1.Sebep-na`tiyje dizbekli qospa ga`pte sebepti bildiriwshi jay ga`pi burιn al na`tiyje bildiriwshi jayga`p son` keledi.Bunday jag`dayda eki jay ga`ptin` arasι u`tir arqalι bo`linip jazιladι.Mιsalι Qusbegi qaharlenip ko`zlerin biy,qazι,baylarg`a alartιp edi,olar tunjιrap qaldι.Aq jayιn sebelep jawdι da turdι,0jer iylengen batpaqqa aylandι.
2.Na`tiyje bildiriwi jay ga`p burιn,al sebep ma`nili jay ga`p son` keledi.Bunday jag`dayda jay ga`plerdin` arasι ,u`tir eki noqat yamasa sιzιqsha arqalι bo`linip jazιladι. Mιsalι Ko`p keshige beriwge bolmaydι,shayιq kelgen bolsa jan`-jaqqa adamjiberip izletedi. Olar qorg`annan dalag`a shιg`ιwg`a erise almadι—dushpan o`zinin` qorg`anιw halqasιn biriktirip qoyg`an edi.
4. Da`nekersiz Tu`sindirmeli dizbekli qospa ga`p
Quramιndag`ι jay ga`plerinin` da`slepkisinin` mazmunι son`g`ι jay ga`pler arqalι anιqlanιp tu`sindiriletug`ιn dizbekli qospa ga`ptin` tu`rine tu`sindirmeli dizbekli qospa ga`p delinedi.
Da`nekersiz dizbekli qospa ga`ptin` bul tu`ri dizbeklewshi intonatsiya arqalι baylanιsadι.Olardιn` intonatsiya arqalι baylanιsιw ma`nisi,tiykarιnan,eki tu`ri jol menen bildiriledi.
1.Da`slepki jay ga`pi uluwmalιq ma`nide aytιladι da,son`g`ι jay ga`p arqalι anιqlanιp,daralap tu`sindiriledi.Da`slepki jay ga`p xabar intonatsiyasι menen, son`g`ι jay ga`p sanaw intonatsiyasι menen aytιladι.Da`slepki jay ga`pten keyin qos noqat qoyιladι.Anaw ku`ngi jιynalιstιn` qararι ko`p keshikpey o`z sheshimin tartι: joba qayta qaralιp,balιqshιlar iske qayta bo`lindi.So`ytip ιlg`ιy basshι xιzmettegi adamlar birte-birte awιlg`a kelip atιr: kimi-xojalιq basqarmasιnιn` baslιg`ι,kimi-mal fermasιnιn` baslιg`ι.
2.Da`slepki jay ga`ptegi tiykarg`ι dιqqatqa alιng`an so`z son`g`ι jay ga`p arqalι tu`sindiriledi.Bunday jag`dayda da`slepki jay ga`ptegi dιqqatqa alιng`an so`zdin` orιna son`g`ι jay ga`pte bul,ol,da,bolsa, so`zleri qollanιlιp,ma`nilik baylanιstιrιwshιlιq xιzmet atqaradι.Mιsalι Birewdin` mun`li dawιsι esitildi-bul u`y aldιnda sιyιr sawιp otιrg`an Gu`lzardιn` dawιsι edi. Jas u`lkennin` bir a`deti bar-ol da bolsa ha`r ku`ni derlik o`zine maqul tu`sken waqιtlarι qalanι bir aynalιp qιdιrιp qaytadι.Jeti shopannιn` biri Jiyemurat edi-ol ko`len`kesinen qorqatug`ιn,dιbιrlap so`uleytug`ιn ,murnιnιn` ushι jetim bawιrday salbιran` qιrag`an adam edi.
Sonday –aq da`slepki jay ga`ptin` quramιnda son`g`ι jay ga`ptegi pikirdin` aytιlιwι ushιn nusqaw,silteme beretug`ιn sonday ,sol sonnι,mιna,mιnaday,sonshama,t.b. sιyaqlι siltew almasιqlarι qollanιladι.Mιsalι Ilgeride «Axunoy»dι suwg`arg`anda sonday boldι. U`yrekler tu`ni menen g`awιrlasιp,bir-birne suw shashιp oynap ma`zi-mayram bolιp qalιp edi. Men sonι aytayιn: biz o`zimizge belgili bolg`an na`rseler menen sheklenbeymiz .Tag`ι bir tamasha jeri mιnada edi: Qιsqa ku`nde qιrq kelip turatug`ιn jen`gey bizin` u`yge izep baspaydι.
Do'stlaringiz bilan baham: |
