0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

65 -
rasm Yog'och konstruksiyalami osib qo'yish: 
a -
osib qo'yish; 
b
-mahkamlash 
tugunlari; 
l-
konstruksiya; 
2-
ustunlar, 
3-
ko'ndalang taglik; 
4~
quyi taglik;
5-
mixlar. 
6-
qoziq.
larini joylashtirish uchun yetarlijoy borligi va ekspluatatsiya sharoiti va boshqalar. 
Yog'och konstruksiyalarini kuchaytirishni turli belgilariga qarab turlarga b o iish
mumkin. Ishlatilish muddati bo‘yicha kuchaytirishni ikki guruhga b o 'i i ^ mumkin: 
vaqtinchalik va doimiy
FCuchaytirish loyihasini ishtab-chiqish kuchaytirísh ishin in g birinchi bosqi- 
chi hisoblanadi. Loyiha yog'och konstruksiyalar o ic h am larin i a n iq o ic h ash orqali 
bajariladi. Kuchaytirüadigan yog'och konstruksiyalarining m ustahkam ligi standart 
namunalami sinash orqali aniqlanadi. Bunda sinaladigan nam unalar kuchaytiriladi- 
gan konstruksiyalaming yuklanm agan yoki kam yuklangan qism idan olinadi. 
FCuchaytirish loyihasida konstruksiyalam ing bercha ishlash sharoitlari hisobga 
olinadi va yetarli ishchi chizmalar beriladi.
Kuchaytiriladigan konstruksiyaga ta ’sir qilayotganyuklam alam i kamaytirish 
yoki butunlay olib tashlash, bajariladigan kuchaytirish ish larin in g ikkinchi bosqi- 
chi hisoblanadi. Yuksizlantirish ko'pincha, qo'shimcha ustunlar kiritish OTqali, yu­
qoridagi elementlarga osib qo‘yish (H'qali hamda qoziqiar yoki dom krat yordamida 
ko'tarish orqali bajarilishi mumkin.
To'sin va sarrovlam i devorga tayangan tayanch qismi chirigan yoki kuchay­
tirish zarur bo'lib qolgan holatlarda ulam i kuchaytirish m um kin 
(66-rasm).
To'sinni 
chirigan qismi o'm iga metall shveller yoki ikki metall burchaklik qo'yiladi. E)u metall 
elem m t va yog'och orasiga gidroizolyatsiya qatlami qo'yiladi va m etall yc^'ochga 
ikkita boh yordamida mahkamlanadi
Metall element egilishga hisoblanadi. Bunda eguvchi m om entning qiymati 
qi^idagi teng bo'ladi:
M = R a ,
(lO .i)
buyerda: a-ta y a n c h d a n b irin d ii boh m arkazigacha b o 'Ig an masofa;
R -
tayanch reaksiyasi.

---

^
i
66
- rasm. Yog*och to'sinni kuch^tuish: 
a - 
to'rtqirra yog'och to'sio uchini kucfaaytinsh; 
b -
to‘sinlami ikki tomondan yi^‘och fanera 
qoplamaiarini mahkamJash oiiqati kuchayti* 
lish; 
1 •
to'sin; 
2 -
boMar, 
3 •
quyi protez;
4 -
yuqori protez.
Boltlar da hosil bo‘ ladigan bo‘ylam a kuchlarning qiymatlari q t^ d a g ig a teng 
bo‘ladi;
N ^ ^ R a / b ,
N 2 ^ R (a - \-b )/b ,
(
10
.
2
)
bu yerda; 
N^,
birinchi va ikkinchi boltlarda hosil bo'ladigan bo'ylam a 
kuchiar; 
b -
boltlar orasidagi maso&.
Tarkibli to'sinlam i ikki tam cndany(% ‘ochyoki &nera qopJamalami mah­
kam lash orqali kuchaytirish m um kin 
(66 b - rasm).
Bunda i^atiladH gan suvga 
chidamli faneraning (^linligi 
10 mm
dan kam bo'lmasligi kerak Fanera qoplama va 
mixlar ju ft siljish zo'riqishi ta’siriga hisoUanadi;
X 5 M S
T „ 2 =
------
-J
------ . 
(10.3)
b u yerda; r^^j-siljish zo'riqishi; A / -^ u v c h i moment; 
S
»statik moment;
1
'inertsiya m anenti.
1 0 .2 . H is o b la s h sx e m a sin i o ^ ^ a r t i r m a s d a n v a o ^ z g a rtirib
k u c h a y tir is h u s u lla r i
K uchaytirish elementiari ishlash sxemasiga ta ’sir qilishi bo'yicha ikki gunih- 
ga b o'linadi;
1. Y og'odi konstruksiyasini oldingi isiilash sxemasini o '^artirm asdan kuchay­
tirish.
2. O ldingi ishlash sxemasini o'zgartiribkuchaytirish.
Y og'och konstruksiyasini ishlash sxemasini o'zgartirm asdan quyidagi usul- 
lar yordam ida kudiaytirish mumkin:

---

-qo'shim cha mahkamlash d etallari o 'm atish bilan