0 ‘zbekist0n respublikas1 oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
|
|
0 ‘RT0Q Q. K.! Xatingizga kechikib javob berayotibman, uzr. 1. 0 ‘zida talant borligini 40—50 yoshida payqagan odamlar ham bor, lekin bularning birinchi yozgan asari rostdan ham talant egalari ekanini ko'rsatgan. Bu hikoyangiz Sizda talant borligini ko‘rsatmaydi, yozuvchilikka havas uyg‘onganini ko‘rsatadi, xolos. Havas hammada ham boMishi mumkin, lekin havasning o ‘zi kishini hech qayoqqa eltmaydi. Men, masalan, tanbur chertib hammani qoyil qilgim keladi, lekin na choraki dard bor-u, darmon yolq. 2. Redaksiya xodimlarining aybi hikoyangizni tushunma- ganligida emas, tushunib turib sizga rostini aytmaganligida. Agar rostini aytsa, bir-ikki kun xunob bo‘lar edingiz, yana bir- ikkita idoraga ariza yozar edingiz-da, oqibat, o‘ylab insofga ke- lar edingiz. Qarang, bir yildan beri redaksiya xodimlari bilan olishibsiz, bir yildan beri hamma aybni o‘shalarga qo‘yib bo‘g‘ilib yuribsiz-u, biron marta tanangizga o‘ylab: „Men nohaq bo'lmayin tag'in“ , degan gap xayolingizga kelmapti! Redaksiya xodimlari: ,,0 ‘zi durust, lekin kanichiliklardan xoli emas", deb sizga mumkin qadar beozor xatlar yozmasdan rosti- ni aytsa, „bu narsa yaramaydi, adabiy saviyangiz shu boMsa, minba'd hikoya yozib ovora boMmang" desa, shu ovoragarchilik bo‘lmas edi. 3. Vomon xotin tolg‘risida yozish, har narsa yozish mumkin. Lekin yozgan vaqtda yozishdan maqsad nima ekanini, onamiz ham, oilamiz ham xotin jinsidan ekanini esimizdan chiqarmas- iigimiz kerak. Boshqa ish qiling. Boshqa ishda muvaffaqiyat tilayman. (A.Qah.) 2. Rasmly x a tlar davlat rahbarlari orasida bo‘lib, m am - lakatlar orasidagi iqtisodiy, siyosiy, harbiy, ijtimoiy m u- n o sab a tlarg a b a g ‘ish lan ad i yoki b ir m u h im v oqeaga bag‘ishlanadi. A M IR T E M U R N IN G F R A N S IY A Q IR O LI SH A RL VI GA M A K T U B I „Buyuk Amir Ko'ragoniy — umrlari boqiy bo’lsin! Fransiya qiroli do'stining yuz ming ta’zimi va duolarini qabul qilgaylar. Ko‘p minnatdorchiliklardan so‘ng ulug1 qirolga shuni ma’lum qilamizki, Fra Friskin ustoz bizga yetib keldilar va ulug‘ qirol shon-shuhrati, buyukligi va oliy zot qalbi muhrlangan xatni kel- tirdilar. Bundan boshimiz osmonga yetdi. U bizga yana siz oliy zotlarning, yaratguvchi panohida, katta armiya bilan yolga chiqqa- ningizni va umumiy g4animlarimiz ustidan g'olib kelganingizni yetkazdilar. Shundan so'ng biz Fra loaan Marchessiya de Sultoniyani Sizga bolgan voqealarni solzlab berishga yubordik. Mana endi biz ulug‘ qiroldan tez-tez maktub yoMlab turishlarini va xatlarda sihat-salo- matliklari haqida xabarlar yuborib, bizlarni xotirjam qilishlarini kutmoqdamiz. Yana Siz savdogarlaringizni biz tomonlarga yubor- >angiz, toki biz ulnrni qi/g'in, barcha izzatlarini joyiga qo*yib kutib olaylik. Bizning savdogarlarimiz Siz tomonlarga borsalar va ularga ham shunday izzat-ikromlar ko‘rsatsanglar. Mayli, ular hech qanday xavf-xatarsiz, to'siqsiz yo‘l yursinlar. Dunyoni savdogarlar farovon qiladilar, degan naqlni inkor etish befoyda. (...) uzoq umr va salomlar yo'llaymiz. Ushbu 805- yilning muharram Shawal oyida bitildi“. 1. Yigit ham shunaqa bo Hadimi? Bu gap qaysi q a to rd a to ‘g‘ri izohlangan? A. Sodda yoyiq gap. B. Sodda yig‘iq gap. C. Bosh boMakli gap. D. A va С. E. В va C. 2. Ertalab dugotialar maktabga erta kelishdi. Ushbu gap qaysi q ato rd a to ‘g‘ri ko‘rsatilgan? A. Bir bosh b o ia k li gap. B. Yig‘iq so dda gap. C. Yoyiq sodda gap. D. Shaxsi n o m a ’lum gap. H. A va C. 3. Quyidagi gap sodda gapning qaysi turiga kiradi? MargHlonda kichiklarni ham sizlashadi. A. Shaxssiz gap. B. Shaxsi um um lashgan gap. C. Shaxsi to p ilm as gap. D. Atov gap. E. Shaxsi m a ’lum gap. 4. Er-и xotinning urushi — doka ro 'molning qurishi. Bu gapdan qan d ay mazmun anglanadi? A. D arak. B. B uyruq. (L. Keren va Boganovich taijimasi) ( В. Ahmedov. „Amir Temut**) Q uyidagi test savollariga to ‘g ‘ri javoblarni bering C. U ndov. D. T a ’kid. E. A va D. 5. Hammani maqtaydigan insonga ishonma! Ushbu jum lada „m aqtaydigan“ s o ‘zi qanday gap b o ‘lagi bo‘lib keladi? A. Kesim. B. A niqlovchi. C. T o ld iru v ch i. D. Hol. E. Ega. 6. Burunni sassiq deb kesib tashlab bo‘lmaydi. Ushbu gap bir tarkibli gaplarning qaysi turiga kiradi? A. Atov gap. B. Shaxssiz gap. C. Shaxsi um um lashgan gap. D. Shaxsi n om a’lum gap. E. Infinitiv gap. 7. Gapni gapir uqqattga. Ushbu jum ladagi gapir fe’li qanday gapning kesimi bo‘lib keladi? A. D arak gapning. B. S okroq gapning. C. Buyruq gapning. D. U ndov gapning. T IL N IN G JA M IY A TD A G I 0 ‘R N I, TARAQQIYOTI VA 0 ‘R G A N IL IS H I TIL VA UNING JAMIYATDAGI 0 ‘RNI Bilib oling, Til jam iyat m ahsuli va jam iyatga xizm at qiladi, insonlar orasida o ‘zaro m unosabatlar u c h u n aloqa quroli boladi. Til tafakkur bilan bogMiq: jamiyatdagi ayrim hodisalar va o ‘zaro m uloqot tufayli aw alo kishilarda bir-biriga biror narsa deyish ehtiyoji tugkiladi. Bu fikr sokz, til orqali m a’- lum bo‘ladi va o kzgalarga izhor qilinadi va o ‘zaro aloqa kelib chiqadi. O kzaro aloqa im o-ishora, hushtak va rasmlar orqali ham b o ‘lishi mumkin. Tem iryo‘l va mashina yokllarida turli belgi- chiziqlar ju da ko‘p. Lekin ularning xizmati cheklangan. M asalan, hushtak faqat signal uchun yaroqli. lm o-isho- radan qorong'ida foydalanib boMmaydi. Rasmlar vositasida ham m a narsani ham ifodalayverish m um kin emas. Til esa h ar qanday sharoitda istalgan fikrni ifodalash imkoniyatiga ega. Shuning uchu n tovush tili jam iyatning yagona va eng qulay aralashuv vositasi sanaladi. Tilni inson y aratadi, o ‘zaro m unosabatda tildan foyda- laniladi, ana shu m u n o sabatlarda til rivojlanadi ham . 0 ‘zaro aralashuv ja ray o n id a insonning aqliy va jism oniy fazilatlari taraqqiy eta boradi. Til faqat insonga xos hodisa, n e ’m at, u inson jam iy atid a kelib chiqadi va shu jam iyatda q o lla n a d i. 1920-yilda H indistonda ovchilarbo‘ri inidan ikkita bo‘ri bolasini va ikkita qizchani topib oldilar. Q izchalar o kzlarini b o ‘rilardek tu ta r edilar. T o krt oyoqlab yurardilar, xom g o ‘shtni g'ajib yerdilar, uvillar edilar va qo rong‘ida ovga chiqardilar. B unday harakatlar, ayniqsa, b o krilar bilan kam deganda besh yil birga turgan qizda (K am olada) juda aniq kokrinib tu rard i. Tarbiyachilar hazilakam m ehnat qilm adilar, lekin K am olada inson qiyofasiga kirish sur’ati nihoyatda sekinlik bilan bordi. Yetti yilda qiz zo ‘rg‘a ikki oyoqda yura boshladi. T o 'rt yilda Kamola savollarni biroz tushundi, 6 ta sokzni yodlab oldi. Yetti yilda u bilgan sokzlar 45 tacha boMdi. U 16— 18 yoshga kirganda, o ‘zini xuddi to ‘rt yoshli boladay tuta boshladi. (I. Akimushkin esda- liklaridan) 253 - topshiriq. Gaplarning mohiyatini o'z so'zingiz bilan tushuntiring. 1. Til kishini baxtli qiladi. Til kishini x o r-zo r h am qiladi. Til tufayli odam ning boshi ham ketadi. Ikki narsa bilan kishi qarimaydi: b in — ezgu xulq, b in — yaxshi s o ‘z. (X Xos Hojib) 2. So‘zdurki, nishon berur o ‘likka jo n d in , S o ‘z- durki, berur jo n g ‘a xabar jonondin, In so n n i s o ‘z ayladi ju d o hayvondin, Bilkim guhari sharifroq y o ‘q o n d in . (N.) 3. Tilshunoslam ing N yu-Y orkda b o ‘lib o ‘tgan kongressida professor Karlo Talyavini ham m ani h ayratda qoldirdi. U m inbarga chiqib, 50 tild a birin-ketin tabrik n u tq i so ‘zladi. Talyavini — filologiya fanlari doktori, professor. (Gaz.) 4. Tilning yaratilishi inson tafakkurining kelib chiqishi bilan bog‘liq b o ‘ladi. Tafakkur rivoji bilan til h a m shakl- lanadi, rivojlanadi. Shakllangan til doim o taraq q iy o td a b o 'ladi; jam iyatdagi h ar bir iqtisodiy, ijtim oiy, siyosiy, texnik o ‘zgarish ongga va u orqali tilga ta ’sir qiladi, til boyiydi, tobora takom illashib boradi, Tildagi b o ‘lgan o ‘zgarish til sathlarining tu rli sohala- rida turlicha b o ‘ladi: tilning eng tez o ‘zgaruvchi sohasi leksi- ka (lug‘at) bo‘lib, morfologiya va sintaksis qism i (q o ‘shim - ch alari va gap tu z ilish i) kam roq o ‘zg ara d i. F o n e tik a (tovushlar sistemasi) sohasi eng kam o ‘zgaradigan qismdir. UMUMXALQ TILI VA ADABIY TIL | | Bilib oling. Umumxalq tili xalqning, elning, m ii- '• latning um um tilidir. U m um b ir tilda gaplashgan va bir-birini tushungan insonlar bir xalq yoki m illat hisoblanadi. M asalan, o ‘zbek tilida so‘zlashgan insonlar o ‘zbek xalqi yoki m illati, nemis tilida so‘zlashganlar nem is xalqi yoki nem is m illati, rus tilida so‘zlashganlar rus xalqi yoki rus millati deb nom lanadi. Adabiy tile sa m a’lum qoidalar asosida ishlangan, m a ’lum b ir m e’yorga (norm aga) solingan tildir. O d atda, umumxalq tili doirasi kengaya borib, unga mahalliy sheva va lahjalar, tu rli g u ru hlar (artistlar, jin o y atch ilar va b .) s o kzlari, argo va beadab so‘zlar kiradi. Adabiy til — bu m atbuot va badiiy adabiyot tili b o iib , vozm a va m a ’ruza, radio, telek o ‘rsatuv tili kabi og‘zaki shakllarga ega. Ilmiy til esa ilm iy maqola, monografiya, dissertatsiya tilidir. Umumxalq tili insonlar tilga o ‘rgangan davrdan bosh- lanadi, rivojlana boradi va doim o mavjud b o iad i. Yozma til esa yozuvning kelib chiqishi bilan bog‘lanadi, h ar ikki til har vaqt barobar q o ila n a d i. O lim lar har ikki tilni o ‘rganib, um um iy qoida-qonunlarni belgilab chiqa- dilar. Q o n u n -q o id alar adabiy til uchun asos b o ia d i. Adabiy til qonun-qoidalari sheva va lahjalaming hammaga tu sh u n arli va am alda b o ‘lgan so‘z, q o ‘shim chalari va so ‘z birikm alari ham da gap qurilishini aniqlash orqali belgi- lanadi. Shu bilan birga, oldingi davr adabiy til xususiyatlari ham inobatga olinadi. Hozirgi o ‘zbek adabiy tili uchun eski m u m to z o ‘zbek adabiy tili asosga olindi. 254- topshiriq. Quyidagi og‘zaki nutqqa oid jumialar orqali yozuvchi nima demoqchiligini aytib bering va bu jumlalami adabiy til bilan ifoda qiling. 1. N a o b o ro t b o ‘ladi, otam . (5. Ahm.) 3. H am m a ishni x o rosho. C h ista-y u ch aqqon qilam an. (H. H.) 3. H o- zirgina chiqib ketishgan edi. Institutga. Jin im d an yom on k o ‘ram a n . Shu odam ni. E ndi boray. M aylimi? Q o ‘ying shu ishingizni! Kim o ‘rgatdi senga yolg‘on gapirishni? X o‘p ajoyib konsert b o kldi televizorda. Keksayganida go‘rga tiqding tiriklay. (S. Ahm.) 4. K o‘nglini sindirma go‘dakning. (5. Ahm .) 5. — Tonm aysan, o ‘bdan ish! — M usulm on- ch iliq qig‘onsan-da! (A. Qod.) 6. Bilmasdan gapuralar. {Fitrat) 7. Aytalar {Fitrat)... 8 .... tijorat maktabiga o ‘qigan. {Fitrat) H Savollar 1. Adabiy va xalq tili o‘rtasidagi farq nimada? 2. Adabiy til qanday shakllanadi? 0 ‘ZBEK XALQI VA TILINING SHAKLLANISHI Bizning millatim iz, xaiqimiz Ko ‘hna Xorazm z a m in id a „ A v e s to “ p a y d o bo'lgart za m o n la rd a n buyon ya sh a b keladi. (Islom Karimov) |f Bilib oling. 0 ‘zbek tili turk iy tillar oilasiga kiradi. Bu tilda so‘zlovchi aholi 20 m illiondan ortiq bo‘lib, 0 ‘zbekiston Respublikasi hududida istiqomat qiladi. 5 m illiondan ortiq o'zbeklar chet ellard a (Afg‘oniston, P o- kiston, Xitoy, Turkiya, Arabiston va sobiq Ittifoq respub- likalarida) yashaydi. T urkiy tilla r oilasiga, o ‘zb ek lard an tashqari, tu rk lar (T urkiya ju m h u riy a ti), uyg‘u rla r (X ito y n in g S h in jo n - Q ashqar viloyatida), qozoq, qirg‘iz, tu rkm an , ozarbay- jo n , tatar, boshqird, qumiq kabi xalqlar kirib, ulam ing soni 70 ga, aholisi 200 millionga yaqindir. Bu turkiy xalqlar uchta guruhga b o ‘linadi: qarluqlar, q ip c h o q lar, o ‘g‘uzlar. 0 ‘zbek tili aso san qarluq uru g ‘i guruhiga m ansubdir. 0 ‘zbek xalqining shakllanishida 92 turkiy u ru g la m in g ishtirok etganini olim lar ko‘rsatib o ‘tadilar. Bu urug‘lar- ning asosiy qism ini qarluq urug‘la ri tashkil etadi. B un- dan tashqari, o ‘zbek xalqining ta sh k il topishida o ‘g ‘uz (Xorazm o ‘lkasida) va qipchoq urug ‘larining ham ishtiroki b o ‘lgan. (Q ashqadaryo va Surxondaryo o ‘lkasida.) 0 ‘zbek va M arkaziy O siyodagi tu rk iy x alq larn in g dastlabki avlodlari Markaziy Osiyoda istiqom at qilgan eron- zabon massagetlar, skiflar, sug‘dlar, turkiyzabon qang(- lilar, azlar, a rg‘inlar, tirkashlar, uyshinlar, qarluq va qipchoq urug‘lari b o ‘lgan. Bu uru g ‘la r M arkaziy Osiyoda turkiy davlatlarini tashkil etganlar (m ilodgacha Q anxa, X orazm , Parkana kabi, m iloddan s o ‘ng K ushon, Eftalit xoqonligi kabi). V II asrda Markaziy Osiyoda Turk xoqonlari, V III—X asrlarda 0 ‘rta Osiyoda qarluq va o ‘guz xoqonliklari shakllanadi. X asrga kelib asosan qarluq urug‘laridan tashkil topgan Qoraxoniylar d a v la ti barpo b o ‘ladi. 0 ‘zbek xalqining (elatining) shakllanishi ham shu davrga to ‘g‘ri keladi. XI— XII asrlarda y aratilgan yozma adabiyot (,,Q utadg‘u bilig“ , „H ibatul haq o yiq “ , „M uhabbatnom a“ va boshqalar)ning tili ham asosan q arlu q urug‘i tilidadir). 0 ‘zbek xalqining o ‘zbek deb nom lanishi XV asm ing oxirlarida D ashti Q ipchoqda shakllangan o ‘zbek davlati- ning XVI asr boshlarida 0 ‘rta Osiyoni bosib olishi va o ‘z nom ini m ahalliy turkiy urug‘larga berishidan boshlanadi. 0 ‘ZBEK ADABIY TILI VA UNING SHAKLLANISHI Jam iki ezgu fazilatlar inson qalbiga, avvalo ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi. Ona tili — bu millatning ruhidir. 0 ‘z ona tilini yo ‘qotgan har qanday millat o (zligidan ju d o bo'lishi muqarrardir. (Islom Karimov) If Bilib oling. Tilning shakllanishi xalqning shakllanishi '• bilan bo g ‘liq b o ‘ladi. 0 ‘zbek xalqining dastlabki avlodlari m iloddan oldin M arkaziy O siyoda k o ‘chib yurgan yarim k o ‘chm anchi, chorvador tu rk iy qabila va urugMar ( qang'lilar, uyshinlar, qarluq, uyg‘ur, a z va b.) bo‘ldi. H ar b ir turkiy urug‘ va qabilaning tilida o ‘ziga xos xususiyatlar b o ‘lsa ham , am m o ular b ir-birlarin i yaxshi tushunganlar. M iloddan oldingi davrga oid turkiy tilga m ansub so‘z va iboralar yozilgan ay rim ashyolar topilgan b o ‘lsa-da, turkiy tilda to ‘la m azm unli yozma m atn hozircha topilgan emas. Turkiy tilda to ‘la m azm unli yozma m atnlar VII—X asrlar- ga oid bo‘lib, Qadimgi Turkiy xoqonlik davriga to ‘g‘ri keladi. Bu yozm a yodgorliklarning tili qadimiy turkiy til hisob- lanib, tu rk („ u y g ‘u r “ ), run, braxm a, m oniy, suryoniy yozuvlarida bitilgan. Bitiklar adabiy, diniy, rasmiy (sh a rt- nom a, tilxat va b.) sohalarga oiddir. Qadimgi turkiy til keyingi va hozirgi turkiy tillar u c h u n asos b o ‘ldi. XI— XII asrlar davomida asosiy turkiy xalqlar (o ‘zb ek , turk, qozoq, uyg‘ur va b.) va ularning tillari shakllanadi. Bu davr tili qadimgi va eski o ‘zbek (turk, qozoq, uyg‘u r va b.) tili deb nomlanadi. Qadimgi o ‘zbek adabiy tilida Y u suf Xos H ojibning „Q utadg‘u b ilig“ , A hmad Y ugnakiyning „H ibatul H aqoyiq“ , Rabg‘uziyning „Qisasul anbiyo“ kabi asarlari yozilgan. Eski o ‘zbek adabiy tiliga Lutfiy, Sakkokiy, Atoiy asarlari kirib, XV asrga kelib A lish er N avoiy bu tilni y a n a d a mukammallashtirdi, go‘zal nazm iy va nasriy asarlar yaratdi. XVII asrga kelib, eski o ‘zbek adabiy tili xalq so‘zlashuv tiliga yaqinlashtirildi. Bu davr tili (XVII—XX asr b o sh lari) yangi o ‘zbek adabiy tili deyiladi. Bu tilda Turdi, M ashrab , H uvaydo, Fazliy, G ulxaniy, N o d ira, X orazm iy, M u q i- miy, F urqat kabi yozuvchi va shoirlar, XX asr b o sh larid a C h o ‘lpon, Ayniy, Abdulla Q odiriy, Fitrat kabi b u y u k adiblar ijod qildi. Hozirgi o'zbek adabiy tili qoidalari o ‘zbek sheva va la h jalarin i o krganish asosid a XX asrning 30- y illa rid a sh ak lland i. Bu tilda O ybek, G ‘afu r G 'u lo m , A b d u lla Q ahhor, H am id O lim jon, E rkin Vohidov, A bdulla O ri- pov kabi shoir va yozuvchilar g o kzal asarlar yozdilar. XX asrning 20- yillarida 0 ‘zbekiston hududidagi tu rli sheva va lahjalami o ‘rganishda G ‘ozi olim Yunusov, T. Ib- rohim ov, S. lbrohimov, U. D . Polivanov, A. K. B o rov kov, K. K. Yudaxin boshliq o ‘zbek tilshunoslari s h u - g ‘ullandilar, bir qator ilm iy-tadqiqot ishlarini ch o p e t- tird ila r, sheva va la h ja la rn in g ta sn ifin i b e rd ila r. Bu tadqiqotlar asosida 30- yillarda hozirgi o (zbek adabiy tili shakllandi. Adabiy tilning fonetik tizim iga T oshkent sh e - vasi, morfologik tizimiga Farg‘o n a shevalari asos qilib olindi. Shuningdek, Qashqadaryo va Surxondaryo vohasi s h e - v a la r id a n - ( i ) a t i r , X o ra z m til s h e v a s id a n - ( a ) j a k q o ‘shim chalari ham adabiy tilga kiritildi. 138- mashq. Quyidagi matnlami hozirgi o‘zbek adabiy tiliga qiyoslab, gram m atikadagi (so‘z q o ‘shim chalari va gap qurilishidagi) va uslubdagi o‘zgarish)ami topib, izohlab bering. Q a d im g i y o zm a adabiy tu rk iy til Bilga T o‘nguquq b an o ‘zum Tabg‘ach elinga qilintim. T o krk b o d u n T a b g ‘a c h g a k o ‘ru a rti — M en o ‘zim , T o ‘nguquq, T ab g 'a ch eli (m adaniyati ta ’sirida) tarbiya topdim . Turk xalqi T abg‘achga ( qarar, b o ‘ysunar) edi. (V III asr. To'nguquqqa q o ‘yilgan esdalik toshidan) E sk i y o z m a ad ab iy tu rk iy til Kishig til ag‘irlar bulur qut kishi Kishig til ujuzlar yarir er boshi. (X I asr. „Qutadg‘u bilig“dan) — K ishini til e ’zo zlay d i, kishi til (tufay li) baxtga erishadi, Kishini til qadrsiz (ham ) qiladi, er boshini yoradi. E sk i o ‘z b e k y ozm a ad ab iy tili Luqm oni H akim avval bir qul erdi. Xojasi bir kun aydi: yo Luqm on, falon y erg ‘a borib, arpa ekkil, falon yerg‘a borib, bug‘doy ekkil, — dedi. Ersa Luqm on borib, arpa ekkil degan yerg‘a bug*doy ekti, bug‘doy ekkil degan yerg‘a arpa e k ti.... Xojasi aydi: nechun m undoq qilding? ... Taqi Luqm on aydi: ey xoja, nechukkim yozuq o ‘rninda savob bitar, savob o ‘rn in d a yozuq (gunoh) bitar?! T u n -u kun zulm qilursan, taqi qiyom atda savob umid etarsan. Xojasi... tavba va istig‘for qildi va ham Luqm onni ozod qildi. Emdi bilm oq kerakki, har kim bu dunyoda ne eksa, oni o ‘rar. (Poshshoxoja, XVI asr , ,Miftohul a d l“dan) Y an g i o ‘zb ek ad abiy tili B ir hakim b ir g u listo n i ru h afz o g 'a d o x il b o 'ld i, kokrdikim, b irsh o h uzasida bir kabutar ila zog' o ‘lturubdur. 270 Ikkisi vahshat bila bir-birig‘a qarar, shul asnoda b ir rustoyi azbaroyi qasdi paranda kam on birla m u n tazir erdi. Z o g ‘ daraxtdin rustoyi to ‘g‘risig‘a borib tushdi. Z o g ‘d in rustoyi o ‘qin otib o ‘tkardi. Q ushig'a yem qildi. A gar zog‘ o ‘z jinsi birla dalada yo joyi rahobada yo eski xirm onlarda yursa edi o ‘q zaxmini yeb, qushig‘a yem b o klmas edi. ( Gulxaniy, ¿arbulm asal“ asaridan) H o z irg i o 'z b e k y o zm a a d a b iy tili Sotiboldining xo tini og‘rib qoldi. S o tib o ld i kasalni o 'q itd i—b o lm a d i, tabibga ko'rsatdi. B em or o g kirlashdi. D oktorxona degandi Sotiboldining ko‘z oldiga izvosh va oq podshoning suvrati solingan 25 so'm lik pul kelar edi. Bir kechasi bem or ju da azob tortdi. Q o'shnisi b ir kam pirni chaqirdi. Kampir: — Begunoh go‘dakning sah arda qilgan duosi ijobat bo‘ladi, uygkoting qizingizni! — dedi. Bola anchagacha uyqu gkashligi bilan yig‘ladi, keyin ... q o ‘rqib, dúo qildi: — X udoyo, ayam di daydiga d avo beygin... „C hilyosin“ dan bem o r tetik chiqqanday b o ‘ldi, qizchasini yoniga tortdi va pichirladi: — D adasi, en d i tu z u k m an , q izim n i sa h a rla ri end i uyg‘otm ang. Yana ko‘zini yumdi, shu yum ganicha qaytib ochmadi — saharga borib uzildi.... Qizcha uygkondi va ko‘zini ochm asdan odatdagicha dúo qildi: — X udoyo, ayam di daydiga davo beygin... Download Do'stlaringiz bilan baham: 
|