Мавзу: саноат корхоналарининг

МАВЗУ:

САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИНГ

МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИ

МАВЗУ:
и.ф.н., доц. Газиев Х.

Режа

• Меҳнат ресурслари ҳақида тушунча
• Мехнат унумдорлигининг моҳияти ва аҳамияти
• Меҳнат унумдорлигининг кўрсаткичлари ва унинг ҳисоб турлари
• Меҳнат унумдорлигининг ўстириш омиллари
• Меҳнат ҳақини ташкил қилиш тамойиллари ва мақсади
• Тариф тизимининг моҳияти ва таркибий элементлари
• Ҳодимлар меҳнати ҳақининг шакллари. Ишбай ва вақтбай меҳнат ҳақи

Таянч сўз ва иборалар

Ходим, ходимларни бошқариш, меҳнат ресурслари, ишчи кучи, меҳнат муносабатлари, ишчи малакаси, ихтисос, салоҳият, ходим салоҳияти, ходимларни танлаш, аттестатсия, меҳнат унумдорлиги.

• Маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича асосий ишларда банд бўлган ходимлар.
• Асосий ишлаб чиқаришни бир маромда боришига ѐрдам кўрсатувчи хизмат кўрсатиш ва ѐрдамчи жараѐнларда қатнашаѐтган ходимлар.
• Асосий ишлаб чиқаришга кўмаклашувчи ҳамда ишлаб чиқариш чиқиндиларини қайта ишлашда банд бўлган ходимлар, кўмакчи ва қўшимча ишлаб чиқариш ходимлари.
• Корхонадаги лабораториялар, тажриба мосламаларида, тадқиқот муассасаларида банд бўлган ходимлар.
• Корхона бошқарувида банд бўлган ходимлар. Конструкторлик бўлимлари, меъѐрлаш бўлимлари, иқтисодий таҳлил ва шу сингари бўлимлар ходимлари.
• Корхонани қўриқлашда банд бўлган ходимлар.

Саноат ишлаб чиқариши ходимлари асосан ишлаб чиқаришда қатнашадиган ходимлар бўлиб, улар қуйидагилардан иборатдир:

Ривожланган мамлакатларда аллақачон «иқтисодий жиҳатдан фаол аҳоли» тушунчаси қарор топган. Халқаро стандартларга мувофиқ уларга меҳнат билан банд аҳоли ва иш қидираѐтган ишсизлар киради. Шунингдек, «фуқоролик жиҳатидан иқтисодий фаол аҳоли» тушунчаси ҳам тарқалган бўлиб, унга ҳарбий хизматчилар киритилмайди. Шундай қилиб, «меҳнат ресурслари» ўз мазмунига кўра, «иқтисодий фаол аҳоли» тушунчасидан кенгроқдир. Иқтисодий фаол аҳолидан ташқари меҳнат ресурслари яна меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги ўқувчиларни ҳам, шунингдек, ана шу ѐшдаги уй бекалари ва мамлакатнинг қолган барча аҳолисини, яъни ишсиз бўлмаса ҳам, қандайдир сабабларга кўра, мамлакат хўжалигида иш билан банд бўлмаган аҳолини ҳам ўз ичига олади. Ҳозирда «ишчи кучи» тушунчаси кўп ишлатилсада, унинг чегараси аниқ белгиланмаган. Баъзан иш кучи деганда ҳам ҳақиқий ходимлар, ҳам потенциал ходимлар, яъни амалда ўша «меҳнат ресурслари»нинг ўзи тушунилади. Кўпинча бу тушунча тор маънода ходимларнинг умумий сонини англатади.