0‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi s. M. MahKamov, K. S. Mahmudjonova

Retard tabletkasi (Tabuletae „Retard"). Mikrokapsulalardan taxtakachlab olingan tabletkalardir. Bularga nitroglitserin tabletka- lari - sustak, nitrong, trinitrolongiar misol boTa oladi.
Durulalar (Durulae). Karkasli tabletka bo'iib. karbonat organizmda so'rilmaydigan g'ovak bariy sulfati, kalsiy sul- fati, ikkilamchi va uchlamchi kalsiy fosfati. selluloza hosi- lalari bajaradi. Ular dori moddalar bilan yaxshi aralashtiril- gach. donador holiga keltiriladi va xuddi tabletkaga a'xshab taxtakachlanadi. So'ngra tabletkaning ustki va ostki qavati- ga suvda yaxshi eriydigan modda (qand, laktoza, natriy xlor- id) taxtakachlanadi. Bunday tabletkalardan ta'sir etuvchi mod- da oldin yon tomonidan ajrala boshlaydi. Keyinroq ostki va ustki qismidagi suvda eriydigan qavati erigach. butun sathi- dan ta'sir etuvchi modda asta-sekin ajralib chiqa boshlaydi va tanaga so‘riladi.
Matritsa tabletkalari - 1959-yilda birinchi marta taklif qilinib, tibbiyotda qo'llanila boshlanadi. Bunday tabletkalar- da ishlatiladigan yordamchi moddalarni to'rsimon asos tash- kil qilib, ularga bir me'yorda ta'sir etuvchi modda tarqatilgan bo‘ladi. Tabletkalar oshqozon-ichak yo‘lida erigach, tablet- kaning asosi o'zgarmagan holda tanadan chiqib ketadi. Matri- tsa vazifasini bajaradigan moddaiarga gidrofil (GOMS. algin kislotasi, natriy alginati. agar-agar va hokazolar), gidrofob (mum. sun'iy mono, ditriglitseridlar). betaraf (PVX. PE, ES, MKS) va anorganik birikmaiar (kalsiy sulfati, bariy sulfati. aerosil) kiradi. Tabletka tayyorlash umumiy qoidaga binoan olib boriladi.
Qattiq disperis sistemalar asosida tabletka tayyorlash bu sohaning yangi yo^:nalishi bo'lib hisoblanadi. Bunday asosni betaraf (inert) yordamchi moddalardan KMS, ES. AFS. PVP va shunga o‘xshash birikmalar tashkil qiladi. Ta'sir qiluvchi mod- da betaraf moddalar bilan aralashtirilib suyultiriladi yoki organik erituvchilarda eritiladi. Keyin erituvchi bug‘latilib, qoldiq may- dalanadi va umumiy tayyorlash texnologiyasiga binoan tabletka tayyorlanadi. Bunday tabletkalardan dorilarning ajralib chiqishi asta-sekin uzok davom etadi. Masalan, fenkarol tabletkasi qattiq dispres sistemasi asosida tayyorlansa. terapevtik ta’siri 24 soat-
gacha davom etadi, bu esa oddiy tabletkaga nisbatan 3-4 marta ko'p demakdir. Shuning uchun ham uning zaharliligi 3-4 mar- ta kam bo'ladi.
AQShdaog'izorqali qabul qilinadigan. so'rilishi osmotikbosim ta'siriga asosiangan dori turi ishlab chiqarilgan.
„Oros”ni tayyorlashda membrana vazifasini selluloza atsetati bajaradi. Suyuqlikni membranadan o'tishi qayishqoqlik beruvchi moddalar yordamida amalga oshiriladi. Membranada teshikchalar iazeryordamida 300 mkm kattaligida teshiladi. Bunday dorilar qon- da dori konsentratsiyasini o'zgarmay saqlab turishini ta'minlaydi. Bulaming uch turi mavjud:

1. 
   mini osmotik nasos;
   
2. 
   elementar osmotik nasos;
   
3. 
   ikki taktli osmotik nasos.