£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

 

XI asr o’rtalariga kelib 

Qoraxoniylar 

hokimiyati 2 ga bo’linib 

ketdi: 

¾  Markazi Samarqand bo’lgan, Movarounnahrning 

katta hududlarini o’zida jam etgan G’arbiy xonlik. 

¾  Markaziy bolasog’un bo’lgan Talas, Isfijob, 

Shosh (Toshkent), Sharqiy Farg’ona, Ettisuv va 

Qoshg’ar erlarini tarkibiga olgan Sharqiy xonlik 

 

 

 

 

Eloqxonlar - 

mahalliy 

hukmdorlar 

 

 

 

 

 

¾  Ulug’ xojib 

¾  Munshiy 

¾  Bitikchi 

¾  Qushchi 

¾  Oshchi 

¾  Og’ichi 

¾  Biruk 

¾  Tavochi 

 

 

 

 

 

 

 

Hoqon 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qoraxoniylarning 

davlat boshqaruv 

tizimi 

 

Bosh vazir 

devoni 

 

¾  Devoni mustovfiy 

¾  Devoni mushrif 

¾  Devoni barid 

¾  Devoni amid 

¾  Devoni ushrot 

¾  Devoni vaqf 

¾  Voley-bek 

 

 

Qoraxoniylar davlatining boshqaruv tizimi mahalliy hududiy boshqarish 

tartibiga asoslangan. Xonlik hududlari nihoyatda bepoyon bo’lganligidan, har bir 

yirik hudud yoki viloyat eloqxonlar (mahalliy hukmdorlar) tomonidan nisbatan 

mustaqil tarzda idora qilingan (Masalan, Samarqand, Buxoro, Ettisuv v.b.). 

Eloqxonlar tegishli miqdordagi yillik xiroj yoki to’lovlarni markaziy xokimiyat 

hukmdori - Tamg’achxonga yuborib, amalda o’z mulklarini mustaqil 

 

boshqarganlar. 

 Qoraxoniylarning 

Movarounnahrdagi hukmronligi murakkab ijtimoiy-

siyosiy vaziyatda, turli sulolaviy urushlar, ziddiyatli jarayonlar girdobida 

kechgan. Ayniqsa xonlikning muhim hayotiy markazlari hisoblangan 

Samarqand, Buxoro, Balx va Termiz kabi joylarni qo’lga kiritish uchun 

saljuqiylar, qoraxitoylar bilan ko’p bor urush harakatlari olib borilgan. 

 

Xususan, saljuqiylarning so’ngi podshohi Sulton Sanjar (1118-1157) 

Qoraxoniylarning Movarounnahrdagi hukmdori Arslonxon (1102-1130)ning 

---

 

100

zaiflashib qolganligidan va mahalliy ruhoniylar fitnasidan foydalanib, 

Samarqand va uning atroflarini bosib oladi. Shundan so’ng Qoraxoniylar 

sulolasiga mansub mahalliy xonlar amalda Sulton Sanjarga tobe bo’lib qoladilar. 

Biroq ko’p o’tmay bu hududlar yangidan sharqdan bostirib kelgan Qoraxitoylar 

ta’siriga tushib qoladi. 

 

Faqat 1211 yilga kelib, ya’ni so’nggi Horazmshoh Alouddin