& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


o-o, oy-oy, ay-ay, haw-haw, pah-pah, p


Download 1.82 Mb.
bet113/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

o-o, oy-oy, ay-ay, haw-haw, pah-pah, pιsh-pιsh
3) Ta`kirarlanbag`an jup so`z qa`lpinde: ay-yay, bay-buw, oy-boy, hayt-kish
Do`rendi tan`laqlardιn` toparιna basqa so`z shaqaplarιnan tan`laq ma`nisine o`tken so`zler quraydι.Olar to`mendegi so`zlerdin` quramιnan turadι:
1. tan`laq ha`m atawιsh so`zlerinin` qosιlιwιnan boladι: yapιrmay bala, Alla ba`rekella, qudιretli qudayιm-ay, yapιrmay qudayιm-ay, pay tamasha-ay
2. atawιsh ha`m feyil so`zdin` dizbegindegi turaqlι dizbek qa`lipinde keledi: jolιn` bolsιn, Alla bilsin, a`dira qalsιn, ta`n`iri jarιlqasιn, Alla rehmi jawsιn, quday saqlasιn .t.b.
& Tan`laqlardιn` ma`nisine qaray tu`rleri
Tan`laqlar ma`nilik jaqtan u`sh tu`rge bo`linedi:
1) Tuyg`ι sezim (Emotsional) tan`laqlar 2) buyrιq (imperativ) tan`laqlar 3) turmιs salt (etiketlik) tan`laqlar
1. Tuyg`ι sezim (Emotsional) tan`laqlarι adamlardιn` qanday da bir sιrtqι ta`sir arqalι quwanιw, shadlanιw, tan`lanιw, o`kiniw, qιylanιw, t.b sιyaqlι sezimlerin bildiredi. pa, pay, pah, o, pah du`n`ya ay, tu`pa`lem, shu`kir, ba`rekella, ko`z aydιn, qutlι bolsιn, ta`n`ri jarιlqasιn, rahmet, bar bol, yasha, yashasιn, aquday, inshalla, hay-hay, aynalayιn, aynalayιn qarag`ιm-aw, ura, ofarin, a`tten`, a`ttegen-ay, astapιralla, yapιrmay, o`ybey, wah-ay, wah-wah, ah, uwh, oy sorιm-ay, tfuw, ha`sseniy, ah-uwh, biyshara-ay, bay buw, haw-haw, ay-ay-ay, way qudayιm-ay, t.b mιsalι:1. haw, qaydan kelip qaldιn` inim. 1. Pa, du`n`ya ay, tuwιp o`sken jer qanday qa`dirli. 2. Ba`rekella, balalarιm, qarιwdι sala berin`. 2 A`tten` , jaram bolmasa, taylag`an paxtaday ιlaqtιrιp g`ana taslar edim.
2. Buyrιq (imperativ) tan`laqlarι adamlarg`a, u`y haywanlarι ha`m basqada janlι ja`niwarlarg`a qatnaslι aytιladι. Olar qollanιlιwιna qaray , buyιrιw, qaratιw, shaqιrιw, aydaw, toqtatιw, ha`m t.b. ma`nilerdi bildiredi.
Buyrιw tan`laqlarι ga`pte qollanιlιwι boyιnsha eki tu`rge bo`linedi:
1) adamg`a qatnaslι buyrιq tan`laqlar: ah, ha`-a`, ha`y, qarag`ιm, shιrag`ιm, posh, tss, marsh, allo, allo-allo, t.b bul tan`laqlar qollanιlιwι jag`ιnan qaratarlιq (vokativlik) ha`m buyrιq (imperativ) ma`nilerde keledi.
Mιsalι: 1. qarag`ιm, sen otιrιp tur, men da`rriw kelemen. 2. posh, posh. Jol ber , shιg`ιn` bir shetke.
2) u`y haywanlarι ha`m basqa da janlι ja`niwarlarg`a qatnaslι buyrιq tan`laqlar: Ha`wkim-ha`wkim, ma`h-ma`h, dige-dige, qurray-qurray, shu`w-shu`w, sha`wp-sha`wp, pιsh, pιsh-pιsh, jit, ku`shke-ku`shke, to`t, to`te-to`te, sherim-sherim, jarιqlιq, ja`niwar-ay, t.b bul tan`laqlar , shaqιrιw, aydaw, toqtatιw, ayaw, g`arg`aw t.b. ma`nilerde qollanιladι. Mιs: 1. Bir ku`ni xojayιn qurι shelekti dan`g`ιrlatιp, atlarg`a ma`h-ma`h, - dep jakιnlay berdi. 2. Shu`w, Gu`lsarι, alg`a.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling