01 умичт ўқув қул

1.5.Moyli xom ashyolarning fizik-kimyoviy xossalari 
Urug’larning fizik-kimyoviy xossalariga sorbtsion, gigroskopik, termofizik va 
boshqa xossalar kiradi. Ularning qiymati urug’larni saqlash sharoitlari va ularga 
ishlov berish texnologik usullariga bog’liq bo’ladi. 
Termofizik xossalari. Ulardan eng muhimlari issiqlik sig’imi, issiqlik-, harorat- 
va termonamlik o’tkazuvchanlik hisoblanadi.
 
Urug’larning issiqlik sig’imi ularning kimyoviy tarkibiga bog’liq va additivlik 
qonunlariga bo’ysunadi. Lipidlarning issiqlik sig’imi 2,05 kJ/(kg
⋅
grad), oqsillar va 
uglevodlarniki 1,41, sellyulozaniki 1,35 kJ/(kg
⋅
grad). Suvning issiqlik sig’imi yuqori 
(4,19 kJ/(kg
⋅
grad) bo’lganligi sababli urug’lar namligi ortishi bilan u ham ortadi.
Moyli urug’lar 
Issiqlik sig’imi, kJ/(kg
⋅
grad). 
Kungaboqar 
1,51 
Nasha
1,54 
Zig’ir
1,65 
Kanakunjut
1,85 
Chigit 
1,18 

---

23 
Urug’ massasining issiqlik o’tkazuvchanligi past bo’lishi unda havo miqdorining 
ko’pligi bilan asoslanadi. Urug’ massasining namligi oshganda issiqlik
o’tkazuvchanligi keskin ortadi. 
Harorat o’tkazuvchanligi - urug’ massasida haroratning o’zgarish tezligi 
harorat o’tkazuvchanlik koeffitsienti bilan tavsiflanadi. Yog’li urug’lar uchun bu 
ko’rsatkich (6,15...6,85)
⋅
10
-4
m
2
/sek teng, ya‘ni havonikidan 100 marta kichik va 
20
o
C haroratdagi suvniki (5,1
⋅
10
-4
m
2
/sek)ga teng.
Urug’ uyumi katta harorat inertsiyasiga ega. Urug’larning yuqori qavati, 
omborning devori va polidan uzoqlikda joylashgan urug’lar uyumi qatlamlari saqlash 
vaqtida ega bo’lgan haroratini bir necha oy saqlab turishi mumkin va bu urug’larning 
o’z-o’zidan qizishiga sabab bo’ladi.
Saqlash davrida urug’ uyumining harorati turlicha bo’ladi. Haroratlarning farqi