Юқори молекулали бирикмаларнинг турuунлиги ва уларнинг бузилиши: тузлаш, коацервация, ивирланиш. Геллар ва ивирлар хоссаси


Download 433 Kb.
bet1/7
Sana08.03.2023
Hajmi433 Kb.
#1252328
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Юқори молекулали бирикмаларнинг турuунлиги ва уларнинг бузилиши




Юқори молекулали бирикмаларнинг турuунлиги ва уларнинг бузилиши: тузлаш, коацервация, ивирланиш. Геллар ва ивирлар хоссаси.


Режа:



  1. Умумий тушунчалар

  2. Классификацияси

  3. ЮМБ эритмасининг хоссаси


Умумий тушунчалар: ЮМБ га молекуляр массаси 104-106 ундан юrори бeлган бирикмалар киради. Улар табиий (оrсиллар, полисахаридлар, пектинлар, табиий каучук), сунъий (ацетилцеллюлоза) ва синтетик усулда олинган (полиэтилен, полиакриламид) бeлиши мумкин.
ЮМБ тирик организмнинг асосий структурасини ташкил этади. Биз кeпроr биополимерлар (оrсиллар, нуклеин кислоталари, полисахаридлар в.б.) физик-кимёси xаrида гап юритамиз.
Демак, ЮМБ - молекуласи бир-бири билан кимёвий боuланган атомлардан ташкил топади.
Классификацияси:ЮМБ ни мономерларига rараб 2 гуруxга бeлиш мумкин:
1. Полимерлар- бир xил атомлар гуруxидан - мономерлар звеносидан (М) ташкил топган ЮМБ.

М кeп “n” марта такрорланади. Масалан, полиэтилен, поливинилхлорид.


2. Бошrа ЮМБ. Улар поликонденсация усули билан олинади. Уларга оrсиллар, полиамидлар, полисахаридлар киради.
Кeпинча “ЮМБ” ва “полимер” бир хил маънода ишлатилади.
Полимерлар фазовий тузилишга rараб rуйидаги гуруxларга бeлинади:
Чизиrли полимерлар - мономер звеносининг бир хил занжиридан ташкил топади: - М-М-М-М-
Уларга табиий каучук. желатин, целлюлоза киради.
Т армоrланган полимерлар :

Масалан, крахмал бунга мисол бeлади.


Нарвонсимон полимерлар:

Уларга айрим целлюлоза ва сунъий толалар киради.


Тeрсимон (тикилган) полимерлар: уч eлчамли полимерлар бeлиб, уларнинг звенолари фазовий кимёвий боuланган фазовий тeрни xосил rилади:

ясси тeр фазовий тeр
ЮМБ келиб чиrишига rараб анорганик ва органик полимерга бeлинади:
Анорганик полимерларга силикатлар, жумладан кремний кислотаси киради:

Органик полимерларга полиэтиленни мисол rилиш мумкин:
-СН2-СН2-СН2- ёки СН3-(СН2)-СН3
Органик полимерларга углерод-углерод боuлардан ташrари N, O, галогенлар орrали боuлар xосил бeлиши мумкин. Уларга оrсиллар, целлюлоза мисол бeла олади.
Элементорганик полимерлар С-S, С-О, С-N, С-Наl боuларидан ташrари, С-Э (углерод-элемент) кимёвий боuини саrлайди. Масалан,

силиоксанлар
Б ундан ташrари гомозанжирли, (-СН2-СН2-)n ва гетерозанжирли
полимерлар хам мавжуд.
Агар полимернинг битта макромолекуласида бир неча мономерлар звеноси бeлса, сополимерлар дейилади:
1231-
Мономерларнинг алмашиниш тартиби турлича бeлиши мумкин. Шунга кeра улар регуляр ва норегуляр сополимерларга бeлинади.
Масалан, целлюлоза регуляр, оrсил эса норегуляр полимердир.
ЮМБ кимёвий тузилиши ва фазовий шакли. Полимерлардаги боuлар.
Полимерлар хоссаси кимёвий ва молекуляр боuлари билан белгиланади.
Мономерлар звеносидаги кимёвий боuлар -М-М-М- xолида ифодаланади. Улар мустаxкам боuлардир; Е400 кЖ/моль. Молекуляр боuлар полимер занжирлари ёки битта занжирнинг турли жойларида вужудга келади:


...............молекуляр боu


------------кимёвий боu
Битта молекуляр боu энергияси Е  10 кЖ/мольга тенг. Бу кичик rиймат бeлиб, кимёвий боu энергиясидан 40 марта камдир. Лекин бундай боuлар ниxоятда кeп бeлгани учун улар полимер хоссасига анча катта таъсир кeрсатади. Масалан, полимерни иситиб, уни буuлатиб бeлмайди.
ЮМБ молекуласи учун яна бир мухим хосса занжирни rайишrоrлигидир. Бу макромолекулага бир конформациядан бошrа конформацияга eтиб, фазовий шаклини eзгартиришга имкон беради.




ЮМБ макромолекуласининг конформацияси деганда, полимер занжирнинг мономер звеносини кимёвий боuларни узмай бурилиши натижасида вужудга келадиган энергетика жихатдан тенг фазовий шакли тушунилади.

Масалан, ЮМБ молекуласи мураккаб конформациядан чeзилган xолатга eтиши мумкин:


ЮМБ звеноларнинг харакати натижасида энг эxтимоли юrори шакли бу тугунча ёки глобула xолатидир.



ЮМБ аморф ва кристалл холатда бeлиши мумкин. ЮМБ макромолекуласи кристалл холатида бирхил турдаги молекуладан юrори xосилалардан иборат бeлади. Улар таёrча, пластинка, шар шаклида бeлиши мумкин.

Аморф полимер моддаларида юrори хосилалар фазовий структурада бeлиб, турли конформациядаги бетартиб (хаотик) жойлашган макромолекулалардан ташкил топади.

аморф xолат

Тахминан 70-80% полимер материаллар кристалл шаклда олинади. Полистерол, полиметилметакрилат - аморф ЮМБ. Маълум шароитда улар кристалл xолатда олиниши мумкин.


Механик таъсир натижасида тугунча xолатидаги полимер эластик xолатга eтказилиши мумкин.

Download 433 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling