожлантирилди ва дастлаб янги кейнесчилик, кейинрок эса ортадаксал кейнесчилик деб аталди.
Хенсеннинг фикрича капитализм кийинчиликлари унинг ички карама-каршиликлардан эмас, балки ташки «импульслар»нинг сусайганлиги туфайлидир. Давлат харажатларини коплаш учун соликларни ошириш таклиф этилади, уларнинг фикрича иш хакининг 25-30 фоизи эмас, балки 60 фоизини солик сифатида олиш, шунингдек «меьёрдаги инфлацияни» хам таклиф этилади.
Кейинчалик янги кейнесчилик урнига посткейнесчилик вужудга келади.
Посткейнесчилар иктисодий сиёсатларда капиталистик иктисодиётни тартибга солиш механизмини янада такомиллаштириш тарафдорлари эдилар.


  1. Download 75.5 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling