0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

(bolt, mix. shurup va 
boshqalar)',
- qo'shim cha alohida ishlovchi yukni kam aytiruvchi konstruksiyalar 
o 'm atish bilan;
- yog'och konstruksiyasini to 'liq kuchaytirish yoki uni alm ash tirish bilan 
(uni yaroqsiz jo yi bo 'lishi mumkin)',
- kuchaytirish n m t^iali konstruksiya materiah bilan bir xil yoki boshqa ma- 
terialdan bo'lishi mumkin.
Q urilish ta ’mirlash ishlarining ayrim hollarida yog'och konstruksiyalarini 
ishlash sxemalarini o‘zgartiribkuchaytirish eng samarali hisoblanadi.
M asalan, bir oraliqli to'sin n in g o 'rta sig a tayanch qo'yilishi imi ikki oraliqli 
to'singa ayiantiradi.
Q ishloq xo'jaligi binolarida ko' pincha yelimlangan yog'och arka va uchbur­
chakli tirgak tizimlarini laichaytirishga to 'g 'ri keladi. Bunday holatlarda ulam i fer­
m a konstmksiyalariga aylantirish zarur bo‘ ladi.
Tekis yuk ko'taruvchi konstruksiyalar kuchaytirish usullaridan yana biri 
qo'shim cha bog‘lovchilar kiritishdir. Bu holatlarda konstruksiyaning ishlash sxe­
ma si o'zgaradi.
T akrorlash uchun savollar
1. Yog'och konstruksiyalari Q M Q bo'yicha inshootlarda necha 
yil xizmat qiladi?
2. Yog'och konstruksiyalari qaysi usullarda kuchaytiriladi?
3. Kuchaytirish qanday amalga oshiriladi?
4. Kuchaytirish sxemalaridan ch izib k o ‘rsating?

---

п-вов
Yog^och va plastm assa konstruksiyalarining 
iqtisodíyoti
11.1. Yog^och va plastm assa konstruksiyalarining iqtisodiyoti
E ngyaxshi konstruktiv yechimlar, variantlar texnik - iqtisodiy ko'rsatkichlari 
asosida tanlab olinadi.
K(m stniksiyataroi loyihada tugatilganlik darajasi teng b o ig a n holatlarda, 
y og'och va plastm assa konstruksiyalarini loyihalash m e’yorlari teng m os kelgan 
sharoitlarda taqqoslash kerak.
V ariantlaraí bir-biri bilan taqqoslaganda, butun Ыг elementlar tizim i h ar bir 
variant uchun alcáiida hisoblab chiqiladi. Variantlashtirishda nim a asos qilib olina­
di degan savol tugÜadi, elementlaming massasimi, hajmimi, materiallar harajatimi, 
m e’morchilik m e’yOTlarimi, konstruktiv sxemalarimi va hH cairgi zamon iqtisodiyot fani variantlam i taqqoslash m asalasida h ar bir tur 
elem entiari bo‘yicha variant alohida - alohida taqqoslashni talab qiladi. Taqqos- 
lashni ta ’m inlash uchun har Ыг variant bir xil birlik tizimiga keltihb olinadi. Masalan, 
karkas va tom yopmalarini variantlar bo'yicha baholashda inshootning 
¡
m^yuza- 
siga tushayotgan ko'rsatkichlarini aniqlash tavsiya etiladi. Bino va inshootlam ing 
alohida konstruksiyalari va konstruktivyechim larni baholash uchun texnik-iqti- 
sodiy k o ‘rsatkichlar tizimiga kiradi:
- loyihadagi narxi, so'm;
- loyiha bo'yicha tannarxi, so'm ;
-keltirilgan harajatlar, so‘m;
- konstruksiyalarning m assasi, kg;
Loyihadagi asosiy m ateriallar sa rfí:
- y og'och,
-
p o ‘ lat, 
kg,
- plastm assa, 
k g
;
- asbestsement, 
m^.
Loyihadagi asosiy matenallamingchiqindi chiqiáiini hisobga oigan holdagi sarfi:
- arralangan yog'och m ateriallari,
- fanera, 
;
* sintetik smola va plastm assalar,
- y og'ochning keltirilgan sarfi, 
,
- tayyorlash m ehnat sarfi, 
odamisoat ',
-tik la s h yoki ko'tarish m ehnat sarfi, 
odamisoat ,
•tik lash m u d d ati, 
kunlar.

---

Ko‘rsatkich sifatida eng kam k eltirilgan sarfh arajat olinadi. E ng kam sarf- 
harajatli variant iqtisodiy tomondan eng yaxshi variant deb hisoblanadi.
11.2. M ateriallar sarfini aniqlash
Yog'och 
plastmassa materiallari sarñ aniqlanganda, chit^d ig an chiqindi- 
ni ham e ’tiborga olib hisoblash kerak.
Yog‘och materiallari sarfi:
o) y elim lai^an yog'och konstruksiyalari uchun: