£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

 

Turkiston general -gubernatorligi

Buxoro amirligi 

Xiva xonligi 

E 

t 

t 

i 

s 

u 

v 

S 

i 

r 

d 

a 

r 

yo 

S 

a 

m 

a 

r 

q 

a 

n 

d 

 

F 

a 

r 

g’ 

o 

n 

a 

 

K 

a 

s 

p 

i 

y 

o 

r 

t 

i 

Toshkent Chimkent Avliyoota 

Qozoli Perov 

Qo’qon Andijon Namangan 

Marg’ilon O’sh 

 

Verniy Kopol Lepsin 

Jarkent Pishpek Prjevalsk 

Samarqand Jizzax 

Kattaqo’rg’on Xo’jand 

Asxabod Krasnovodsk 

Marv Tajan Mang’ishloq

Har bir uezd bo’lis (volost) va ovullarga bo’lingan 

O’lkaning ma’muriy hududiy tuzilishi. 

Vassallar 

V i l o ya t l a r

U

   

e

   

z

   

d

   

l

   

a

   

r 

---

 

182

Toshkent shahar Dumasi. Toshkent shahrini boshqarish Nizomi ishlab chiqildi 

va u 1877 yilda Sankt-Peterburgda tasdiqlangach kuchga kirdi. Nizomga ko’ra Toshkent 

shahar Dumasi va boshqarma saylash nazarda tutilgan. Toshkent shahar Dumasi 

noiblarining uchdan ikki qismi yangi shahardan, uchdan bir qismi eski shahar aholisidan 

saylanadi, deb belgilangan edi. Ko’chmas mulki miqdoriga qarab, saylovchilar uch 

toifaga ajratiladi. Mulk tsenzi nuqtai nazaridan kelib  chiqqan holda, ko’chmas mulk 

qiymatining bir foizi hisobidan 3000, 1000, 500 so’mdan ziyod ko’chmas mulk 

egalaridan uch toifali saylovchilar ro’yxati tuziladi. Etarli mulkka ega bo’lmagan ziyolilar, 

ishchilar, dehqonlar, hunarmandlar saylov huquqidan mahrum bo’lib qoldilar. 

 

1877 yilda Toshkent shahar hokimi raisligida har bir toifa bo’yicha saylovchilar 

yig’ini bo’lib o’tdi va Dumaga 71 noib (glasniy) saylandi. Dumaga Toshkentning 80 

mingdan ortiq aholi yashaydigan eski shahar qismidan, ya’ni tub erli aholidan atigi 21 

nafar noib saylandi, aksariyat ko’pchilik noiblar esa 4000 mingga yaqin kishi yashaydigan 

yangi shahar qismidan saylandi. Bu holat boshqaruvning mustamlakachilik mohiyatini 

yaqqol ochib beruvchi dalildir. 

 

Toshkent shahar Dumasi farmoyish beruvchi organ bo’lib, uni shahar hokimi – 

oqsoqol boshqarardi. Turkiston general-gubernatori tomonidan Duma oqsoqoli (golova) 

etib shahar hokimi polkovnik E.P.Pukalov tayinlanadi. Noiblar orasidan ijro etuvchi 

hokimiyat – shahar boshqarmasi (mahkamasi) tuziladi. 

Toshkent shahar Dumasi ma’muriy va o’quv binolari, yo’l qurilishi, obodonlashtirish, suv 

ta’minoti va boshqa shahar xo’jaligi bilan bog’liq ishlar bilan shug’ullanardi. Jumladan, 

1892 yilda shaharda telefon aloqasining yo’lga qo’yilishi, 1901 yilda ot tortuvchi tramvay 

yo’lining, 1912 yilda elektr toki bilan yuruvchi tramvay yo’lining barpo etilishi, 

ko’chalarni yorituvchi elektr lampochkalarining o’rnatilishi kabilarni Toshkent shahar 

Dumasining ijobiy ishlari qatoriga kiritish mumkin.  

O’lkada tashkil etilgan politsiya va sud idoralari ham mustamlakachilik 

tartibini mustahkamlashga, mahalliy aholining har qanday norozilik harakatini 

bo’g’ish va bostirishga qaratilgan edi. Chorizmning ma’muriy idora usuli o’lkani 

iqtisodiy o’zlashtirish, aholini ma’naviy jihatdan tobelikda saqlash, ruslashtirish 

siyosati bilan uyg’unlashtirilgan edi. 

 

---

 

183