01 умичт ўқув қул

50 
3.3.Moyli yrug’larni separatorlarda tozalash 
Kungaboqar, soya, zig’ir va shunga o’xshash urug’lar havo-elakli separatorlarda 
tozalanadi. Bunday mashinalarda moyli urug’larni tarkibidagi aralash moddalari 
o’lchami va shakli bo’yicha elaklarda, aerodinamik xususiyatlarning farqi asosida 
havo bilan shamollatish orqali ajratiladi. Bundan tashqari zamonaviy separatorlarda 
urug’lar magnit yordamida ferromagnit aralashmalardan tozalanadi. 
Separatorlarda turli funktsiyalarni bajaradigan bir necha elaklar o’rnatiladi. 
Birinchi elak qabul qilish elagi hisoblanadi. Bu elakda yirik (urug’dan katta) 
aralashmalar ajratiladi, urug’ va mayda aralashmalar elak ko’zlaridan o’tib saralash 
elaklarga tushadi. 
Yog’-moy korxonalarda ЗСП-5, ЗСП-10, ЗСМ-10, ЗСМ-20, ЗСМ-50, ЗСМ-
100, ПДП-10, ЗСП-10У, КДП-80, КДП-100 kabi separatorlar qo’llaniladi. 
Separator 3CM-50 (21-rasm). ЗСМ rusumdagi separator quyidagi asosiy 
qismlardan iborat: yig’ma konstruktsiyali metall staninasi, elektrodvigatel, ekstsentrik 
mexanizmi, ikkita elakli kuzovi, qabul qilish elagi, qabul qilish korobkasi, cho’ktirish 
kameralari, shamollatish kanallari, elaklarni tozalash moslamasi. 
Yuqori kuzov uchta qator elakga ega: 5 yuqorigi – saralovchi elak, qiyaligi 6
0
. 
Pastki ikkita elaklar ikkinchi kuzovnung elaklariga uxshash. Har bir elakning tagida 
inertsion tozalash mexanizmi harakatlanadi. Elaklar ekstsentrik mexanizmi 
yordamida oldinga orqaga borib keladigan harakat qiladi. 
Separatorning aspiratsion sistemasi ikkita 3 va 10 kanal va 4 vq 11 cho’ktirish 
(aspiratsion) kameralardan iborat. Cho’ktirish (aspiratsion) kameralari elakli 
kuzovlarining ustidan joylashadi, qopqoqlari orqali havo quvurlari va ventilyatorlarga 
ulanadi. Havo tezligi shiber orqali boshqariladi. 
Separator quyidagicha ishlaydi. Urug’lar patrubka orqali 1 kelib tushadi, 2 shnek 
yordamida bir me’yorda ta’minlovchi tirqishning eni bo’yicha taqsimlanadi. Urug’ 
oqimi aspiratsion kanalida havo oqimi bilan tozalanadi. Engil aralashmalar 
cho’ktirish (aspiratsion) kameraga uchib ketadi, urug’lar esa 5 qabul qilish elakga 
tushadi. Bu erda dag’al aralashmalar urug’dan ajratiladi.

---

51 
Urug’ oqimi ikkita parallel ishlaydigan 7 elaklarga bir me’yorda tushadi, yirik 
urug’lar elakda qoladi, mayda fraktsiya 8 pastki elakga tushadi va mayda 
aralashmalardan tozalanadi. 
Qoldiq fraktsiya aspiratsion kameraning ikkinchi kanaliga kelib tushadi va 
vertikal havo oqimi bilan tozalanadi. Engil aralashmalar cho’ktirish kameraga uchib 
ketadi va cho’kadi. Cho’kib qolgan chiqindilar to’planib, o’z og’irligi bilan qopqoq 
(klapan)larni bosadi, ular ochiladi va chiqindilar tarnov orqali maxsus yashiklarga 
tushadi, havo siklonda tozalangandan keyin atmosferaga chiqarib yuboriladi. 
Tozalangan urug’lar 6, 8 maxsus lotoklar yordamida qurilmadan chiqariladi. 
Qabul qilish elak ko’zining diametri 16..18 mm, saralash elakning – 12…10 mm 
va qo’shimcha (podsevnoy) elakning – 3 mm ga teng.
3CM-50 va 3CM-100 separatorlarning konstruktsiyalari uxshash bo’lib, ish 
unumdorligi kungaboqar urug’lari bo’yicha 20 va 40 t/soat tashkil etadi. 
Separatorlar 3CM-50 va 3CM-100 birinchi va ikkinchi bor tozalash uchun, 
hamda urug’larni o’lchami bo’yicha fraktsiyalarga kalibrlash (mayda va yiriklarga 
ajratish) maqsadida ishlab chiqarishni texnologik sxemalarida qo’llaniladi. 
Kalibrlangan urug’larni keyingi qayta ishlashda - ularni chaqish va elashda sharoitni 
yaxshilashga imkon beradi.
ЗСМ
-100 separatorning texnik tavsifi 
Unumdorligi, t/sut: 
bug’doy bo’yicha………………………………………..100 
kungaboqar urug’lari…………………………………….40 
Elaklarning tebranish tezligi, tebr/min…………………....500 
Elaklarning qiyalik burchagi, grad; 
qabul qilish……………………………………………....6 
saralash va qo’shimcha (podsevnoy)…………………….11 
Elektrodvigatel quvvati, kVt……………………….……..3,3 
Elak yuzasi, m
2 
saralash............................................................................9,5 

---

qo’shimcha (podsevnoy)..............................................9,5
Gabarit o’lchamlari, mm………………….
1- ta’minlovchi, 2-shnek, 3,10
kamerasi, 5-
qabul qilish
elagi, 6,8
3CM-50 separatorning texnik tavsifi
Unumdorligi, t/sut...……………………………………. 480
Elaklarning tebranishlar chastotasi, 
Elaklarning qiyalik burchagi, grad;
qabul qilish…………………………………………
saralash va qo’shimcha (podsevnoy)……………
Elektrodvigatel quvvati, kVt…………………………
Elak yuzasi, m
2 
saralash.......................................
qo’shimcha (podsevnoy).............................................4,75
Gabarit o’lchamlari, mm…………………..
52 
(podsevnoy)..............................................9,5
Gabarit o’lchamlari, mm………………….............3400x3800x3000
21 -rasm. Separator ЗСM-50. 
ek, 3,10-birinchi va ikkinchi shamollatish kanallari, 4,11
, 6,8-aralashmalar uchun lotok, 7,9-elaklar, 12
50 separatorning texnik tavsifi 
Unumdorligi, t/sut...……………………………………. 480 
Elaklarning tebranishlar chastotasi, tebr./min………….. 500 
Elaklarning qiyalik burchagi, grad; 
qabul qilish………………………………………….….6 
(podsevnoy)……………..…...11 
Elektrodvigatel quvvati, kVt………………………….…2,2
saralash......................................................................4,75 
(podsevnoy).............................................4,75
Gabarit o’lchamlari, mm…………………...........3400x1850x3000 
0 
mollatish kanallari, 4,11-cho’ktirish 
-podsev uchun kanal. 

---

53 
KДП-100 rusumli separatorning (22-rasm)
asosiy ramasi 4 ta po’lat arqon 
yordamida kronshteynga osib qo’yilgan. Ramani sirpantirib turadigan mexanizm ikki 
juft sim to’rli elakni ham harakatga keltiradi. Ta’minlovchi va chang tozalovchi 
aspiratsion moslama ham separatorning asosiy qismlariga kiradi. Asosiy ramaning 
pshangli (balansirli) o’qi uning o’rtasiga mahkamlangan zanjir va mufta orqali 
harakatlantiruvchi mexanizmga biriktirilgan. Aylanib turadigan o’q dumaloq halqa 
(gayka) yordamida harakatlantiruvchi shkivning vtulkasiga tayanib turadi, u hamma 
og’irlikni sharikli podshipnikka uzatadi. 
Separatordagi sim to’rli ramalar urug’ning yurishi tomoniga qarab qiyshaytirib 
o’rnatilgan va aylanma harakatlanuvchi mexanizmdan oldinga-orqaga va aylanma 
harakatga kelib, urug’larni elaydi, ramalarni xas-cho’pdan tozalab turish uchun uning 
ostiga cho’tka osib qo’yilgan. 
Separatorning asosiy o’qi minutiga 190 marta aylanadi. O’qning pishang 
(balansir) mexanizmiga nisbatan 40° qiyalatib o’rnatilgani uchun harakatlantiruvchi 
mexanizm separatorning asosiy ramasini aylantirib urug’ni elab turadi. Asosiy rama 
pishangining ikki yonboshida ikki juft sim to’rli kuzov osilgan; bitta kuzovdagi to’rda 
urug’ saralanadi, ikkinchisi - mayda va uqalangan urug’lar uchun mo’ljallangan. 
Aspiratsiya uchun havo sarfi 300 m
3
/min. 
Urug’lar tozalash uchun parallel ravishda 1 ta’minlovchiga tushib turadi va 2 
shnekda aylanib, 15 shamollatuvchi kanalga tushgach, yengil chiqindilardan 
tozalanib, 3 kamera orqali 13 sim to’rli elakda elanadi va yirikroq chiqindilar 12 
tarnov orqali chiqib ketadi. So’ng urug’lar bir juft 14 to’rga tushib elangach, mayda 
chiqindilardan tozalanadi va 6 tarnovda to’planib, maxsus 8 
patrubka
orqali 11 
bo’shatuvchi to’rga tushadi. Кeyin yana boshqa 10 elak va 7 aspiratsiyadan o’tib, 9 
tarnovdan magnitga boradi, u yerdan shnek yordamida omborga jo’natiladi. 
Separatorning ish unumdorligi 720 t/sut. 

---

22-rasm. K
1-ta’minlivchi, 2-shnek, 3-cho’ktirish kamerasi, 4
aspiratsion kanal, 8-chiqarish patrubkasi, 9
elaklari, 12-lotok, 13-qabul qilish elagi, 14
kanali.