0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik
Download 248 Kb. Pdf ko'rish
|
8-sinf-O\'zbekiston tarixi-2019
|
Sud ishlari
orasidan imtihon o‘tkazish yo‘li bilan saralab olingan. G'oliblar xon farmoni bilan taqdirlanganlar. G‘olibning qozi etib tayinlangani to‘g‘- risida ularga xon yorlig‘i (,,Yorlig‘i xumoyun-u ali“) berilgan. Muftiy qozi hukmining shariatga qanchalik mos kelishi haqida fat- vo chiqargan. Sud qarori muftiy unga o‘zining muhrini qo‘yganidan so‘nggina rasmiy maqomga ega bo‘lgan. Xiva shahrida 7 naiar muftiy faoliyat yuritgan. Ularga islom huquqining eng obro‘li namoyandasi- a ’lam rahbarlik qilgan. U muftiylar bergan xulosani ko‘rib chiqib uni yo tasdiqlagan, yo qaytargan. Sud ishi bo‘yicha shikoyatlar Xiva shahridagi 2 nafar Oliy qozilar tomonidan o‘rganib chiqilgan. Ular- ning biri qozi kalon, ikkinchisi esa qozi o ‘rda edi. Ayni paytda, qozi xoss mansabi ham bo‘lib, u xon xonadoni a’zolari o ‘rtasidagi masalalarni ко‘rib chiqqan. Qozi askar esa qo‘shinda sodir bo‘lgan islom qonunlarining bu- zilishi bilan bog‘liq ishlar ustidan hukm chiqargan. Naqiblar - pay- g‘ambar avlodlari jamoasi vakillari bo‘lib, jamiyatning diniy hayoti sohasi uchun mas’nl edilar. Ular xonning eng ishonchli kishilaridan sanalgan va harbiy harakatlar chog‘ida doimo unga hamrohlik qilgan. Shuningdek, ular ta’lim sohasi ishlari uchun ham javobgar edi. Rais (qozi rais) esa jamiyatda shariat qonun-qoidalariga qanchalik amal qilinayotganligi ahvolini, shuningdek, ota-onalaming bolalarini mak- tabga yuborayotganligini kuzatih borgan. Harbi ish Xiva xonligida Muhammad Rahimxon I davrida muntazam qo'shin tuzildi. Mazkur qo‘shin xon nav- karlari deb ataldi. Uning umumiy soni 2 ming askardan iborat edi. Qo‘shinning Bosh qo‘mondoni yasovulboshi deb atalgan. Tinchlik paytida xon navkarlari xon va uning oilasini ham qo‘- riqlagan. Qo‘shin va harbiy mansabdorlar Xiva shahriga yaqin at- rofdan ma’lum miqdorda yer maydoni hamda maosh bilan ta’min- langan. Xonlikda, shuningdek, nomuntazam qo ‘shin — xalq lashkari ham mavjud edi. XIX asr o‘rtalarida ularning soni 9 -1 0 ming ki- shini tashkil etgan. Biroq Buxoro qo‘shinidan farqli ravishda Xiva xonligi doimiy qo‘shini maxsus harbiy kiyim-boshga ega bo‘lma- gan. Harbiylar, asosan, har xil chopon kiyishgan. Xonlikda davlat chegarasini qo‘riqlash uchun ham qo‘shin ajratilgan. Chegara qo‘- shiniga qorovulbegi qo‘mondonlik qilgan. 93 |
