0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

. 2
TJX
=
1ga teng;
simmetrik yuklangan holatda y ^ = / i g a teng bo'ladi.
(N ,, - N )
- N )
Aniqlangan bogiiqlik kuchlanishni aniqlash masalasini hal qilishga yordam 
beradi:
N
M,
N -M ,
ij. = — +
(2.35)
A, IVlam iA. va 
larga aylantirib, aniqlik kiritilgandan so'ng
N
■^his
M .
his
1
-
N
N
kr J
.
N _ ^ 
_ 
N
M , 
.
^
.
' V, 
~ s bilan belgilasak, 
“ T— ■
*’T7T—
hosil bo'ladi va c = 0-5-1
^kr 
^his
gacha bo'lgan qiymatlami qabul qiladi,
.4„^galeng

---

_ M q
Agar l^def — T" va S ~ ^
X - N
m o A . K
bo'lsa.
simmetrik yuklangan holat uchun ^ %
nosimmelrikyuklangan holatda esa, ^def “
N
M
+
d e f
w
- R-s hosil boiadi
b s
M.
M.
i s i m
^ l e s k s im
bu yerda: 
teskari simmetrik bo‘>iama egilish shakllar-
idagi egiluvchanlikni qiymatida aaiqlanadigan koeffitsiyentlar.
Siqilib -egiluvchi elem entlardagi qirquvchi kuchni qu y id ag i form ula yordami- 
da aniqlaymiz:
d x
M ,
a
(2.37)
Siqilib • egiluvchi elementlaming egili^ini aniqlashda eguvchi momentning 
ta’sirini h is o t^ olish kerak bo' ladi;
f = k
P . - f -  
E J ^
(2.38)
Siqilib-egiluvchi element ustuvorlikka ham tekshirilishi kerak;
N
(Po-R,- Au
M .
(py • Rtg ■
<1
(2.39)
b u y erd a; ¿4 ^ —
uzunhgidagiengkattako'ndalangkesimyuzasi; n ~ 2 * a g a r
cho‘zi-lish zonasi defomiatsiyalanish zonasidan boshqa tekisliklarda mahkamtanmagan 
bo isa; n ^ I ‘ agar mahkamlangan bo'lsa; 
maksimal qarshilik momenti;
3000 
. . .
b ’
(Po =
cp, = ¡ 4 0 -— - K ^ K t 
(2.40)
"
L - h
X - egilishga moyillikkoeffitsiyenti;
Cho‘zilib egiladigan elementlar hisobi. C ho'zihb egiladigan elementlarga 
eguvchi momentdan tashqari, markaziy cho'zuvchi kuch ham ta’sir etadi. 15-rasm- 
da markaziy bo'lmagan cho'zilish holatida ishlayotgan to'sin, ko'ndalang va 
bo'ylama cho'zuvchikuchlardan hosil bo'ladigan eguvchi momentlar epyuralari 
hamda kesimda hosil boiadigan kuchlanish epyuralari keltirilgan

---

I Jshbu elem entlar nom:^al kuchlanishlar bo 'y id m quyidagicha hisoblanadi . agar 
z a if kesim lar 2 0 sm  dan kichik masofalarda joylashgan bo‘ Isa, ham m asi bitta kesimga
y ig 'ib olinadi. N om ial kuchlanishlar 
bo'ylam a kuch ta'siridan eguvchi m o- 
m enlningkam ayishi e ’tibcTga ohnm a- 
gan holatlarda esa quyidagi form ula 
yordam ida aniqlanadi:
N M - R  
<7
1 
— < R .
(2 47) 
A
W - R ^
-*
C ho'ziiuvchi-egiluvchi yog‘och 
elem entlsirni hiso b lash d a b ii‘ylam a 
k u chdan hosil b o ia d ig a n eguvchi mo- 
m e n tn i h iso b g a olish C ho'ziluvchi- 
egiluvchi elem entlarda k o 'n d a la n g
kuchdan hosil bo' ladigan eguvchi m o­
mentdan tashqari. m arkaziy qo'yilgan 
b o'ylam a ch o 'zu v ch i kuch ta 'sirid a
z o 'riq ish - qo'shim cha eguvchi m o ­
m ent hosil h o 'h d ii J6-rasm)
15-rasm. C ho’zilib-egiiuvchi element a- 
ishlash sxemalari va eguvchi moment 
epyuralari'. h- normal kuchlanishlar 
epyuralari.
16-rasm. C ho‘zilib-egiluvchi 
elementda hosil boiadigan egili.shlar;
/ - X *■ 0 dan I gacha oraliqda hosil 
boiadigan to iiq egilishlar; / - 
ko'ndalang kuch - q dan ho.sil 
boigan maksimal egilish: f  
bo'ylama kuchdan husil bo'fgan 
qo'shimcha mumentni hisob|!a oigan 
holdagi to iiq egilish
E g ilish n a tija s id a k o 'n d a la n g kuch - q dan eguvchi m om ent hosil b o ia d i , 
c h o 'z ilis h n a tija s id a esa tesk ari ishora b ila n q o 'sh im ch a eguvchi m o m en t h o sil 
b o ia d i. S terjen n in g um um iy egilishi va egilish c h izig 'in in g tenglam asi n o m a iu m , 
sh u n in g u ch u n c h e g a ra v iy kuchlanishlar form ulasi orqali k uchlanishlam i an iq lab
bo'lm aydi:

---

£7^ =
(2.43)
A
W
 
W  
bu yerda: 
- ko'ndalang kuchdan hosil bo'lgan moment,
-sterjennmg maksimal deformatsiyasi, W-qarshilik momenti. 
cho'zuvchi bo'ylama kuch; A - ko'ndalang kesim yuzasi. 
íT ^ -c h o ‘zilishdagi normal kuchlanish
Steijenda hosil bo‘ladigan umumiy eguvchi momentning qiymati
M
= 
(2.44)
Masalani yechilish tartibi siqilib-egiluvchi elementlami hisoblash lartibi bi- 
Ian bir xildir, faqat bu holda bo‘ylama kuchdan hosil bo'ladigan eguvchi moment­
ning qiymati ayirib tashlanadi.
Har qanday egri chiziqni analitik qator yordamida ifodalash mumkin 
ekanligini esgaolaylik. 
у = 
fy 
5 1 п я х //+
s in 2 ^ x //+ fg •51пЗя^.ч// +
Bu qatommg geometrik interpreta tsiyasi 17-rasmda keltirildi.
17-rasm. Trigonomctrik ^ •81п(пЛ’ х//)ча1огП1
yoyilish geometrik interpretatsiyasi:
1,2,3 ■ qator hadlanning nomerlari; 
f p f f f j ‘ 44tor hadlanning maksimal ordinatalari.
Ta’sir qilayotgan tashc^ yuklama simmetrik va qatorning birinchi hadi birin­
chi shaklni beradi. Shuning uchun qatomi 1-hadi bilan cheklanamiz (2.30-fOTmu- 
laga qarang):
у =
• sin 
x / / .
(2.33)tenglamadan M(x)nitopamiz:
(2.45)
r
I
/ ^ g a teng bo‘Igani uchun (2.45) va (2.30)- lami (2.43)ga qo'yamiz:

---

. - , T T
. TT X
. .  
. 7T-X