1
3-LABORATORIYA ISHI
SANOAT KORXONALARI XONALARI HAVOSIDAGI ZARARLI
CHANG VA ZAHARLI MODDALARNING KONSENTRASIYASINI
ANIQLASH
1. Ishning mаqsаdi vа vаzifаlаri.
Sanoat korxonalari xonalari havosidagi zararli chang va zaharli moddalarning
konsentrasiyasini aniqlash hamda
gigienik jihatdan baholash.
2. Ishning mazmuni:
1. SJFC-200 LAZER CHANG MONITORI orqali changlanganlik
darajasini aniqlovchi qurilmani o‘rganish.
2. Xona changlanganligini aniqlash.
3. Xona changlanganligining sanitar normalariga
muvofiqlik darajasini
aniqlash, chang miqdorini kamaytirish yo‘llarini tavsiya qilish.
4. Zaharli moddalarning konsentrasiyasini aniqlash
5. GOST 12.4.026 -76 bo‘yicha zarali moddalar konsentrasiyasini o‘rganish
Ishni bajarish uchun kerakli ma’lumotlar va ko‘rsatmalar.
Nazariy bo‘lim. Chang deb, qattiq moddalarning havodagi kichik
zarrachalariga aytiladi. Chang havoda ma’lum bir vaqtdavomida muallaq
holatda
bo‘ladi.
Zararlik darajasiga qarab chang asosan ikki turga bo‘linadi:
-Zaharli chang.
-Zaharli bo‘lmagan chang.
Lekin zaharli bo‘lmagan changni zararsiz deb atash ham noto‘g‘ri.
Kelib chiqishi jihatidan chang ikki xil bo‘ladi:
1. Organik chang
2.
Anorganik chang
Zarrachalarning katta-kichikligiga qarab changning asosan uch turi
bo‘ladi:
-Mikroskopik chang, 10 mk dan yirik zarrachalar.
-Mikroskopik chang, 0,25 mk dan - 10 mk gacha.
-Ultramikroskopik, 0,25 mk dan kichik zarrachalar.
Zaharli chang odamning nafas olish yo‘llari orqali organizmga
tushadi va
uning to‘qimalari bilan murakkab kimyoviy reaksiyaga kirishadi. Bu esa
organizmning turli zararlanishiga olib keladi.
Zaharli bo‘lmagan
chang ham organizmga tushadi, ammo u kimyoviy
reaksiyaga kirishmasa ham organizmning ma’lum joylariga to‘planib unga
keyinchalik zarar yetkazadi. Oqibatda bunday holat
kasbiy kasallikka olib
keladi. Ishlab chiqarish xonalarini mutlaqo changdan tozalashning iloji
yo‘qligi sababli maxsus belgilangan sanitar-gigienik
normalar orqali ulardagi
chang miqdori cheklanadi. Buni “Chegaraviy ruxsat etilgan miqdor”
(PDK)–ChREM deb ataladi. Uning o‘lchov birligi - mg/m
3
(1 - jadval).
Changni filtrlar yordamida ushlab qolish mumkinligi uchun uning miqdorini
tortish metodi bilan aniqlash mumkin. Bu metodda 1m
3
havodagi chang
miqdorini aniqlash mumkin:
