0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

>
-------
Id
4 - - - >
L ^
V
23*rasm. Egiluvchi bolt birikmalari; a- qo‘yish sxemasi; b- hisobiy sxemalari; v- ishlash 
sxemasi; l-to*g'ri tartibda qo'yish; 2- shaxmat tartibida qo'yish; 3-po‘lat qof^amalarda; 
4- burchak ostidagi tMnkmalarda; 5-simmetrikikki qirqimli; 6-nosimmetrik bir qirqimli; 
7>yog‘ochni ezilishdagi kuchlanish epyurasi.
Bolt shaybasi tagidagi yog'och e z ili^ i mustahkamlik bo'yicha quyidagi for­
mula yordamida hisoblanadi;
A  
‘
(3.3)
Shaybaning talab qilinadigan yuzasi orqali, uning tomonlari oichamlarini 
hamtanlash mumkin;

---

J
^
K . ^ 0 . 8 ’
- yog’ochning mahalliy ezilishdagi hisobiy qarshiligi.
Shaybaning ishlash sxemasiga asosan, eng katta eguvchi m om enlA / shay- 
bakesim iningo‘rtasida hosil bo'ladi. Shaybaning o ic h a m la ri quyidagi formulalar 
yordamida aniqlanadi:
. .
N - b
M
^
]6-W^
A / = --------
W , =
---------
0, = - i
-------------- 
(3 5')
J6 ’ 
R ' 
\ R
' 
^ 
’
bu yerda:
d^-talab qilinadigan kesiinning qarshilikm canentiva qalinligi;
R -
shayba m aterialining hisobiy qarshiligi;
b
- kvadrat plastinka shaybaning kengligi.
Tarmoqli konstruktsiyalaming cho'zilishga ishlovchi tortuvchi po‘ lat ster­
jenlari ham xuddi shunday hisoblanadi. Ularning egiluvchanligi X=400 dan ortib 
ketmasligi k^ak.
Agar ferma tugunida bir necha tortuvchi sterjenlar bo i s a , p o la tn in g hiso­
biy qarshiligi 
0,85
ga kamaytiriladi. Bunda faqatzo‘riqishlam i sterjenlar bo'yicha 
notekis ta r ^ i s h i n i hisobga olish kerak.
Egiluvchi boltli birikmalarda boltlar, asosan, egilishga, qism an qirqilishga 
ishlaydi. Bu birikma yog'och konstruktsiyalam ing choklarida, tugunlarida keng 
q o ila n ila d i va ularda hosil b o ia d ig a n zo'riqish o 'zg a ru v c h an siquvchi yoki 
cho'zuvchi bo'lishi mumkin.
Egiluvchi boltli birikm alam i hisobiy yuklam alardan bo'ylam a -A^kuchga 
hisoblanadi:
N
bu yerda: 
- birikmani bir tomoni yarmi dagi boltlar soni, 
N -
bo'ylama 
kuch; 
T
- bitta chokdagi boltning eng kam yuk k o 'ta rish qobiliyati, 
n^^-qirqi- 
lishlar soni(choklar).
T
quyidagicha aniqlanadi:
yog'och qoplamalarida boltning egilishi bo'yicha
r . , = n .8 i / ^ + 0 , 0 2 a ^ ; 7 ^ ,
kN
(3.7)
po'lat qoplamalarda boltni egilishdagi mustahkamligi bo'yicha
= 2 , 5 a ^ ^ , kN
(3.8)
o'rtadagi elementning ezilishi bo'yicha

---

T „ = 0 , 5 - c - d - K , №
(3.9)
chetki va eng qalin bir qirqimli elementni ezilishi bo'yicha
=0 , S - a ' d - K^ . k N
chetki va eng yupqa bir qirqimli elementning ezihshi bo'yicha 
= 0 , 3 ’ a - d - K . . k N ( i \ ] , 0 6 - i i o v u )
(3.10)
buyerda; i / - bolt diametn 
(sm).
с -o'rtadagi elementning qalinligi (5w);
a
-chetk ielem en tn in g q alm lig i^5;«);
K^- sim m etrik va qiyalikni hisobga oladigan koeffitsiyent.
Egiluvchi po'lat sterjenli birikmalarda >l-/sinfdagi silliq armaturalar qo'llaniladi 
va bu birikm alar ham egiluvchi boltli birikmalar kabi ishlaydi hamda hisoblanadi.
Kim yoviy agressiv va nam m uhitlardagi egiluvchi boltli yog'och elementli 
birikm alarda boltalum iniydanZ )-y6va stekloplastikadan/4G-^51ardantayyorla- 
nishi mumkin. U lam ingyukko'tarish qotáliyati, shujumladan;
D - I 6 ^ T , , - ( l , 6 d ' + 0 , 0 2 a ' ) ,
(3. 11)
A G . 4 S ^
T ^ = ( I , 4 5 d ^ - ¥ 0 , 0 2 a ' ) ,
(3.12)
Ivfixlar ham xuddi nagellar kabi ishlaydi. Ular yog'ochga qoqiladi. Amaliyotda 
m ixlaming diam etri 6 ww dan oshmaydi-Mixni yog'och taxtagamixlashda, uning 
diametri, 
0 , 2 5
dan katta bo'libketm asligi kerak.
M ixni joylashtirish tartibi va qoidalari;
E gilishda, tolalari bo'ylab to 'g 'ri tartibda joylashtirilganda mixlar orasidagi 
masofa va birin ch i tashlanadigan masofa eng kam ida 
,
ko'ndalangi
bo'yicha esa kam ida 
= 4d
. shaxm at tartibida mixlar qoqilganda bo'ylam asi 
bo'ylab m ixlar orasidagi masofa yonidan birinchi tashlanadigan masofa 
- 1 5 d ^  
keyingi o raliq m asofalar minimum 
Sj
=
7 ,5 d ^ ;
ko'ndalang bo'yicha yonidan 
birinchi m asofa 
= 
4d,
mixlar oraliqlaridagi masofa 
= 3d.
Agar m etall qoplamaustidan m ixlanadiganbo'lsa, birinchi 
S j-2 d ^m a so i'd  
qoldiriladi, keyingi mixlar har 
- I5 d ^
da mixlanishi 
m\srckiri(24-rasmga qarang).
Mixli birikm alar zich birikma hosil qiladi. Lekin vaqt o 'tiáii bilan siljish vujud­
ga keladi, bu esa uning kamchiligidir.
M ix, v in t 
(shurup, gluxar),
changak{skoba), xomut, tortuvchi bolt va tort- 
qichlar cho'ziluvchi bog'lovchilarga kiradi. Bog'lovchilar tortuvchi, tortmas, vaq­
tinchalik va doim iy turlarga boiinadi. Barcha turdagi bog'lovchilar, ayniqsa, doimiy 
bog'lovchilar zanglashdan muhofaza qilir^an bo'lishi kerak.
B og'lovchilar metall kOTistruksiyalari m e’yorlari bo'yicha cho'zilishga hi­
soblanadi-M ixlar sug‘urishga,yog'ochgasirtitegibishqalanishihisobiga qarshi­
lik ko'rsatadi 
(24-rasm).
Ishqalanish kuchiyog'ochda yoriqhosil bo'lsa kamay-

---