& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

An`latιw: Hal feyil toplamlarι ko`lemi ken`eyipu`tir arqalι bo`linip kelgende, bayanlawιsh hal feyilden bolg`an bag`ιnιn`qι ga`pke uqsas keledi Bunday jag`dayda hal feyil toplamιnda baslawιsh ta bayanlawιsh ta bolmaydι.Al bag`ιnιn`qι ga`ptin` bayanlawιshι xιzmetinde kelgen hal feyildin` bas ga`ptin` baslawιshιnan basqa o`z aldιna baslawιsh boladι.
Salιstιrιn`; 1.Jag`adag`ι Jumagu`ldi ko`rip, olar irkildi.2. Bultlar a`ste-a`ste ko`ship ,aspan ashιla basladι.
Bunda birinshi ga`ptegi u`tir arqalι bo`lingen hal feyilli toplamnιn` baslawιshι da, bayanlawιshι da joq. Ol hal feyildin` basqarιwιndag`ι so`z dizbegi tu`rinde kelip, ken`eytilgen ag`za xιzmetin atqaradι.Al ,ekinshi ga`ptegi hal feyil o`z aldιna baslawιshιna iye bolιp,bag`ιnιn`qι ga`ptin` bayanlawιshιxιzmetin atqaradι.
Intonatsiya arqalι bo`linip ,jazιwda u`tir arqalι jazιlg`an kelbetlik feyil ha`m ha`reket atι feyilli toplamlar da usι taqlette boladι.
& Kebktlik feyil toplamι
Kelbetlik feyiller ha`r tu`rli formadag`ι so`zlar menen baylanιsιp kelbetlik feyil toplamιn du`zedi..Kelbetlik feyildin` –g`an/gen (qan/Ken) qosιmtasι kelbetlik feyil toplamιn du`ziwde o`nimli qollanιladι.
Kelbetlik feyiller ataw formasιnda, seplik qosιmtalι, tirkewish ha`m tirkewishlik xιzmettegi ko`mekshi so`zli bolιp keledi. Olar usι sιyaqlι o`zgesheligine qaray,du`zilislik ha`m birneshe ma`pilik tu`rlerge bo`linedi.
1. Kelbetlik feyildin` –g`an/gen qosιmtalι tu`rinin` basqarιwιndag`ι toplamlar ataw sepliginde kelgende ,anιqlawιshlιq ma`ni bildiredi.Mιsalι :Alιstan ko`ringen Samarqand tawlarι ha`r tu`rli tu`ske enip buldιrap ko`rinedi. Aspannan jawg`an qarg`a jerden suwιrg`an qar qosιlιp uytqιdι .
2.Ataw sepligindegi kelbetlik feyil toplamι tartιmlanιp kelip,baslawιsh wazιypasιn atqaradι.Mιsalι Bul balalardιn` qara qus asιrag`anι qustιn` tilin biledi eken. Anamnιn` qay qιyalda baratιrg`anι mag`an belgisiz
3.Kelbetlik feyil toplamιnιn` tabιs,barιs,shιg`ιs seplik qosιmtalι tu`ri tolιqlawιsh wazιypasιnda keledi. Mιsalι: Sιrta ju`rgen jasawιllardιn` biri Mamanlar kiyatιrg`anιn xabarladι. Sizin` qorιqpaytug`ιn`ιzg`a inanaman..Sizin` tamaqtι jaqsι pesiretug`ιnιn`ιzdan paydalandι.Baslιqtιn` aytqanlarι Sultanmurattιn` Keshe keshte oylag`anlarιna bu`gin sa`ykes kelmedi.
4.Kelbetlik feyil toplamι barιs,orιn shιg`ιs seplik qosιmtalι kelip, ha`r tu`rli pιsιqlawιsh xιzmetlerin atqaradι. Mιsalι 1.Keshe onι bizler balιq qιrshιp atιrg`anda ko`rdik. Kewlimjay qurιlιsqa jumιsqa kelgende sarras on jeti jasιnda edi.Biybigu`ldin` birotala kelgenine Ulbosιn qa`dimgedey-aq quwanιp qaldι.Sarι ala sιyιrdι tawιp kelgenin`de bunday shappatlar jemes edin`.Mashina shιmbayxanag`a kelgende pιsιldap barιp toqtadι.Jan`ag`ι bir na`rselerden qorιqqanιnan onιn` eki dizesi ele qalt-qalt etedi.
5.Kelbetlik feyil toplamlarι tirkewish ha`m ko`mekshi atawιsh kelip te,tolιqlawιsh ha`m pιsιqlawιsh waziypalarιn atqaradι.