01 умичт ўқув қул

Moyli urug’lar 
G’ovakligi, 
% 
Hajmiy massasi, 
kg/m
3
 
Kungaboqar 
60...80 
275...440 
Zig’ir 
35...45 
580...680 
Paxta chigiti 
- 
350...580 
Soya 
38...46 
720...780 
Makkajo’xori 
35...55 
680...820 
Yeryong’oq 
48...60 
240...360 
Kanakunjut 
40...60 
550...580 
Maxsar 
42 
540 
Moyli urug’ning namligi uning saqlashda va qayta ishlashda muhim 
ahamiyatga ega. Bundan tashqari, urug’ning namligi uning fizik-texnik 
xususiyatlariga ham ta‘sir etadi. Laboratoriyada aniqlanadigan namlik har bir 
urug’ning namligini ko’rsata olmaydi. U namunadagi o’rtacha namlikni ifodalaydi. 
Urug’ massasini tarkibidagi urug’larning namligini turlicha bo’lishi ularning 
saqlashda va qayta ishlashda ba‘zi bir qiyinchiliklarni tug’diradi. 
Moyli urug’larni aralashmalardan tozalash, maydalangan urug’ni tarkibiy 
qismlarga ajratish, xom ashyoni va oraliq mahsulotlarni tashishda ko’pgina 
qurilmalarda havo oqimidan foydalaniladi. Ularning havo oqimida harakatlanishi 
aerodinamik xususiyatlarga bog’liq.
Urug’larning aerodinamik xususiyatlari ularning shakli, absolyut massasi va 
nisbiy zichligiga ko’ra o’zgaradi. Tozalash, quritish, aktiv shamollatish va boshqa 
texnologik jarayonlarda urug’ holati havo tezligi orqali belgilanadi. 
Havo oqimining tezligi kichik bo’lganda urug’lar quzg’almaydi, havo urug’ 
qavatidan “filtrlanadi”. Havo oqimining tezligi oshganda urug’lar qatlam ichida bir-
biriga nisbatan harakatlanadi, qatlam hajmi oshadi, ya’ni mavhum qaynash qatlami 

---

18 
hosil bo’ladi. Urug’lar muallaq holatda bo’lgan havo tezligi “kritik” yoki uchish 
tezligi deb nomlanadi.
Havo oqimining tezligi kritik tezligidan oshganda urug’lar havo bilan uchib 
ketadi. 
Urug’larning kritik tezligi quyidagi tenglamadan aniqlanadi: 
h
u
e
kr
K
d
V
γ
γ
=
, m/sek (1.2) 
bu yerda: d
e
-
urug’larning ekvivalent diametri, m; 
u
γ
va 
h
γ
- urug’ va havoning 
nisbiy zichligi, kg/m
3
; K- urug’larning aerodinamik qarshilik koeffitsienti 
(kungaboqar urug’lari uchun 0,184...0,279, soya urug’i uchun 0,190...0,229). 
Qarshilik koeffitsientining son qiymati, zarracha sirtining holatiga, shakliga va 
havo oqimidagi zarrachaning holatiga bog’liq.
2-jadval