01 умичт ўқув қул

Texnologik sxema 
- bu biror bir xom ashyoga ishlov berish, yarim tayyor 
mahsulot ishlab chiqarish yoki tayyor mahsulot ishlab chiqarishda amalga 
oshiriladigan jaryonlarning birin-ketinlik bilan amalga oshirilishining mashina 
uskunalarini ko’rsatgan holatidagi tasviri. 
Texnologik jarayon 
- bir joyda, bir vaqt oralig’ida ishlov berilayotgan xom 
ashyoga ko’rsatilayotgan ta’siri. 
Texnologik liniyaning unumdorligi 
- vaqt birligida (bir soatda, bir smenada 
yoki bir sutkada) ishlab chiqarilgan mahsulotning maksimal miqdori.
Texnologik rejim 
- bu texnologik jarayonning holatini son qiymatlari (harorat, 
namlik, bosim va boshqalar) orqali ifodalash. 
Xom ashyo balansi - biror bir mahsulot ishlab chiqarishda texnologik 
jarayonlar vaqtida mahsulotni miqdorini o’zgarishi (mahsulotni chiqitga chiqishi, 
yuqotishlari). 
Yog’-moy sanoatida ishlatiladigan qurilmalar asosan ikki turli texnologik va 
transport qurilmalaridan tashkil topgan. 
Texnologik qurilma deb - xom ashyoga yoki yarim xom ashyoga ta‘sir etib 
unga strukturaviy-mexanik, fizik-kimyoviy va biologik o’zgarishlarni sodir etadigan 
va mahsulotlarni qadoqlaydigan uskuna va jihozlarga aytiladi. 

---

7 
Transport qurilmasi deb - xom ashyoni, yarim xom ashyoni va tayyor 
mahsulotni bir texnologik qurilmadan ikkinchisiga, bir ishlab chiqarish bo’limidan 
ikkinchisiga uzatishda, tashishda qo’llaniladigan qurilmalarga aytiladi.
Biror bir mahsulot ishlab chiqarishda texnologik va transport qurilmalarini 
o’zaro birin ketinlik bilan joylashishi texnologik liniyalarni hosil qiladi. Texnologik 
qurilmalar mahsulotga ta’sir etish xarakteriga ko’ra mashina va apparatlarga 
bo’linadi. 
Mashina deb - xom ashyoga mexanik ta‘sir etib, uni shakli, o’lchami va boshqa 
fizik parametrlarini o’zgartiradigan va bunda mahsulotni xususiyatlari o’zgarmay 
qoladigan qurilmaga aytiladi. Mashinaning xarakterli tomoni unda xom ashyoga 
mexanik ta’sir etadigan harakatlanuvchi qismning borligidir. Mashinaga misol qilib, 
transportyorlarni, maydalagichlar va yanchish qurilmalarni, filtrlar va separatorlarni 
ko’rsatish mumkin. 
Apparat deb - xom ashyoga ta’sir etib unda kimyoviy, fizikaviy, biokimyoviy 
va agregat holatini o’zgartiradigan qurilmaga aytiladi. Apparatda issiqlik, modda 
almashinishi, fizik-kimyoviy, biokimyoviy va boshqa jarayonlar ro’y beradi. Yog’-
moy sanoatida qo’llaniladigan apparatlarga: 
-fizik-kimyoviy jarayonlar amalga oshiriladigan apparatlari (ekstraktorlar, 
distilllyatorlar, qovurish qozonlari, neytralizatsiyalash qurilmalari, sovun pishirish 
qozonlari va boshqalar); 
-issiqlik apparatlari (isitgichlar va sovitgichlar); 
-agregat holatini o’zgartiradigan apparatlarga (kondensator, deflegmator, 
avtoklav va boshqalar) misol qilib ko’rsatish mumkin. 
Texnologik qurilmalarni mashina va apparatlarga bo’linishi shartli bo’lib, 
ko’pchilik hollarda qurilmalar mashina va apparatlar kombinatsiyasidan iborat bo’lib, 
ularda mexanik, fizik-kimyoviy va issiqlik jarayonlari ro’y beradi. 
O’simlik moylari ishlab chiqarish texnologiyasida hozirgi ishlab chiqarishda 
amal qilayotgan moyli xom ashyolardan moy olish texnologiyasining strukturaviy 
sxemasi: 

---