£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Rossiya bosqini. 1864 yil may oyida Qo’qon xonligi hududiga Sharq tomondan 

polkovnik Chernyaev qo’mondonligidagi Rossiya qo’shinlari, G’arbdan polkovnik 

Verevkin qo’shinlari bostirib kirdi. Ular tomonidan Qo’qon xonligining muhim va 

tayanch shaharlari- Avliyoota, So’zak, Turkiston shaharlari egallandi. Bosqinchlar 1864 

yil 14 iyulda Chimkentga yurish boshladilar. Bu orada Qo’qon xoni Sayyidxon va 

lashkarboshi Mulla Alimqul bor kuchlarini to’plab, Chimkent atrofida jangga 

tayyorlandilar. Turkiston shahri yaqinidagi Iqon qishlog’ida uch kun davomida qattiq jang 

bo’ldi. Manbalarda yozilishicha, jangda shunday qirg’in bo’ldiki, o’liklardan tepalar hosil 

bo’ldi. Jangda Mulla Alimqul qo’shinlari g’olib chiqdi, Chernyaev qo’shinlari jangda 

engilib orqaga chekinishga majbur bo’ldi.  

 

Mulla Aliquli o’z qo’shinlarini bosqinchilar egallagan shaharlarni ozod qilish 

uchun jangga tayyorlayotgan bir paytda Buxoro amiri Muzaffarning Qo’qon xonligi 

xududlariga bostirib kirganligi to’g’risida xabar olindi. Mulla Alimqul o’z qo’shinlari 

bilan Qo’qon himoyasiga otlanishiga majbur bo’ldi. Vaziyat Chernyaevga qo’l keldi, 

uning qo’shinlari Orenburg otryadlari bilan Sayramda qo’shilib, 1864 yil 14 sentyabrda 

Chimkentga yangidan yurish uyushtirdi va shaharni bosib oldi.  

 

 Chernyaev 1864 yil 2 oktyabr kuni Toshkentga hujum boshladi. Toshkent Qo’qon 

xonligining eng yirik, muhim strategik ahamiyatga molik shahari bo’lib, uzunligi 25 

chaqirim, eni 2-3 metr, balandligi 5-7- metr bo’lgan devor bilan o’rab olingan edi. Devor 

tepasining kengligi 2 m. bo’lib, mudofaa minoralari, o’q otadigan shinaklari bo’lgan, 

devor atrofi suv to’ldirilgan zovur bilan o’rab olingan edi. 

Toshkent mudofaachilarining mardona harakati tufayli Chernyaev qattiq 

mag’lubiyatga uchradi, 72 zobit va askarni yo’qotdi. Chimkentga qaytishga majbur 

bo’ldi. 

Chernyaev 1864-1865 yil qishini tayyorgarlik bilan o’tkazdi, uning qo’shinlari 

Sibir va Orenburgdan etib kelgan qurol-yarog’, yangi batalonlar, sapyorlar rotalari bilan 

to’ldirildi. Mahalliy aholi orasida o’z Vataniga xiyonat qiluvchi, dushmandan panoh 

---

 

176

izlovchilar ham topildi. Abdurahmonbek, Saidazimboy, Soatboy kabi sotqinlar 

Toshkentni egallashda Chernyaevga ko’maklashdilar. 1865 yil bahoridan Chernyaevning 

yangi hujumi boshlandi. 28 aprel kuni Chirchiq daryosi qirg’og’idagi Niyozbek qal’asini 

egallab, Toshkentni suv bilan ta’minlab turuvchi Kaykovuz anhoriga Chirchiq daryosidan 

suv chiqarib beruvchi to’g’onni buzib tashlab, shahar aholisini suvsiz qoldiradi. 

Amirlashkar Alimqul katta qo’shin bilan Qo’qondan Toshkentga etib keladi. Toshkent 

uchun shiddatli janglar bo’ldi. 9 may kuni Salar arig’i bo’yida katta jang bo’ldi. Alimqul 

og’ir yarador bo’ladi va halok bo’ladi. Nihoyat shahar himoyachilarining qarshiligi 

sindirildi, 15 iyun kuni Chernyaev Toshkentni zabt etdi. Orenburg general-gubernatorligi 

tarkibida Turkiston viloyati tuzildi, uning harbiy gubernatori etib M.Chernyaev 

tayinlanadi. 

Chernyaev 1866 yil yanvarida Jizzaxga hujum qiladi va mag’lubiyatga uchraydi. 

O’zboshimchaligi uchun Chernyaev Sankt-Peterburgga chaqirib olinadi, o’rniga general 

D.Romanovskiy tayinlanadi. 

Romanovskiy Sibir va Orenburgdan yordam olib Buxoro amirligiga qarshi