0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

( 2 .4 )
bu yerda: IV^ - shamol bosimining QMQdagi me’yoriy qiymati; к - shamol 
balandligi bo'yicha o‘zgarishni hisobga oladigan koeffitsiyent; c- aerodinamik 
koeffitsiyent (bino yoki inshootning shakliga qarab o‘zgaradigan koeffitsiyent, 
QMQ dan olinadi).
Hisobiy shamol yuklamasi quyidagiga teng bo‘ ladi:
(2.5)
buyerda : ^^“-ЫзоЫу shamol bosimi; 
= /.4 -vaqtinchalik shamol yukla- 
masi uchun ishonchlilik koeffitsiyenti.
Birinchi chegaraviy holatda hisobiy yuklamadan, ikkinchi chegaraviy 
holatda esa me’yoriy yuklamadan hisoblashda foydalaniladi.
2 .2 .Y a x lit kesim li y o g 'o c h v a p la stm a ssa e le m e n tla r ín i h iso b la sh
M arkaziy cho^zilish. Markaziy cho‘zilishga ishlaydigan yog'och konstruk­
siyalari eng zaif kesimi bo'yicha hisoblanadi. 9-rasmda cho'zilishdagi namunaning 
oicham lari, cho'zilish diagrammasi va normal kuchlanish epyurasi ko'rsatilgan. 
Markaziy cho'zilishga ishlovchi konstruksiyalar mustahkamligi quyidagi formula 
yordamida tekshiriladi:
(
2
.
6
)
ai 
ap
/
Z ’
/
J
bu yerda: (У - normal kuchlanish; N - hisobiy cho'zuvchi kuch; 
-
ko'ndalang kesim yuzasi; 
- cho'zilishdagi hisobiy qarshilik; m^^ 0,8 - havfii
kesimda kuchlanishning to'planishini 
hisobga oladigan koeffitsient.
Agar yog'och tolalari bikrligi va 
maydonini bir xil desak, u holda 1-¡ ke- 
simdagi (10-rasm) barcha tolalar bir xil 
yuklangan bo' ladi. 2-2 qirqimdagi birin­
chi teshikda tolalar qirqilgan, shuning 
uchun zo'riqishlar qo‘shni tolalarga uza- 
tiladi va ular kuchliroqyuklanadi. Shun­
day q ilib 3-3 k esim d a c h o 'z u v c h i 
kuchlanishlami tarqalishi notekis bo' ladi 
Teshiklar orasidagi .^masofa hisobiga bu 
notekislik asta-sekin to'g'rilanadi. Agar 
S  m asofa k ic h ik b o 'ls a , u h o ld a 
9-rasm. ChCzJuvohi clomert: 
to‘g‘rilanish yiiz bermaydi, chunki 4-4 
a-deformatsiyalanish grafigi va namuna; 
, 
■
• 
i i 
. i • , , 
i
b-ishlash scemalan va uchlanish epurakri 
J<>y'“^hgan va bu
» í,v .

---

joyda bir qism tolalar yana qirqiladi, qo'shm kuchli yuklangan tolalar yanada kuch- 
liroq qo'shim cha yuklanadi. Buning natijasida alohida tolalardagi zo‘riqishni 
cho‘zilishdagi mustahkamlik chegarasiga y«ishi o‘z navbatida tolalaming uzilish- 
iga olibkelidii mumkin. Uzilish eng zaif joylarda yuz bergani uchun buzilish egri- 
bugri bo‘ladi. Yuqoridagilardan kelibchiqtpn holda, zaif kesimyuzasini aniqlashda 
qo‘shni zaif kesimlar orasidagi S  masofani hisol^a olish kerak bo'ladi;
agar S masofa 20 sm dan kichik bo‘ Isa, S < 20sm - 4
b(h-3d); 
agar Smasofa 20sm dan katta yoki, ieagho‘Isa S> 20 sm —^ A ^~ b (h -2 d ). 
Agar zaif kesim bo‘yicha mustahkamlikka tekshiriladigan bo‘lsa (teshikyoki 
o'yiq joylar), hisobiy qarshilik m = 0,8 ga qisqartiriladi. Bunda yog'ochning 
cho‘zilishga hisobiy qarshiligi R ^ ^ S M P a  ga teng bo‘ ladi (R^^-i-WMPa).
10- rasm. Elementning maikaziy cho'zilishi:
1 • 1 kesimda tolalar bir xil kuchlangan; 
2-2 kesimda teshikdagi tolalar qirqilgan, bu qism- 
dagi kuchlanish boshqa kesilmagan tolalarga uzatilgan; 3-3 kesimda cho'zuvchi kuchla- 
nishlar bir xil bo’Imaydi; 4-4 kesimda tolalar yana qo'shimcha zo'riqishlar oladi.
Agar zaif kesim bo'lmasa, uholda m = I ga teng bo'ladi:
A
c h
(2.7)
Cho'ziluvchi elementlar ko'ndalang kesimini aniqlashda yuqoridagj fcrmu- 
ladan foydalaniladi. Bunda bo'ylama kuch • N va 
cho'zilishdagi qarshiliklar 
ma’lum deb olinadi:
N
R
c h
(
2.8)
Agar ko' ndalang kesim yuzasi ma’ lum bo'lsa, cho'ziluvchi elementni ko'tara 
oladigan maksimal cho'zuvchi kuchning nazariy qiymatini quyidagi formuladan 
aniqlash mumkin: