0 ‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim yazirligi
Download 387.12 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- O ichash natijalarini hisobiash
- Adabiyotlar 1.168-201-betlar; 2. 135—148-betlar;
- N ndSinm , , m . — ------- — = т л , a sin =
- 0 ‘ichash natijalarini hisobiash
- V BOB. YO RUGL1KNING Q UTBLANISHI 14-ISIL CHIZIQLI QUTBLANGAN YORUG‘LIKNI HOSIL QILISH VA UNI 0 ‘RGANISH
I Xi X2 1-3 K=~3 l ~ T ~ J K—-2 L ~T~J K=-l K=0 ^— V— ^ / p = / ^ У К - 2 K = 3 12.6-shakl. O ich ash lar 1. G o n io m etr G S-5 stoichasi ustiga dit’raksion panjarani kollimator tirqishiga parallel qilib joylashtiramiz. Bunda difraksion panjara tirqishlari stolchaga tik o‘rnatiladi. Kollimator tirqishini keng yoki lor qilish mumkin. 2. Koliimatorning tirqishiga simob lampasidan yorugdik rushi- riladi. 3. Koliimatorning qaram a-qarshi tom onida ko‘rish trubkasi joylashgan. Ko£rish trubkasini o ‘q atrofida (stolcha o ‘qi atrofida) o ‘ng va chap tomonlarga siljitish murnkin. Ko'rish trubkasining avvalo juda ham intensivligi kuchli (oq) yorugdikka burab keltiramiz va ko‘rish tmbkasini shu yorugMikka fokuslaymiz. Bu k= 0 holat vaziyatini (burchagini) nonius bUan jihozlangan goniometr limbi yordamida aniqlangan burchakni (gradusini sekundlarda) ko ‘rsa- tilgan к = 0 ning tagiga yozib olamiz. 4. Keyin ko ‘rish trubkasini asta-sekin o ‘ng tom onga siljitib, к — +1 dagi ko‘ringan (A.i, X 2 , h ) spektrlarning vaziyatlarini к — +2, к = +3, к = +4 dagi spektrlar vaziyatlarini, undan keyin к = 0 dan chap tomondagi spektrlarning vaziyatlarini ham aniqlab, tegishlicha к — lar va X — lar tagiga yozamiz. 5. 4-bandda o ‘lchangan burchaklaming vazivatlariga binoan, markaziy oq spektrga (yorugdikka) nisbatan qolgan spektrlarning burchaklarini topamiz. Masalan, 12.5-shakldan ko‘rinadiki k = +1 ning X .2 to‘lqinli spektrining burchagi ср+з ni topish uchun 12,5- shakldagi к = +1 ning X 2 ga tegishli yozilgan burchagidan cpo burchakni ayirish kerak, Xuddi shuningdek, o ‘ng va chap tomondagi spektrlarning burchaklarini topib, 118 I-jadvalga kiritish kerak (jadvaini to ig ‘azish kerak). Masalan, agarda uchinchi tartibli (к = ±3) sariq yomg‘likning burchagi ф+з = 2”13'47" bo‘Isa, i-jadvalga asosan, quyidagicha yoziladi: К - +3 F0(3) = 2(grad.) F \0 ) = 13(min.) F,(3) = 47(sek.) Bu yozilishda F lardagi qavs ichida spektr tartibi (k) yozilgan (birinchisi graduslarda, ikkinchisl m inutlarda, uchinchisi esa sekundlarda). l-ja d v a l Tart chap spekt grad min sek tart o‘Bg spekt grad min sek k = —1 binafsha yashii sariq k = +1 binafsha yashii sariq k = —2 binafsha yashii sariq k ' +2 binafsha yashii sariq k = - 3 binafsha yashii sariq k = +3 binafsha yashii sariq k = —4 binalsha yashii sariq k = +4 binalsha yashii sariq O ichash natijalarini hisobiash 1. 12.18-ifodaga asosan 1-jadvalning faqat sariq nur spektrlari uchun Ao = 5780A°= 5,78 10"7 m ni bilgan holda, jadvalning o'ng , sp e k trla ri to m o n i u c h u n a s\n(p b ila n d, lar, d, Ed lar hisoblanadi. Bu ifoda bilan EH M da hisobiash uchun ifoda quyidagicha yoziladi: sin [F0( / ) , / j ( / ) , F 2(/)] Oxirgi ifoda 1 - jadvalning o ‘ng tomonidagi sariq spektrlar uchun D lar Do-rtacha, FPSD, N larni EHM da hisobiash L 105 dasturida berilgan [12]. 119 2. 1-banddagi aytilganlar ham kalkulyator va EH M da 1- jadvalning chap tom oni uchun ham ishlatiladi. O 'ng va chap sariq spektrlar uchun ham kalkulyator va EHM da topilgan difraksion panjara doimiylari (d-lar) solishtiriladi va n—\ / d dan difraksion panjaraning birlik uzunligidagi shtrixlar soni hisoblanadi: 3. 0 ‘rtacha d-topi!gandan keyin Xk ~ sin k/ k dan: a) o ‘ng tomondagi к = +1, к = +2, к = +3, к = +4 lardagi qolgan binafsha ( fa) qiymatlari, o ‘rtacha kvadratik xatoliklari, nisbiy xatoliklari hisoblanadi: b) chap tomondagi к = - 1 , к = - 2 , к = - 3 , k = — 4 iardagi fa, kya lar va ulaming o ‘rtacha qiymatlari, 0‘rtacha kvadratik va nisbiy xatoliklari hisoblanib, a banddagi tegishli qiymatlar bilan solish tiriladi. 4. 1- jadvaldagi o ‘ng va chap tomoniardan olingan o'xshashlarni alohida-alohida X* va fan to ‘lqin uzunliklarni EH M da hisoblash L 1051 dasturida berilgan [12]. 5. Kalkulyator va EH M da hisoblangan fa va Xya to'lqin uzunliklar solishtiriladi. 6. 1- jadvaldagi tegishli fa, Xya, fa spektrlarning o ‘ng va chap tomondagi tegishli burchaklarning к — ±1, к = ±2, к —±3, к — ±4 lardagi burchaklarning yig'indisining yarmini olib, sariq ranglardan d ni, undan keyin fa va faA lami hisoblash kerak: s J (P + (P-" l 2 2 (k = 1,2,3,4) ( 12.21) d — topilgandan so‘ng. db(k) - d +(p~k /2 ( k — 1,2,3,4) ( 12.22) kya(k) = d s m ^ + 2 . j /2 ( X - 1,2,3,4) / (12.23) (12.21) ifodani E H M da ishlash uchun L105 program m adan foydalaniladi. (12.22) va (12.23) ifodalami EH M da ishlash uchun L105l-dastur ishlatiladi [12J. 120 7. K o 'rish trubkasidan ko'ringan (o ‘ng va chap spektrlar) difraksion manzaraning haqiqiy tasvirini millimetrli qog‘ozga (ranglari bilan) chiziladi. Difraksion panjara yordam ida doimiysini birlik uzunlikdagi shtrixiar sonini, t.o‘lqin uzunlikiami hisoblashdagi ifodalarva EHM da hisoblashdagi uchragan fizik kattaliklar: k-spektr tartibi (soni), LC-sariq nurning to ‘!qin uzunligi (m), LB-binafsha nurning to ‘lqin uzunligi (m ), LY a-yashil nurn in g toMqin uzunligi (m ), D- difraksion panjara doimiysi (m ), F(L)-(F0,F1 ,F 2 )-b u rch ak lar (gradus, m inut, sekund). Bu laboratoriya ishidan olingan o lc h ash natijalami EHM da «Beysik» tiiida tuzilgan dastur L1051, L1052, L1053 larda ko‘rish mumkin. Adabiyotlar 1.168-201-betlar; 2. 135—148-betlar; 7. 524—536-betlar; 8. 471—477-betlar; 12, 25—32-betlar. 13-IS H . DIFRAKSION PANJARAIARNING SPEKTRAL TAVSIFLARINI ANIQLASH Z arur asbob va qurilmalar: GS-5 xilidagi goniometr, simob lampasi, 2 ta yoki 3 ta har xil davrga ega bo'igan difraksion panjaralar. Ushbu iaboratoriya ishdan maqsad: difraksion panjaralarning spektral apparat sifatida tavsiflarini, ya’ni ularning burchak disper- siyasini va ajrata olish qobilyatini (ajrata olish kuchini) spektrlar tartib raqamlariga, panjara davriga hamda ularning umumiy shtrixlari soniga bog‘liqligini o ‘rganishdir. Difraksion panjara prizmaga o £xshab o'ziga tushgan oq (murak- kab) yorug‘likni spektrlarga ajratadi. Shuning uchun, difraksion panjara ham spektral apparat hisoblanadi. C hunki, difraksion panjaraga yorug‘lik dastasi normal tushganda ekrandagi hamma bosh maksimumlaming vaziyatini ko'rsatadigan ifoda (bu ifoda 32-ishning nazariy qismida keltirib chiqarilgan): Ushbu ifodadan ko‘rinadiki, turli todqin uzunliklariga mos turli difraksiya burchakiari va aksincha, har bir difraksiya burchagiga mos 0 ‘zining to ’lqin uzunligi to ‘g‘ri keladi. Har bir difraksiya bosh maksimumining tartibi (k) uchun to‘iqin uzunliklar qancha katta bo ‘lsa, ekranda markaziy maksimumdan (o‘ngda ham, chapda ham) spektrlar uzoqroq joylashadi. Difraksion panjaralarning spektral apparat silatidagi tavsiflariga ularning burchak dispersiyalari va ajrata olish qobiliyatlari kiradi. 1. Burchak dispersiyasi (D). Burchak dispersiyasi deganda 2 ta bir- birlariga juda ham yaqin joylashgan spektralarning (to'lqin uzunliklarning: h — ki - 8k) ekranda b ir-b irlarid an qanday burchaklarga (tp? — (pi — dtp) ajrata olishi tushiniladi: (13.2) 122 D ning o ‘lchov birligi: [D] — rad ian A ngstrem , ra d ia n /sm , radian/m larda beriladi. Difraksion panjaraning bosh maksimumlarini ifodalovchi (13.1) ifodadagi o ‘zgaruvchilardan cp va X bo‘yicha hosila olamiz: d coscpdq) = kdX va difraksion panjaraning burchak dispersiyasi uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz: _ d _ к _ nk _ nk d l dcoscp COS (p ^ _ ( ЛЯл)2 ( 1 3 - 3 ) bu yerda n = —: D em ak, difraksion panjaraning burchak dispersiyasi quyidagi shartlar bajarilganda katta bo‘iadi: birinchidan, A,i va Xi lar ekranda bir-birlaridan uzoqda joylashgan (d biriik uzunlikdagi panjara shtrixlarining soni (n) k o ‘p b o ‘lsa; uchinchidan, bosh maksirnumning tartibi (k) katla b o ‘lsa. Masalan, ekranda h va Xi bir-birlariga yaqin spektrlar berilgan bo‘lib, ular (13.1) shakldagidek joylashgan bo'lsin, unda: bo‘ladi. D ... <Рг ~ 9\ _<*<Р X2 - X l dX Shakldan: tgcp-, = — va tg — F F Odatda, burchaklar juda ham kichik boladi. Kichik burchaklarda tgq> 2 = tgq >i D = _1 ! F ( h X2 - X 1 X2 - X i F d X F (1 3 -4 ^ Bu yerda: D*=(ft/dX chiziqli dispersiya deyiladi: [/>*]— m m /A0. F — linzaning fokus inasofasi. D em ak, burchak va chiziqli dispersiyalar o'zaro linzaning fokus masofasi orqali bog'langan ekaa ш ш ш ш 2. Ajrata olish qobiliyati (R) Spektral apparatlaming ajrata olish qobiliyati, yoki ajrata olish kuchi quyidagieha ifodalanadi: R —X/AX (Лг Aj = AX'. X\ ~ X 2 ) Agarda ikkita spektrlar ekranda bir-birlariga yaqin joylashgan b o £lsalar, ular xuddi b itta spektrga o'xshab k o ‘rinadi, am m o intensivligi kuchli bo‘ladi. 13.2-shakl. Qaysi vaqtda toMqin uzunliklari juda ham yaqin bo ‘lgan vorug'lik spektrlarini bir-biridan ajratishi mumkin? Bunday spektrlarni bir- birlaridan ajratishda Reley mezonini qo ‘llab, difraksion panjara- laming ajrata olish qobilivatini topamiz. Reley mezoni quyidagidan iborat: intensivliklari teng boMgan ikkita yaqin spektrlarni bir- 124 birlaridan ajratish m um kin, qachonki birining m aksim um iga ikkinchisining minimumi to ‘g‘ri kelsa, 13.3shaklda A,i va h to lq in uzunliklar ( h =X-i) berilgan bo ‘lib, ularning m — tartibli spektrlari tasvirlangan. Ajrata olish qobiliyatini topishdan oldin yana difraksion panjara uchun chiqariigan intensivlik ifodasini ko'ramiz va unga quyidagicha belgilashlar kiritamiz: N ndSinm , , m . — ------- — = т л , a sin = ± — Я Я Г N I = l(p Sin 2 ( т л ) Sin2(m' / N n) (13.4) ga ega bolamiz. Bu ifodadan ko'rinadiki, rri = 0 da intensivlik maksimum bo‘ladi. Keyingi maksimum rri = N da, rri — 2 N kuzatiladi va hokazo. Demak, JSin(p = ±m’ NK minimum shartida rri = 0, N, 2N, 3 N ,... qiymatlarda bosh maksimumlarga ega bo'lam iz (13.3-shakl). Shakldan ko'rinadiki, istalgan maksimumlar oralig'ida (N -l) ta minimum lar bor, Bu minimum lar yondosh minimumlar deyiladi. ( /V-1) ta yondosh m inim um lar oralig'ida (N -2) ta yondosh maksimumlar bor. Shunday qilib, istalgan ikkita bosh maksimum oralig'ida ( N - 1) ta yondosh m inim um lar va (iV-2) ta yondosh maksimumlar joylashgan ekan. Quyidagi shaklda m — bosh maksi- m um ni keltiramiz: 125 8 =kX 5=/t- 13.4-shakl. Bu tushunchalarga ega bo£lganimizdan kevin Xi va Xi yorug‘Hk to ‘lqinlari uchun difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyatini ko‘rib chiqamiz. Reley mezoniga binoan h ning к — maksimumi dsin 91 — kX i)^ bilan ustma-ust ((pi-cpi) tushishi kerak, deganimizga asosan: {k\~\2~X) deb hisoblanadi. Bu yerda: к — bosh m aksim um lar tartibi; N —difraksion panjaraning umumiy shtrixlar soni, ya’ni N = l ~ difraksion panjaraning eni. Misol uchun, difraksion panjaraning eni / = Ism 10 mm, davri d = 2-10“2 mm hodsa, N = 500 ta bodadi. M X = — X, N ^ (13.7) 126 0 ‘lchashlar Difraksion panjaralarning spektral tavsifini o ‘rganish uchun 2 ta yoki 3 ta difraksion panjara berilgan bo‘Isa, o ‘lchashlar ketrna- ketligi bar bir panjara uchun quvidagi tartibda o ‘tkaziladi. Ushbu laboratoriva ishida olchashlarni bajarish ketma-ketligi natijaiarini jadvalga joylashtirish tartibi 12-ishdagidek boMadi. l.Sim ob lampasini goniometrning kollimatori tirqishiga yaqin qilib joylashtiramiz. Simob lampasi laborant ruxsati bilan yoqiladi. 2. Difraksion panjaralardan biri goniom etr stolchasiga kolli- matoming tirqishiga parallel qilib o ‘rnatiladi. 3. K o‘rish trubkasini burab, intensivligi kuchli b o lg an oq yoru- gdikka fokuslanadi. Bu к — 0 bo'lgan bosh maksimunidir. Ko'rish trubkasini ushbu vaziyatni goniometr limbi yordamida aniqiangan burchakni gradus, minut va sekundlarda yozib olamiz. Bu к = 0 b o lg an bosh maksimumning ekrandagi vaziyatini ko'rsatadi. 4. K o‘rish trubkasini o ‘ng tom onga qarab asta-sekin siljitib к — ± I, к = ±2 va к =±2 spektrlarning vaziyatiga mos burchaklami gradus, minut va sekundlarda har bir spektming tartib raqamiga (к) tegishli binafsha, yashil va sariq ranglar qarshisiga yozib olinadi. 12-ishning 12.5-shaklida keltirilganidek har bir к = + 1, к = +2 va к = +3 iar uchun 3 tadan (binafsha, yashil va sariq) ranglar ko‘rinadi. Shu ranglarga mos burchaklami yozib olish kerak bo‘ladi. 5. К о 'rish trubkasini endi к = 0 dan chap tomonga surib, к = —1, к = —2 va к — —3 bosh maksimumlarga mos keluvchi ranglaming (binafsha, yashil va sariq) qarshisiga gradus, m inut va sekundlarda vaziyatini yozib olinadi. 6 . 4 va 5 bandlarda keltiriigan burchaklardan к = 0 bosh maksimumning holatiga mos burchak k — +1, к = +2, к = + 3 va k = —1, к = — 2, к = — 3 lar mos spektrlarning difraksiya burchaklarini (12.5-shaklda keltirilganidek) aniqlab, 1-jadval toddiriladi. Bunda gradus, minut va sekundlar o ‘z qatoriga kiritilishiga e ’tibor berish kerak. 7. Agarda difraksion panjara 2 yoki 3 ta bo‘lsa, ushbu o ‘lchashlar har bir difraksion panjara uchun takrorlanadi va mos ravishda 1- jadval toidiriladi. l-jadval к Cbap spektr k(A°) Difr.bur-ch- agi grad., min., sek. к 0 ‘ng spektr X (A0) Difr. bur- chagi grad., min., sek. k = — 1 binafsha 4358 k = + l binafshs 4358 yashil 5461 yashil 5461 sariq 5780 sariq 5780 (N 1 i! binafsha 4358 k = + 2 binafsha 4358 yashil 5461 yashil 5461 sariq 5780 sariq 5780 k — - 3 binafsha 4358 k —+3 binafsha 4358 yashil 5461 yashil 5461 sariq 5780 sariq 5780 II 1 binafsha 4358 k= + 4 binafsha 4358 yashil 5461 yashil 5461 sariq 5780 sariq 5780 0 ‘ichash natijalarini hisobiash 1. Bu laboratoriya ishida simob spektrlarining binafsha, yashil va sariq ranglarining to ‘Iqm uzunlikiarini m a’lum, deb olamiz va ular quyidagilarga teng: кь = 4358 A° = 4.358 ■ 10~5 sm, kya = 5461 A° = 5,461 ■ 10“5 sm, k2s - 5780 A° = 5,78 ■ 10~5 sm 2. Difraksion panjaralarning bosh maksimumlarini ifodalovchi d sin ifodadan foydalanib, 1-jadvaldagi binafsha, yashil va sariq ranglarning to ‘lqin uzunlikiarini bilgan holda, jadvalning o ‘sha spektrlari uchun , kX a = ------ sin % ifodadan foydalanib, d lar hisoblanadi va ularning o‘rtacha qiymatlari topiladi. Xatoliklari hisoblab chiqiladi. 3. do‘n ni bilgan holda uzunlik birligiga to ‘g‘ri keluvchi shtrixlar soni {n) hisoblanadi. Agarda 2 voki 3 ta difraksion panjaralar berilgan 128 bo4sa, uiarning bar binning davri (d) va uzuniik birligiga mos keluvchi shtrixlar soni (n) hisoblanadi. 4, Difraksion panjaraiaming burchak dispersiysini (13.3) ifoda yordamida hisoblanadi. Bu ifodaning maxrajidan 1 ga yaqin son chiqishini hisobga olgan holda spektm ing tartib raqami (k) va difraksion panjaraning uzuniik birligiga mos keluvchi shtrixlar soniga («) bogiiqligi ko‘rsatiladi. Bunda har bir difraksion panjara (n) uchun к — ± 1, к =±2 va к — ±3 lar uchun burchak dispersiyasi hisoblab chiqiladi. 5. (13.5) va (13.7) ifodalardan foydalanib, berilgan har bir difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati hisoblab chiqiladi. Buning uchun har bir difraksion panjaraning eni (if?), davri (d) aniqlangandan keyin uiarning um um iy shtrixlari soni (AOlar hisoblab chiqariladi. So‘ngra, ifodadan к - ±1, к =±2, к = ±3 lar uchun R, = kiA), R2 = kiN j va /?:, = k 3N 3 lar b irin c h i d ifrak sio n p a n ja ra n in g a jra ta olish qobiliyatlarini bosh maksimum spektrining tartibi (k) ga bogdiqligi hisoblanadi. Olingan natijalardan koriinadiki har bir difraksion panjara uchun spektrlar tartib! (k) oshishi bilan panjaraning ajrata olish qobiliyati oshib borishiga isbonch hosil qilinadi. Ikkinchi difraksion panjara uchun ham R\ = k \A), R2 = k2N2 va R2= k 2Ni lar hisoblanib, ajrata olish qobiliyatini panjaraning shtrixlar soniga (difraksion panjaraning davriga) bog‘liq bolishi kobsatiladi. 6. Har bir difraksion panjara uchun (A’ = const) binafsha, yashil, sariq ranglar sohasida к =1, к = 2 va к =3 lar uchun panjaraning ajrata olishi mumkin bo‘lgan to ‘lqin uzunliklar farqi (ДЯ) hisoblanadi. Misol uchun, bitta difraksion panjaraning umumiy shtrixlar soni N\ = 500 b o isin , ikkinchisiniki N 2 = 100 bo ‘lsin. U holda (13.7) ifodadan yashil spekfr sohasidagi АЯ ni hisoblaymiz: D = nk R - m N ( 1 3 . 7 ) 129 АЯ = bo‘ladi. kN a. Birinchi difraksion panjara uchun ( N — 500) к =1 boiganda, yashil rang sohasida (Я — 5461A°) AAi = l l ,2 1 0 _s sm — 11,2A° bo'lishiga ishonch hosil qilib, ЛЯ ni к — 2 va к = 3 lar uchun hisoblanadi. b. Ikkinchi difraksion panjara uchun ( /V= 100) va k = l bohganda ЛЯ, = 56,1 • 10“8 sm = 5 6 ,1 / b o iish in i hisoblab, ДЯ ni k= 2 va k= 3 lar uchun aniqlanadi. Olingan natijalar tahlil qilinadi. Adabiyotlar l.§ 50; 2 09-217-betlar; 3. § 25, 114— 123-betlar; [5]- § 33. 225—227-betlar. V BOB. YO RUGL1KNING Q UTBLANISHI 14-ISIL CHIZIQLI QUTBLANGAN YORUG‘LIKNI HOSIL QILISH VA UNI 0 ‘RGANISH U shbu laboratoriya ishidan m aqsad yorugTikning chiziqli qutblanishini hosil qilish va Mai у us qonunini o ‘rganishdan iborat. Yorug‘lik elektromagnit to ‘lqin tabiatiga ega bo ‘lib, uning asosiy xossalaridan biri bu to'lqinlarnm g ko‘ndalang ekanligi, ya’ni Ё va H vektorlarning to 'lq in tarqalish yo‘nalishiga (nurga) perpen dikulyar tekisliklarda tebranishidir. Наг bir tabiiy m anbalardan (lazerlardan tashqari) chiqayotgan yom g‘lik tabiiy to ‘lqin bo ‘lib, ularda nur yo‘nalishiga nisbatan perpendikulyar tekislikda yotgan turli yo‘nalishdagi tebranishlar bir-birini ju d a tez va tartibsiz almashtirib turadi. Agarda ushbu tebranishlar m a’lum yo‘nalish bo‘yicha tartiblangan boMsa, bunday yorugdikni biz qutblangan yorugdik deb atayrniz. YomgMikning E vektorining tebranishlari bitta tekisli kda sodir bo ‘layotgan bo'Isa, u holda chiziqli qutblangan yomgdik hosil bo‘ladi va bu tekislik tebranish tekisligi deyiladi. Unga perpendikulyar bodgan tekislik, ya’ni vektori tebranayotgan tekislik qutblanish tekisligi deb ataladi. (14.1) shaklda chiziqli qutblangan to‘lqinda £ va Я vektorlarning o'zaro joylasliishi berilgan. Tabiiy (qutblanm agan) yorugTikni o ‘zaro p erpendikulyar tekisliklarda chiziqli qutblangan, bir tomonga tarqalayotgan ikkita to ‘lqinlaming yigbndisidan iborat deb qarashimiz mum kin. Bunda bu toMqinlar fazalarining o ‘zgarishi bir-biriga hech qanday bogMiq bo‘lmagan deb qaraladi. C hiziqli (yassi) qutblangan y o ru g lik n i tabiiy yorugTikdan qutblagichlar (polyarizatorlar) yordamida ajratib olish mumkin. Qutblagichlar, m a’lum tekislikda tebranayotgan (qutblagich tekisligiga parallel) tebranishlami o ‘zidan o‘tkazadi va unga perpendikulyar 131 tekislikdagi tebranishlarni but uni ay odkazmaydi. (14.2) A shaklda amplitudaning qutblagich tekisligi bilan burchak hosil qiluvchi tekislikdagi tebranishni ^ va A± tebranishlarga ajratish mumkmligi ko'rsatilgan. Shakldan Лц ~ Acoscx (14.1) va boiadi. A j — Asm a (14,2) Qutblagich tekisligiga parallel b o lg a n A,. — Acosa tebranish asbobdan to ‘liq o ‘tadi, unga perpendikulyar bodgan A± = Asm a 132 tebranish esa butunlay o ‘tmaydi. Bi/ga m a’lumki, yorug'tikning intensiviigi amplitudaning kvadratiga proporsional bo‘lgan kattalikdir, ya’ni: /и = A,2 = Download 387.12 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling