' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko


Download 6.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/81
Sana30.09.2017
Hajmi6.95 Mb.
#16826
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   81

14.15.  Qattiq suvning tarkibida  kalsiy gidrokarbonat  (massa  ulu­

shi  0,015%)  va  magniy  gidrokarbonat  (massa  ulushi  0,005  %)  bor. 

10  1  hajmdagi  suvning  qattiqligini  yo‘qotish  uchun  kalsiy  gidroksid- 

ning  qanday  massasini  qo'shish  kerak?  Suvning  zichligini  1  kg/1  ga 

teng  deb  qabul  qilinsin.

Yechish.

  O lingan  suv  n am u n asin in g   m assasi  quyidagidan 

iborat:

w = V   p; 



m

  =  10• 1 kg =  10kg  =  104  g.

Suvdagi  kalsiy  va  magniy  g id ro k arb o n a tla rn in g   m assasini 

aniqlaymiz:

/я (С а(Н С 0 3)2)  =  wco(Ca(HC03)2); 

m (C a(H C 0 3)2)  =

=  104  ■

 0,00015 g  =  1,5  g.

w (M g(H C 03)2)  =  /?Ko(Mg(HC03)2); 

m (M g(H C 03)2)  =

=  104  • 0,00005 

=  0,5  g.



G idrokarbonat  m oddalarining  m iqdorini  topamiz:

л [(С а (Н С 0 3),)]  =  - £   mol  =  9,26 ■

  10‘3mol;

162


л(М е(Н С О   )  )  =  т (м е(н с о з)2)  •

M( Mg (HC0) hy

«(M g (H C O ,)2)  =  -?£  mol  =  3,42 • 10 '3 mol.

146

Kalsiy  va  magniy  gidrokarbonatlarning  kalsiy  gidroksid  bilan 



o 'zaro  ta ’sir  etish  reaksiyalari  tenglam alarini  yozamiz:

Ca ( H C 0 3)2  =  C a(O H )2  = 2Ca C 0 3 



i

  + H 20  

(a)

M g (H C 0 3)2  = 2 C a(O H )2  =  M g(O H )2  + C a C 0 3  1 + 2 H 20  



(b)

(a)  tenglam a  asosida quyidagini  yozamiz:



«4(С а (О Н )2)  =  2«(Mg (H C O j)2); 

«„(С а(О Н )2)  =

=  2 • 3,42 ■

 10~3  mol  = 6,84 • 10'3  mol.

Suvning  qattiqligini  yo ‘qotish  uch un   kerak  bo'ladigan  kalsiy 

gidroksid  m oddasining  um um iy  m iqdorini  hisoblaymiz:

«(Ca (O H 2))  =  «a(Ca (O H )2)) +  #i4(Ca (O H 2));

«(Ca (O H ),)  =  (9,26 + 6,84) • 10~3  mol  =  1,61 • 10"2  mol.

Talab  etilgan  kalsiy  gidroksid  massasini  aniqlaymiz:

w (C a(O H )2)  =  « (C a(O H )2) -  M (C a(O H )2); 

m (C a(O H )2)=  1,61  • 10'2  ■

 74 g  =  l,19g.



14.16.  Suv  karbonatsiz  qattiqlikka  ega:  tarkibida  kalsiy  sulfat 

(massa  ulushi 0,02%)  va  magniy sulfat  (0,01%)  bor.  100  / hajmdagi 

sh u n d ay   suvning  d o im iy   q attiq lig in i  y o ‘qotish  u ch u n   n atriy 

karbonatning  (zichligi  1,16  g/m l)  15%  li  eritm asidan  qancha  hajm 

qo‘shish  kerak?  Suvning  zichligini  1  k g // ga  teng  deb  qabul  qiling. 

Javo6i:

  140  ml.



14.17.  Massasi  200  kg  b o ‘lgan  ohaktoshdan  ohakni  so‘ndi- 

rish  uchun  qancha  hajm  suv  olish  kerak?  Suv  uch  barobar  m o ‘l 

miqdorda  kerak  b o ia d i.  O haktoshdagi  kalsiy  karbonatning  massa 

ulushi  90%.  Suvning  zichligi  1  k g //  ga  teng  deb  qabul  qilinsin. 



Javobi:

  97,2  /.



14.18.  Kalsiy  xloridning  massa  ulushi  16%  va  zichligi  1,14 

g/m l  b o ig a n   150  ml  hajmdagi  eritm asini  tayyorlash  u ch u n   kerak 

b o la d ig an   kalsiy  geksagidrat  xlopiddan  C aC l2-  6 H 20   va  suvdan 

qancha  massadan  olish  kerak?



Yechish.

  Tayyorlanishi  zarur  b o ig a n   eritm aning  m assasini 

aniqlaymiz:

m -

 V  • p; 



m -

  150  1,14 g  =  171 g.

E ritm a  tay yorlash   u c h u n   z a ru r  b o ig a n   C aC l,  m assasini 

topamiz:


/и(СаС12)  =  mco(CaCl2); 

w (C aC l2)  =  171  ■

 0 ,16g  =  27,36  g.

Kalsiy  xlorid  m oddasining  m iqdori  quyidagidan  iborat:



w(CaCI2  • 6H 20 )  =  л(СаС12);  л(СаС12  •  6H 20 )   =  0,2465  mol. 

kelib  chiqadi.

Binobarin,  eritm a  tayyorlash  uch u n   kerak  bo'ladigan  kalsiy 

geksagidrat  xloridning  massasi  quyidagidan  iborat:

w (C aC l2  • 6H 20 )   =  «(C aC l2  • 6H20 )  • 

M (

C aC l2  ■

 6H20 );

« (C aC l,  • 6H 20 )  = 0,2465 ■

  219  g.

Suvning  zarur  bo'lgan  massasini  aniqlaymiz: 



m(

H 20 ) 


= m -m (C

aC l2  6H20 ); 

w (H 20 )   =  (1 7 1 -5 4 )  g  =117g

14.19.  Ohaktoshdagi  kalsiy  karbonatning  massa  ulushi  20%  ni 

tashkil  etadi.  Massasi  20  kg  bo'lgan  kalsiy  gidroksid  (so'ndirilgan 

ohak)  olish  uchun  ohaktoshning  qanday  massasi  olinishi  kerak? 

Amalga  oshirilishi  zarur  bo'-lgan  reaksiya  tenglam alarini  yozing. 

Javobi:

  30  kg.



14.20.  Massasi  20  g  bo'lgan  kalsiy  karbonat,  kalsiy  fosfat  va 

kalsiy oksid  aralashmasiga  m o'l  m iqdor nitrat  kislota  ta ’sir ettirildi. 

B unda  560  ml  hajmli  (norm al  sharoitda)  gaz  ajralib  chiqdi  va 

massasi  6,22 g bo'lgan qattiq m odda qoldi.  Dastlabki aralashmadagi 

m oddalam ing  massa  ulushlarini  aniqlang. 

Javobi:

  kalsiy  karbonat­

ning  massa  ulushi  2,5%,  kalsiy  fosfatniki  31%,  kalsiy  oksidniki 

56,5%.


14.21. 

Quyidagi  o'zgarishlarni  am alga  oshirishga  im kon  bera­

digan  reaksiyalam ing  tenglam alarini  yozing:

Yechish.

  1.  Aluminiy  xlorid  alum iniy  bilan  xlorid  kislotaning 

o'zaro  ta ’siridan  olinishi  mumkin:

Aluminiy

Al  ->  AlClj  -»  Al(O H)3

N a[A l(0H )4(H 20 ) 2]


2.  Aluminiy  gidroksid  olish  uchun  yaxshisi  A1C13  eritmasiga 

am m iakning  N H 4OH  suvli  eritm asini  qo'shish  kerak  (ishqor  m o ‘l 

m iqdor  qo'shilganda,  gidroksid  erib  ketadi):

AlClj  + 3N H 4OH   =  Al(OH)3 



i

  +3N H 4C1

3. A lum iniy gidroksid  kuchli  qizdirilganda aluminiy oksid  hosil 

bo'ladi:


2A1  + (O H)3  =  A120 3  + 3H20

4.  A 1,03  suyuqlanm asini  elektroliz  qilib  aluminiy  olinadi,  u 

yuqori tem peraturada ionlarga dissotsilanadi:

A120 3  ^ A l 3+  + A 1 03+

Elektroliz  tenglamasi:

к атод ( - )  

Al34' 


+  

Зё 


=  

Al 


|  4

а н о д  

(+) 4АЮ3'  —

 12e  =  2A120 3  + 3 0 2  |  1

4A13+  + 4A103' 

.  el-ekt-rolLz  .)  4A1  + 2A120 3  + 3 0 2

yoki


4A1,03 

-   elektr°Jiz_  >  4Д1 + 2A120 3  + 3 0 2.

N ihoyat,  quyidagini  olamiz:

2A102 


elektroliz  >  4A1  + 3 0 2

5.  Aluminiy gidroksid  ishqorlam ing suvli  eritmalari bilan o'zaro 

ta ’sir  etadi:

A l(O H )3  +  N aO H  + 2H 20   =  N a[A l(0 H )4(H 20 ) 2]

6.  Aluminiy  metall  ishqorlam ing  suvli  eritm alarida  vodorod 

ajralib  chiqishi  bilan  erishi  m um kin.

2A1 + 2N aO H   + 10H20   =  2 N a[A l(0H )4(H 20 ) 2] + 3H2  T

14.22. 

Quyidagi  o'zgarishlarni  amalga  oshirishga  im kon  b era­

digan  reaksiyalam ing  tenglam alarini  m olekular  va  qisqartirilgan 

ionli shakllarda yozing:



X  va  Y  m oddalam ing  nom ini  ayting. 

Javobi.

  X  —  aluminiy 

gidroksid,  Y—  alum iniy  oksid.

14.23.  Bariy  oksidni  alum inoterm ik  qaytarib  bariy  olinadi. 

Massasi  600  g  bo'lgan  oksid  konsentrati  BaO  ning  massa  ulushi 

91,8%,  massasi  100 g b o ‘lgan texnik alum iniy (alum iniyning massa 

ulushi  98,55% )  bilan  o ‘zaro  ta ’sir  etishidan  bariyning  qancha 

massasi  olinadi?

Yechish.

  Bariyning  aluminiy  bilan  o ‘zaro  ta ’sir  reaksiyasining 

tenglam asini  yozamiz:

ЗВаО  +  2A1  =   ЗВа  +   A120 3

Reaksiya  uchun  olingan  bariy  oksid  m oddasining  massasi  va 

m iqdorini  aniqlaymiz:

/«(BaO)  = 

m

 (konsentrat) • co(BaO);  w(BaO)  =  600 - 0,918 g =  550,8 g;

"(B a 0 > = 

  "(B a 0 > = ^

  mol  -   3.6  mol.

Reaksiya  uchun  olingan  alum iniy  massasini  va  uning  m odda 

m iqdorini  topamiz:

/«(Al)  = 

m

 (texn.met) ■

 ш(А]);  /«(Al)  =  100 •  0,9855 g =   98,55 g;

/ A i \  

m ( A l )  

/ * i \  

9 8 , 5 5  

. . .  



л 

=  7 7 (Al)  ’ 

^  “  

2

~   m o*  =   3,65  mol.



M odda  m iqdori  3,6  mol  bo'lgan  bariy  oksid  bilan  boradigan 

reaksiyasi  uchun  alum iniy  m oddasining  qanday  m iqdori  /?'(A1) 

kerakligini  hisoblaymiz.  Reaksiya  tenglam asidan  quyidagi  kelib 

chiqadi:


=  | ;   «'(Al)  =  I  «(BaO);  «'(Al)  = 

mol  =   2,4  mol.

Binobarin,  reaksiya  uchun  alum iniy  m o'l  m iqdorda  olingan.

Olingan  bariy  moddasining  miqdori  va  massasini  aniqlaymiz. 

Reaksiya  tenglamasi  asosida quyidagini  yozamiz:

«(Ba)  =  «(BaO); 

«(Ba)  =  3,6  mol; 

w?(Ba)  =  «(Ba) ■

 

M(Ba); 

/«(Ba)  =  3,6  • 137  g  =  493,2 g.

11.24.  Vanadiy  (V)  oksiddan  V ,0 5  massasi  15,3  kg  bo'lgan 

vanadiyni  alum inoterm ik  usul  bilan  olish  uchun  kerak  bo'ladigan 

texnik  alum iniyning  (massa  ulushi  98,4% )  m assasini  aniqlang. 

Javobi:

  13,7  kg.



14.25.  A lum inoterm ik  usulda  xrom  olish  uchun  kerak bo'lgan 

xomashyo  tarkibida  xrom  (Til)  oksiddan  tashqari  massa  ulushi 

20%  ga  teng  bo'lgan  turli  qo'shim chalar bor.  Massasi  36  g bo'lgan 

sh u n d ay   xom ashy o g a  m assasi  10  g  b o 'lg a n   tex nik   alu m in iy  

qo'shilgan va qaytarilish  reaksiyasi amalga oshirildi. Texnik metaldagi 

alum iniyning  massa  ulushi  97,2  %,  xrom ning  unum i  esa  —  75% 

bo'lsa,  xrom ning  qanday  massasi  hosil  bo'lgan? 

Javobi:

  14,04  g.



14.26.  A lum iniydan  (massa  ulushi  21,6%),  aluminiy  oksiddan 

(10,4% )  va  alum iniy  gidroksiddan  (68%)  tarkib  topgan  200  g 

massali  aralashm ani  eritish  uchun  kaliy gidroksidning massa  ulushi 

22%  va  zichligi  1,2  g /m l  bo'lgan  eritm asidan  eng  kam ida  qancha 

hajm  olish  kerak  bo'ladi? 

Javobi:

  1,754  /.



14.27.  A lum iniy  oksid  suyuqlanm asini  elektroliz  qilib  alu ­

miniy  olinadi.  A nodda  ajralib  chiqayotgan  kislorod  grafitli  anodni 

oksidlaydi,  bunda  uglerod  (IV)  oksid  hosil  bo'ladi.  Agar  reaksiya 

natijasida anodda  norm al sharoitda  67,2  1 hajm gaz yig'ilgan bo'lsa, 

alum iniyning  qancha  massasi  olingan  bo'ladi? 

Javob:

  108  g.



14.28.  A luminiy,  rux  va  mis  qirindilarining  aralashmasi  bor. 

M assasi  8  g  b o 'lg a n   a ra la s h m a   n a m u n a sig a   m o 'l  m iq d o r 

konsentrlangan  nitrat  kislota  bilan  ishlov berilgandan so'ng,  qattiq 

qoldiq  massasi  1,52  g  ni  tashkil  etdi.  Massasi  3  g  bo'lgan  shu 

ara la sh m a   n a m u n a sin i  m o 'l  m iq d o r  k o n s e n trla n g a n   ish q o r 

eritmasiga  solindi,  erim aydigan  qoldiqning  massasi  0,6 g  ni  tashkil 

etdi. Aralashmadagi metallarning massa 

ulushlaRiNi 

aniqlang. 



Javobi: 

19%-A l;  61%  Z n;  20%  Cu.



14.29.  Suvda  massasi  23,7  g  bo'lgan  alumokaliyli  achchiqtosh 

KA1(S04)2-  2H 20  eritildi.  Eritmaga natriy gidroksidning massa ulushi 

20%  va  zichligi  1,22  g /m l  bo'lgan  24,6  ml  hajmdagi  eritm asi 

qo'shildi. A lum iniyning qanday birikmalari  hosil  bo'ladi?  U larning 

massasini  aniqlang.

Yechish.

  K aliy-alum iniy  gidrosulfatning  natriy  gidroksid  bilan 

o'zaro  ta ’sir  etishida  quyidagi  reaksiya  sodir  bo'lishi  mumkin:

2KA1 ( S 0 4)2  • 12H20  + 6N aO H   =  K 2S 0 4  +2A l(O H ),  +

+3N a2S 0 4  + 24H20  

(a)


A g ar  n a triy   g id ro k s id   m o 'l  m iq d o r  o lin g a n   b o 'ls a ,  h o sil 

bo'layotgan  alum iniy  gidroksidning  erishi  sodir  bo'ladi:

A l(O H )3  +  N aO H  + 2H 20   =  N a[A l(0 H )4(H 20 ) 2] 

(b)


Kristallogidrat  m oddasining  dastlabki  m iqdorini  aniqlaymiz:

«[KA1(S04)2  • 12Н20 ]  =  ^ m o l   =   0,05  mol.

(a)  tenglam adan  quyidagi  kelib  chiqadi:

" ^ ( N a O i r 2" 1  =  f ;  ^ N a 0 H >  =  3«[KA1(S04)2  • 12H20 ];

«(N aOH )  =  3 • 0,05 mol  =   0,15  mol.

N atriy  gidroksid  eritm asining  massasini  aniqlaymiz:

Eritm a  tarkibidagi  natriy  gidroksid  m oddasining  massasi  va

m iqdorini  hisoblaymiz:

/«(N aO H )  =  /«©(NaOH); 

/«'(N aO H)  =  30 • 0,2 g  =  6  g;

Shunday  qilib,  eritm a  tarkibida  (a)  reaksiyani  amalga  oshi­

rish  u ch u n   zaru r  b o ‘lgan  m iqdorda  natriy  gidroksid  b o r  deb 

hisoblansa  [«'(NaOH)  =  « (N aO H )],  ya’ni  alum iniy gidroksid  hosil 

bo'ladi.

H osil  b o 'lg a n   alum iniy  gidroksid  m od d asin in g   m iq do rin i 

aniqlaymiz:

«(Al(OH)j)  =  «[KA(S04)2) • 12H20 ] ;  «[Al(OH)3]  =  0,05  mol.

C h o ‘kmaga  tushgan  alum iniy  gidroksidning  massasini  top a­

miz:


и

(А1(ОН)


з

)2  = rt(Al(OH)3) • M (A l(O H ),);  /я[А1(ОН),] = 

0,05 

• 

78g 



= 3,9 

g.

14.30. 

Tarkibida  massasi  32  g  alum iniy  xlorid  b o 'lgan  erit­

maga,  tarkibida  massasi  33  g  kaliy  suifid  bo'lgan  eritm a  quyildi. 

Q anday  cho'km a  hosil  b o ‘ladi?  C h o'km aning  massasini  aniqlang. 

Javobi:

  15,6  gram m   massali  A l(O H ),.



m

  = 


V  

• 

p; 



m

  =  2466 • 1,22 

g  =  30, Og.

« (N aO H )  =

w '( N a O H )  . 

M ( N a O H )   ’

«'(N aO H )  =  4 -  mol  =  0,15  mol.


Temir

15.1. 

Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan 

reaksiyalam ing  tenglam alarini  yozing.

Fe2(SOX

F e - F e S 0 4  ^

 

J }

  Fe(O H )3

^

 Fe(OH,) ^



Eritm alarda boradigan  reaksiyalam ing tenglam alarini qisqartirilgan 

ionli shaklda tasvirlang.



Yechish.  I.

  Tem ir suyultirilgan  sulfat  kislotada tem ir  (II)  sulfat 

hosil  qilib  eriydi:

Fe + H 2S 0 4= F e S 0 4  + H 2  T 

Qisqartirilgan  ionli shakldagi  tenglam a quyidagicha bo'ladi:

Fe + 2H +  =  Fe2+  + H 2  T

2. 

T em ir  (II)  su lfatn i  te m ir  (III)  su lfatgach a  q a n d a y d ir 



ok sidlovchi  bilan  oksidlash  m u m k in ,  m asalan ,  sulfat  kislota 

ishtirokida  kaliy  perm anganat  K M n 0 4  bilan:

10FeS04  +2K M n04  +8H 2S 0 4  = 5Fe2(S04)3  + 2M nS04  + K2S 0 4  +8H 20

+2 

+3

2Fe+ 


2e  =

 2Fe 5


2

5Fe2+  + M n 0 4  + 8H+  = 5Fe3+  + M n 0 2+  + 4 H ,0 .



+7 

__ 

+2

M n+ 


5e  =

  Mn


3.Tem ir  (III)  sulfatga  ishqor  eritmasi  qo'shilsa,  te m ip   (III) 

gidroksid  cho'km aga tushadi:

F e2(S 0 4)3  + 6KOH  = 2Fe(O H )3  I   +3K2S 0 4

yoki


Fe2+  + ЗОН  =  Fe(O H )3  I

4.  Xuddi  shunga  o'xshash  tem ir  (II)  gidroksid  olinadi:

F e S 0 4  + 2KOH  =  Fe(O H )2 

i

  +K2S 0 4 

F e2"  + 2 0 H “  =  Fe(O H )2  1 .


5. 

Tem ir  (II)  gidroksid  suv  ishtirokida  havodagi  kislorod  bilan 

tem ir  (III)  gidroksidgacha  oson  oksidlanadi:

4Fe(OH)2  + 0 2  + 2H20  = 4Fe(OH)3



+2 

+3

F e - 2e  =  Fe

0 2+ 

Ae

  = 2 0


1

15.2. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan 

reaksiyalam ing  tenglam alarini  yozing:



s,

  F eC l2—1-FeS 

F e ( N 0 3) 3 - F e ( 0 H ) 3 - > F e 20 3- F e ^   ^

Elektrolitlarning  suvli  eritm alarida  boradigan  reaksiyalaming 

tenglam alarini qisqartirilgan  ionli shaklda yozing.

15.3. Tem ir karbidda uglerodning massa  ulushi 6,57%  ni  tashkil 

etadi.  Tem ir karbidning  formulasini  aniqlang. 



Javobi:

  F e3C.


15.4.  Birikma tarkibiga kiradigan m oddalam ing massa ulushlari: 

kristallizatsiya  suvi  40,10%,  tem ir;  13,86%,  azot  10,40%,  kislorod 

kristallizatsiya suvi tarkibiga kiradigan  kislorodni hisobga olmaganda 

36,64% ga teng bo'lsa, shu birikmaning formulasini aniqlang. 



Javobi: 

F e[N O ,),  •  9 H 20 .



15.5.  M assasi  11,6  g  b o 'lg an   te m ir   ok sid n i  m etallgacha 

qaytarish  uchun  4,48  /  hajm  (norm al  sharoitda)  vodorod  sarf- 

landi.  Tem ir  oksidning  formulasini  aniqlang.

Yechish.

  Oksid  formulasini  ҒедОу ko'rinishida tasaw ur qilamiz, 

bu  yerda  x  =   л(Ғе), 

у  =

  «(О )—  oksid  nam unasidagi  m oddaning 

m iqdori  1  mol  b o 'lg an d ag i  atom ar  te m ir  va  ato m ar  kislorod 

m oddalarining  m iqdori.

T em ir  oksidning  vodorod  b ilan   q ay tarilish   reaksiyasining 

tenglamasini  tuzamiz:

FexOv  + yH2  = xFe  +  yH 20

Oksidning  molyar  massasi:  M( FexOy) = (56x+l6y)  g/moldan 

iborat.

Q ay tarish   u c h u n   o lin g a n ,  o ksid  m o d d a n in g   m iq d o rin i 

aniqlaymiz:

Reaksiyaga sarflangan vodorod  m odda  m iqdorini  topamiz:



x  

8,4 


1

3

 



у  ~

  11,2  "   1,333  _   4 '

Binobarin,  oksid tarkibi F e30 4 formula bilan ifodalangan b o ‘lishi 

m um kin.



15.6.  Tarkibida  massasi  3,81  g  tem ir  xlorid  bo'lgan  eritm aga 

am m iakning suvli eritmasini ta ’sir ettirilganda massasi 2,70 g bo'lgan 

te m ir  gidroksid  olindi.  T em ir  xloridning  form ulasini  aniqlang. 

Javobi:

  F eC lr



15.7.  Massasi  14,64  g  bo 'lg an   tem ir  (II)  oksid  va  tem ir  (111) 

oksid  aralashm asini  eritish  uch un   nitrat  kislotaning  massa  ulushi 

30%,  zichligi  1,18  g/m l  bo'lgan  eritm asidan  89  ml  hajm  sarflandi. 

A ralashm adagi  oksidlarning  massa  ulushlarini  aniqlang. 



Javobi:

FeO   -   34,4%; 

F e20 3  -   65,6%.

15.8.  M assasi  20,4  g  b o 'lgan  tem ir  plastinka  mis  (II)  sulfat 

eritmasiga tushirildi.  Plastinka massasi  22,0 g ga teng bo'lgan vaqtda 

eritmaga  tem irning  qanday  massasi  o'tgan? 

Javobi:

  11,2  g.



15.9.  Tarkibida massasi 24 g kumush  nitrat bo'lgan eritma bilan 

massasi  2,8  g  bo'lgan  tem ir nam unasining  o'zaro  ta ’siridan  olingan 

kum ushni eritish uchun kerak bo'ladigan massa ylushi  80%  va  zich­

ligi  1,45  g/m l  bo'lgan  nitrat  kislota  eritmasining  eng  kam  hajmini 

aniqlang. 

Javobi:

  108,6  ml.



15.10.  Massasi  32  g  bo'lgan  tem ir  oksid  nam unasi  metallga - 

cha  uglerod  (II)  oksid  bilan  qaytarildi.  Agar  reaksiyaga  kirishgan 

SO  ning  hajm i  norm al  sharoitda  13,14  /  ni  tashkil  etsa,  tem ir 

oksidning  form ulasini  aniqlang. 



Javobi:

  F e20 3.

15.11.  Massasi  8  g  bo'lgan  tem ir  (II)  oksid  va  tem ir  (III) 

oksid aralashmasi  m o'l  miqdor sulfat kislotada eritildi.  Hosil  qilingan 

e r itm a   b ila n   y a n a   re a k s iy a   d a v o m   e ttir is h   u c h u n   k a liy  

perm anganatning  massa  ulushi  5%  bo'lgan  31,6  g  massali  eritm a 

sarf qilindi.  Dastlabki aralashmadagi  oksidlarning  massa  ulushlarini 

aniqlang. 



Javobi:

  FeO   —  45%;  Fe20 3  —  55%.



15.12  M assasi  120  g  b o 'lg a n   te m ir  (III)  oksidni  qism an 

qaytarish  uchun  5,6  / hajm   (norm al  sharoitda)  vodorod  sarflandi. 

650


Reaksiya  natijasida  tem irning  qanday  oksidi  hosil  bo'lgan? 

Javobi: 

F e ,0 4.

15.13.  Quyidagi  o'zgarishlarni  am alga  oshirish  uchun  im kon 

beradigan  reaksiyalam ing  tenglam alarini  m olekular  va  qisqarti­

rilgan  ionli  shakllarda  tuzing:

Fe-> X -  Fe(O H )2—►

 F e (N 0 3)3

X  va  Y  m oddalam ing  nom ini  ayting. 



Javobi:

  X  —  tem ir  (II) 

xlorid  yoki  tem ir  (II)  sulfat;  Y  —  F e(O H ),.

15.14.  22,4  g  massali  tem ir  bilan  15,68  1  hajmli  (norm al 

sharoitda)  xlor  o'rtasidagi  reaksiya  natijasida  tem ir  (III)  xlorid 

olindi  va  uni  massasi  500  g  bo'lgan  suvda  eritildi.  Hosil  qilingan 

eritmadagi  FeC L  ning  massa  ulushini  aniqlang. 



Javobi:

  7,85%.


15.15.  14  g  massali  tem ir  4,8  g  massali  oltingugurt  bilan 

suyuqlantirildi.  Olingan  moddalar  aralashmasiga  m o‘l  m iqdor  xlo­

rid  kislota  qo'shildi.  Bunda  qanday  gazlar  hosil  bo'ladi?  Shu  gaz- 

laming  norm al  sharoitda  o'lchangan  hajmlarini  aniqlang. 



Javobi:

2,24  1  hajmli  H 2;  3,36  1  hajmli  H 2S.



Cho‘yan  va  po‘lat

15.16.  Massasi  7,27  g  bo'lgan  tem ir  bilan  uglerod  qotishm asi 

sulfat  kislotada  eritildi.  Ajralib  chiqqan  vodorodning  hajmi  norm al 

sharoitda  2,8 

I

 ni tashkil etdi. T em irning qanday qotishm asi olingan 

edi?  Qotishm adagi  uglerodning  m assa  ulushini  aniqlang. 

Javobi: 

cho'yan  3,7%  C.



15.17.  P o'latn i  legirlash  uch u n   suyuqlanmaga  titan   qo'shish 

talab  etiladi,  suyuqlanm ada  titanning  massa  ulushi  0,12%  ni  tash­

kil  etsin.  M etallarning ferrotitandagi  massa  ulushlari:  titan  —  30%, 

te m ir   70%  n i  ta sh k il  qilsa,  m a ss a s i  500  g  b o 'lg a n   p o 'la t 

suyuqlanmasiga  ferrotitan qotishm asining qanday massasi  qo'shilishi 

kerak?


Yechish.

  Talab  etiladigan  ferrotitanning  massasini  —  x,  ya’ni 



t 

(ferrotitan)  =   x  kg  deb  belgilaymiz.  U  holda  titanning  massasi 

quyidagidan  iborat  bo'ladi:

m(

Ti)  = 


m

 

(ferrotitan) 



• co(Ti); 

m(Ti)  = 0 ,3x kg.

S u yu qlanm aga  fe rro tita n   q o 's h ilg a n d a n   keyin  p o 'la tn in g  

massasini  topamiz:

w ' ( p o ‘lat) 

/« ( p o 'l a t)  





m

 

(fe rro tita n );  m ( p o ‘lat) 



=  (500 + x) kg,

bu  yerda  //z(po'lat)  —  dastlabki  p o 'lat  suyuqlanm asining  massasi. 

Olingan qotishm adan titanning massa ulushi quyidagidan iborat:

fflfTi)- w(Ti)


Download 6.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling