0-Buyruqlar tizimi, operandlarning(78-96). docx

O’nlik sonlar ustida amallar. O'nlik sonlar HMda ikkilik kodlangan shaklda
ifodalanadi. Birinchi avlod kompyuterlarida bunday raqamlarni qayta ishlash bo'yicha
maxsus buyruqlar berilgan, bu esa asosiy arifmetik amallarning (qo'shish, ayirish,
ko'paytirish va bo'lish) bajarilishini ta'minlaydi. Zamonaviy mashinalarning BTAda
odatda bunday ko'rsatmalar mavjud emas va tegishli hisob-kitoblar natijani
keyinchalik tuzatish bilan butun sonli arifmetik ko'rsatmalar yordamida simulyatsiya
qilinadi.
Satrlar bilan ishlash buyruqlari. BTAda satrlar bilan ishlash uchun odatda
satrlarni ko’chirish, taqqoslash va qidirishni ta'minlovchi buyruqlar beriladi.
Aksariyat mashinalarda bu operatsiyalar oddiygina boshqa buyruqlar hisobiga
simulyatsiya qilinadi.
Almashtirish buyruqlari. Almashtirish buyruqlari ma'lumotlar taqdimoti
formatini o'zgartiradi. Masalan, o'nlikdan ikkilikka aylantirish yoki 8 bitli belgilar
kodini ASCII dan EBCDIC ga o'zgartirish va aksincha.

---

94
Kiritish/chiqarish
buyruqlari.
Ushbu guruhning buyruqlarini periferik
qurilmani (PQ) boshqarish, uning holatini tekshirish, kiritish va chiqarish
buyruqlariga bo'linishi mumkin.
Periferik qurilmani boshqarish buyruqlari PQ ni ishga tushirish va unga kerakli
harakatni ko'rsatish uchun ishlatiladi. Masalan, magnit lenta qurilmasiga lentani bir
yozuvga orqaga o'rash yoki oldinga siljitish buyrug'i berilishi mumkin. Bunday
buyruqlarning talqini PQ turiga bog'liq.
Kirish/chiqarish holatini tekshirish buyruqlari kiritish-chiqarish moduli va
unga ulangan PQ holatini tavsiflovchi turli xususiyatlarni sinash uchun ishlatiladi.
Ushbu 
buyruqlar 
tufayli 
protsessor
PQ
quvvati 
yoqilganligini, 
oldingi
kiritish/chiqarish operatsiyasi tugallanganligini, kiritish/chiqarish jarayonida xatolar
mavjudligini va hokazolarni bilib oladi.
Aslida, PQ bilan ma'lumot almashish kirish va chiqish buyruqlari bilan
ta'minlanadi. Kirish buyruqlari kiritish/chiqarish moduliga PQ dan ma'lumotlar
elementini (bayt yoki so'z) olishni va uni ma'lumotlar shinasiga joylashtirishni
buyuradi, chiqarish buyruqlari esa kiritish/chiqarish modulining ma'lumotlar
shinasidan ma'lumotlar elementini qabul qilishiga va uni PQga yuborishiga olib
keladi.