0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

N = A - K h  (29)

---

Markaziy cho'ziluvchi elementlar deformatsiya-egjlishi bo'yicha tekshirilmaydi.
Misol. Agar cho 'zuvchi kuchning miqdori N= l6 0 kN ga teng bo ‘ba, 
cho'ziluvchi sterjen ko'ndalang kesimini(l-íoifa yog'ochdan) aniqlang. Ster- 
jenda ikki qator diametri -1,8 sm bo ‘Igan teshiklar bo 'lib, z a i f kesimda ikkita 
teshik mavjud.
Yechilishi. Kesimning zaiflashganini hisobga oladigan koeffitsentni 
eíiborga oigan holda hisobiy qarshilik qiymatini hisoblaymiz:
w .a 0,8; R , = 0,8 ■ JO =8 MPa
O 
' ' 
ch
Talab qilinadigan ko ‘ndalang kesim yuzasi
A , = — = 
= 0,02 = 2 0 0 sm ^
R .
8 
N=J60kN= 0,16M N
Ko'ndalang kesim yuzasiniqabulqilamiz: 15x17,5sm. Zaifkesimnieliborga
oladigan bo 'Isak, A = ( h - d n ) -b= (J7,5- J.8 ■ 2) ■ 15=208 sn^ = 0,0208
Ta'sir qiladigan kuchlanish: O = — = — ^ — ■=7 J M P a < 8 M P a  
^ 
^
A
0,0208
M arkaziy síqilish. Siqilishga ustunlar.havonlar, fermaning yuqori belbog‘i 
va alohida sterjenlari hamda boshqa konstruksiyalar ishlaydi. Siqilgan sterjenning 
ko'ndalang kesimlarida bir xilda nOTmal kuchlanish hosil boiadi. Yog‘och siqilish­
ga cho'zilishga nisbatan ishonchli ishlaydi.
/7-rasmda siqilishga tekshirish uchun standart namuna va siqilishdagi de- 
formatsiya diagrammasi, sinishholati va hisoblash sxemalari ko‘rsatilgan.
Yog'och mustahkamlik chegarasining yarmigacha elastik ishlaydi va defor- 
matsiyaningo'sishi qonuniyatiga bo'ysingan holda ortib boradi('c/í/z/^/í o ‘jí¿ bo- 
rishga yaqin ko 'rinishda). Lfedan keyin kuchlanishning ortishi bilan deformatsiya 
kuchlanishga nisbatan tez ortadi. Namunalaming sinishi 40 M P a kuchlanishlarda 
yuz beradi. Bu holat plastik, devorlardagi mahalUy ustuvc^likning yo‘ qotilishi nati­
jasida yuz beradi, Siqilishdagi hisobiy qarshilik R^ = 13 M Pa ga teng. Yog‘ och 
turlari va toifalariga qarab buqiymat QMQ dan ohnadi.
Oichamlari /5 5?n dan katta boigan bruslar ishonchli ishlaydi, chunki ularda 
qirqilgan tolalar miqdori kamroq. Shuning uchun bunday bruslam i hisoblashda 
siqilishdagi hisobiy qarshilik R=15 MPa, ko'ndalang kesimi doirasimon yog'ochlami 
hisoblashda uning sit^lishdagihisobiy qarshiligii?^=7dAÍ/^adebolinadi.
N
^»Of
bu yerda; N — hisobiy siquvchi kuch; R, ss- hisobiy siqilishdagi qarshilik;
— sof ko'ndalang kesim yuzasi.

---

(KS
o
n
r '
1 
'
■
w
6
p [
H
s
w
s
1 "
(
1
I-
i:
A
i.
.
I'»
r
7
r 
7
•> 
y. *9 
y
a 
h 
V 
g 
d
II • rasm. Siqiluvchi element; 
a- namuna va deformatsiyalanishning grafigi; b- buzilish va kuchlanish epyurasi, ishlash 
.sxemalari; v- uchlarini mahkamlash turlaii va hisobiy uzunliklar, g< egilishga moyillik* y  ga 
nisbatan ustuvoriik 
koefEhsiyenti ' j grafigi.
Mustahkamlikka I < 7 6 t^sqaelementlartdcshiriladi.Agar/>7fc bo'lsa,kcm- 
struksiya ustuvorlikka ham tek^iriladi. IConstruksiyaning ustuvorligi kritik yuk 
bilan aniqlanadi va uning nazariy qiymati 1757-yilda E)der tcmcnidan aniqlangan;
(2.U )
Steijenning siqilish va ustuvcrlikni yo‘ qo^andagj mustahkamligi, ko‘ndalang 
kesinmi shakli va yuzasiga, uzunligi va uchlarining mahkamlanishiga bogiiqbo‘lib, 
ustivorlik koeffitsiyaiti - ^ bilan hisobga olinadi Ba’zan ustuvoriik koeffitsiyaiti 
bo'ylama egilish koeffitsiyenti deb ham ataladi. Bo'ylama kuch ta’siridagi yog'och 
element mustahkamlik va ustuvoriik bo'yicha q u y id ^ formula yordamida hisoiiianadi
(2 .12)