& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

IV.G`anlιq/genlik qosιmtalι toplam tirkewishli kelip te,tolιqlawιsh ha`m pιsιqlawιsh ma`nilerdi bildiredi.
A) bul toplam haqqιnnda,tuwralι,jo`ninde tirkewishli kelgende,tolιqlawιsh wazιypasιn atqaradι
Klasqa kelgennen keyin Men`limurat ag`a eldin` dushpanlarιn a`shkaralaw kerek ekenligi haqqιnda ayttι.
A`)-g`anlιg`ι ushιn tirkewishli toplam sebep pιsιqlawιsh ma`nisin bildiredi.
Ol tapsιrmanι orιnlawdan bas tartqanlιg`ι ushιn ayιplandι.
Qospa ga`p
Eki yamasa bir neshe jay ga`plerdin` ma`ni ha`m sintaksislik baylanιsιnan du`zilip ,bir pu`tin qospa oydι bildiretug`ιn ga`plerge qospa ga`p delinedi.
Mιs:1.Ku`n birotala jιlιtιp ketkennen keyin, shopanlar tawdag`ι jaylawlarg`a ko`she baslaydι. 2. ku`n jιltιp, ba`ha`r keldi.
Qospa ga`ptin` quramιndag`ι jay ga`pler to`mendegi grammatikalιq qurallar arqalι baylanιsadι:
1. Da`nekersiz, intonatsiya arqalι baylanιsadι: 1. Gu`la`sen qonaq penen sestin shιg`arιp sa`lemlesti, Petka ku`lip iyegin qaqtι. 2. Qar borap, samal uytqιp tur.
2. Da`neker ha`m da`nekerlik xιzmettegi so`zler arqalι: Asqar a`tirapqa qaraydι, biraq heshna`rse ko`rinbeydi. Men bul Balanι hu`rmetleymen, o`ytkeni ol menin` sezimimdi oyattι.
3. bayanlawιsh formalarι arqalι baylanιsadι:
1) Da`slepki jay ga`ptin` bayanlawιshι hal feyil ha`m hal feyildin` tirkewishli keliwi arqalι:
Ay batιp, qalιn` tog`ayg`a qaran`g`ιlιq sho`kti. Sen ketkeli beri, qashan keler dep ku`tip otιr edim.
B) da`slepki jay ga`pinin` bayanlawιshι kelbetlik feyil, ha`reket atι feyilinin` seplik qosιmtalι ha`m tirkewishli bolιp keliwi arqalι baylanιsadι: Ol jan`a birde qoy qorasιn ko`rip kelgende, burshaq tu`we la`m de joq edi. Mektepte oqιw tamam bolg`annan keyin, Abdulla ag`asιnan aldana berdi. Suw keliwi menen, bul jerler gu`l jaynap ketedi.
D) da`slepki jay ga`pinin` bayanlawιshι –sa/se qosιmtalι sha`rt meyil arqalι baylanιsadι:
Suw jerdin` u`stine shιqsa, Qιzιlqum ιrg`alg`an egislik boladι. Jumagu`l jιllι so`zge jadιrasa da, Sernezerdιn` ju`zi solg`ιn edi.
4. Qatnaslιq so`zler arqalι baylanιsadι: qospa ga`ptin` quramιndag`ι jay ga`plerdi bir-birne baylanιstιrιwshι da`nekerlik xιzmettegi kim, ol, ne,sol, sonda, qaydan, sonnan, qanday, sonday, qay jerde, sol jerde, qalay, qansha, sonsha ha`m t.b sιyaqlι soraw, siltew almasιqlarι arqalι bildirilgen tu`ri bag`ιnιn`qιlι qospa ga`ptin` bag`ιnιn`qι ga`pinde, siltew almasιg`ι ha`m ra`wish arqalι bildirilgen tu`rleri bas ga`pte qollanιladι:
Mιs: Balasιnιn` islegen erlikleri g`arrιg`a qanday unag`an bolsa, Aysa`nemge de sonday unadι. Aldιng`ι arba qaydan ju`rse, son`g`ι arba da sonnan ju`redi.