01 умичт ўқув қул

 
80-rasm.Shnekli bug’latgich. 
1-lubrikator, 2-zanjirli uzatma, 3-zatvor, 4-tuynuk, 5-yopiq bug’ uchun patrubka, 6-uzatma, 7-lyuk, 
8-shrot uchun patrubka, 9-bug’latish shneklari, 10, 12-erituvchi va suv bug’lari uchun trubalar, 11-
shrot tutqich, 13-yopiq bug’ uchun patrubka, 14-shlyuzli zatvor, 15-parrak, 16-o’q, 17-bug’ 
ko’ylagi. 
 
МЭЗ
ekstraktsiyalash liniyaning shnekli bug’latgichi ikkita sektsiyadan 
iborat bo’lib, har bir sektsiya uchta shnekli bug’latgich, barabanli quritgich 
dezodorator, yuklash va tushurish shlyuzli zatvori, quruq chang ajratkich va ho’l 
shrot tutqichdan tashkil topgan. 

---

180 
Shnekli bug’latgichlarning bir qator kamchiliklari mavjud. Qurilmaning gabarit 
o’lchamlari juda katta va ularga ko’p metall sarflanadi, shrotning shnek parraklariga 
urilishi natijasida maydalanib ketishi va o’tkir bug’ ta‘siridan haddan tashqari qurib 
ketishi natijasida shrot changlanib uning atrofda yo’qolishi ko’payadi va atrof 
muhitni ifloslanishiga olib keladi. Bundan tashqari qisqa muddatdagi namlik-issiqlik 
bilan ishlov berish ayrim xom ashyolarning (paxta chigiti, soya va bosh.) shroti 
tarkibidagi zaharli moddalar to’liq inaktivatsiyalanmaydi. 
11.3.Qasqonli bug’latgichlar 
O’n qasqonli bug’latgich (toster). Hozirgi vaqtda ishlab chiqarishda turli 
konstruktsiyadagi tosterlar ishlatilmoqda. Yog’-moy korxonalarda Germaniyada 
ishlab chiqarilgan o’n qasqonli tosterlar o’rnatilgan.
O’n qasqonli toster (81-rasm) kolonna tipidagi qurilma bo’lib, u ustma-ust 
o’rnatilgan o’nta 7 qasqonlardan tashkil topgan. Har bir qasqon 11 bug’ ko’ylagi
bilan ta’minlangan. Isitish bug’i 18 patrubka orqali bug’ ko’ylagiga kiradi, kondensat 
esa 12 patrubkadan chiqariladi. Har bir qasqonning tubiga 10 bug’ ko’ylagi bo’lib, 
bug’ 19 patrubka orqali berilib kondenat 8 patrubkadan chiqariladi.
Qurilmaning hamma qasqonlari bo’ylab 9 vertikal o’q o’tgan. Bu o’q 24 
elektrodvigatel va 23 uzatma yordamida harakatga keltiriladi. 
O’qga shrotni bir tekis aralashtirish uchun har bir qasqonda ikkitadan 6 
pichoqlar o’rnatilgan. Ular shrotni bir qasqondan ikkinchisiga o’tkazish uchun ham 
xizmat qiladi. O’qning ichiga 16 patrubka orqali o’tkir bug’ yuborilib, u pichoqlarga 
tarqatiladi. Bundan tashqari har bir qasqonga o’tkir bug’ 20 patrubka orqali 
yuboriladi. 
Shrot bir qasqondan ikkinchisiga taglikdagi 26 tuynukdan o’tadi. Bu tuynuk 21 
segmentli klapan orqali yopiladi. Klapan 4 richagli mexanizm yordamida 22 sath 
rostlagich bilan bog’langan.
Har bir qasqonning tagligida erituvchi va suv bug’lari tosterning ustki qismiga 
14 kengayish kamerasiga o’tish uchun 25 tirqishlar mavjud. Tosterdan chiqayotgan 
bug’lar 15 patrubka orqali qurilmadan chiqariladi.

---

181 
Ekstraktordan chiqayotgan shrot tosterga shnekli ta‘minlagich orqali 13 
patrubkadan beriladi, erituvchidan ajratilgan shrot qurilmadan individual 2 uzatmali 3 
bo’shatishsh shneki orqali chiqariladi. Shrot namunasi 17 patrubkadan olinadi. Har 
bir qasqon 5 lyuk bilan ta’minlangan. Termometr va manometr patrubkalar 
yordamida o’rnatiladi. 
Qurilma quyidagi tartibda ishlaydi. Ekstraktordan chiqayotgan shrot shlyuzli 
zatvor va ta’minlagich orqali qurilmaning yuqori qismiga - kengayish kamerasiga 
beriladi. Zarur hollarda shnekli ta’minlagichda shrot namlanadi. Ustki qasqondan 
shrot uzluksiz ravishda ketma-ket pastgi qasqonlardan o’tadi va qurilmadan 
chiqariladi. Shrotni qayta ishlash umumiy vaqti 55...65 minutni tashkil etadi. 
Qasqonlarda shrot yopiq bug’ yordamida qizdiriladi, o’tkir bug’ bilan bug’lanadi va 
pichoqlar bilan aralashtiriladi. Har bir qasqonda mahsulot qatlamining balandligi bir 
xil (400 mm) bo’ladi
Erituvchi va suv bug’lari har bir qasqonning ostidagi 25 tirqishlardan o’tib 
yuqoriga ko’tariladi va kengayish kamerasiga keladi. Bu yerda bug’lar dastlab shrot 
zarrachalaridan tozalanadi, qolgan shrot zarrachalaridan ajratish uchun ho’l shrot 
tutqichga uzatiladi.
Tayyor shrot harorati 100-105
0
C, namligi 8,5-10 % va qoldiq erituvchi 0,05% 
dan ortiq bo’lmagan holda 3 shnek orqali qurilmadan chiqariladi.
 
O’n qasqonli bug’latgichning texnik tavsifi 
Ish unumdorligi shrot bo’yicha, t/sut......................170 cha
Aylanish tezligi, min
-1 
aralashtirgich o’qi .............................................28 
bo’shatuvchi shnek ............................................63
Uzatmaning quvvati, kVt 
aralashtirgich o’qi .............................................48 
bo’shatuvchi shnek .............................................2,2 
Gabarit o’lchamlari, mm...................................4320x10930 

---

182 
Qasqonli bug’latish qurilmasi - toster ishlatilganda shnekli bug’latish 
qurilmasining kamchiliklari bartaraf etiladi. Tosterlarda har bir bosqichda bug’latish 
jarayonini boshqarish imkoniyati mavjud bo’lganligi sababli belgilangan harorat va 
namlikdagi shrot olinadi.
Tosterda shrotning qurib ketishi va maydalanishi ko’zatilmaydi, natijada ko’p 
chang hosil bo’lmaydi. Bu esa shrotni tashishda statik elektr toki hosil bo’lishini 
oldini oladi, yo’qotishlarni kamaytiradi, korxona va saqlash omborlarning sanitar 
holatini yaxshilaydi. 
Tosterlarda bug’latish jarayoni samarali boradi va shrot tarkibidagi qoldiq 
erituvchi miqdori 0,05% dan oshmaydi. Shrotning oziqa xususiyatlari oshadi. Paxta, 
soya, kanakunjut urug’lari tarkibida zaharli moddalar bo’lib, tosterda shrotni qayta 
ishlash jarayonida bu moddalar zaharsizlantiriladi.