1- amaliy mashg‘ulot temir tsementit xolat diagrammasi. Po'latlarga termik ishlov berilganda po'latlarning strukturasiga va xossalariga ta'sirini o'rganish Po'latlarga kimyoviy-termik ishlov berishni o'rganish. Temir-sementit Fe-Fe

Evtektoid ózgarish jarayeni: 
Bu jarayen davomida austenit ma’lum vaqt ichida ózgarmas temperaturada (7270S) ikkita strukturaga- ferrit va sementitga, ya’ni perlitga parchalanadi. At=727⁰S P (F+C) Temir uglerod qotishmasi holat diagrammasining óng qismi chóyan qotishmasiga tegishli va, bunda temirning tarkibida uglerodning miqdori 2,14 % dan 6,67% gacha bóladi, Chóyanlar ham pólatlar singari muvozanat holatidagi tuzilishlariga kóra uch sinfga bólinadi: 
1. Evtektikagacha bólgan chóyanlar –bu chóyanlarda uglerodning miqdori 2,14% dan yuqori bóladi. 
Chóyanlar ham pólatlar singari muvozanat holatdagi tuzilishlariga kóra uch sinfga bólinadi: 
2. Evtektik chóyanlar – uglerodning miqdori 4,3 bóladi. 
3. Evtektik keyingi chóyanlar – uglerodning miqdori 4,3% bóladi dan ortiq bóladi. 
Chóyanlarning pólatlardan tarqibiy tuzilishi jihatidan farqi shundaki, chóyanlarda avtektika tuzilishi mavjudligidan tashqari hamma chóyanlarda ortiqcha uglerod grafit holatda ajralib chiqadi.
Evtektika ózgarish jarayeni: Suyuq faza 1430⁰S temperaturada mahlum vaqt ichidaqotib austenit va sementitlarning mexanik aralashmasi ledeburitga aylanadi: S.f.(4,3%)t=14300C  L (A+C) 
Ledeburit - 7270S gacha austenit bilan sementitning, 7270 S dan past temperaturada perlit bilan sementitning mexanik aralashmasi. Ledeburit (L) evtektik aralashma bólib, u tarkibidagi uglerodning miqdori 4,3% bólgan suyuq fazadan hosil bóladi. Ledeburit 11470S dan 7270S gacha sementit bilan perlitning mexanikaviy aralash-masidir. Bu aralashmalarni ózaro farq qilishi uchun 1147^o dan 727^oS gacha bólgan ledeburit LA bilan 727o S dan pastdagi ledeburit esa LP bilan belgilanadi, ya’ni LA - austenitli, Lp – perlitli ledeburit. 
Evtektik ózgarishi jarayenida temperatura ózgarmaydi. Fe-Fe3C holat diagrammadagi nuqtalar 1 jadvalda berilgan. Nuqtalarning fazoviy uzgarishlari S % 0S A D Toza temirning erish va kotish temperaturasi Sementitning erish va qotish temperaturasi 06,67 1539 1600 S E
Ledeburitning hosil bulishi va erishi Uglerodning austenida eng kóp erish mikdori 4,3 2,14 1147 1147 S G Uglerodning austenitda eng kam erish miqdori Fe- Fe ga va Fe - Fe  –ga o’tishi 0,80 727 911 R O Uglerodning Fe temirdagi eng kóp erish miqdori Uglerodning Fe temirdagi eng kam erish miqdori 0,025 0,006 727 0 K F Fazoviy ózgarishlar yuq Fazoviy uzgarishlar yóq 6,67 6,67 727 1147 
Qotishmalarning sovush-qizdirish egri chiziqlari kuyidagicha quriladi.

1. 
   Fe - Fe 3C holat diagrammasi masshtab bóyicha quriladi.
   
2. 
   Diagrammadan sovush- qizdirish egri chiziǵi kurish talab etilgan qotishmaning
   

tarkibidagi uglerod mikdori ( %S) aniqlanadi. 3. % C miqdori mos kelgan nuqtadan vertikal tóǵri chiziq ótkazib qotishmaning kritik nuqtalari topiladi (diagrammadagi chiziqlar bilan kesishgan nuqtalar). 
Kritik nuqtalardan «temperatura» óqiga tóǵri chiziqlar ótqaziladi. Diagrammadagi chiziqlarning fazoviy uzgarishlar jadvalda kórsatilgan Chiziklarning fazoviy ózgarishlar (sovutishda) Fazalar tarkibi va soni AS Suyuk qotishmadan austenit hosil bólishining boshlanishi Austenit + suyuq (2) AE Suyuq qotishmadan austenit Hosil bulishining tugallanishi Austenit + suyuq (2) ES Austenit hosil bólishining tugallanishi va ledeburit hosil bólishi Austenit + sementit + suyuq (3) SD Suyuq qotishmadan birlamchi sementitning hosil bólishi Suyuq + sementit (2) SF Birlamchi sementit hosil bólishing tugallanishi va suyuq qotishmadan ledeburitning hosil bólishi Suyuq + sementit +austenit (3) ESF Suyuq qotishmadan ledeburit hosil bólishi (evtektik ózgarish chiziǵi) Suyuq+austenit+semen-Tit (3) GS Austenidan  ferrit ajralishi- ning boshlanishi Austenit + ferrit (2) GP Austenitdan ferrit ajralishining tugallanishi Austenit + ferrit RS Austenitdan ferrit ajralishing tugallaniishi va ausstenitdan perlit hosil bólishi Austenit +ferrit +sementit (3) RSK Austenitdan perlit hosil bulishi 9evtektoid ózxgarish chiziǵi) Austenit +ferrit+ sementit (3) SE Ikkilamchi sementit ajralishi- ning boshlanishi Austenit + sementit (2) SK RO Ikkilamchi sementining ajrali- shining tugashi Ferrittdan uglamchi sementit ajralishining boshlanishi Austenit + sementit+ ferrit (3) Ferrit + sementit (2) Sovish egri chiziǵini qurishga oid na’muna: tarkibida 1,2 % S bólgan qotishmaning sovish egri chiziǵini quring va taxlil qiling. 
Tarkibida 1,2 C bólgan qotishma evtektoiddan keyingi pólatlarga tahluqli. 
1,2 % S bólgan nuqtadan vertikal tóǵri chiziq ótkazamiz, bu chiziq likvidu, solidus, SE va RK chiziqlarni 1,2,3,4 nuqtalarda kesib ótadi. Bular sovush egri 
chiziǵiga tahluqli kritik nuqtalardir. Endi bu qotishmani sovutishda kechadigan 
fazoviy uzgarishlarni kórib chiqaylik.
1- kritik nuqtada (14800 S) suyuq qotishmadan auste nitning krisstallanishi boshlanadi, 2- nuktada (1290⁰S) kristallanish tugaydi. Qotishma strukturasi austenitdan iborat bóladi. Austunit 3-kritik nuqtadan (890⁰S) past temperaturagacha sovutilganda austenitdan ikkilamchi sementit ajralib boshlaydi. Austenit tarkibidagi uglerod miqdori SE chizigi bóylab 727⁰S temperaturada 0,8 % gacha kamayib evtektoid tarkibiga yetkach austenite perlitga, ya’ni - evtektoid qotishmaga ótadi. Bu jarayan doimiy temperaturada ya’ni 4-nuktada kechadi. RK chiziqli temperaturadan past temperaturada pólat strukturasi perlit va ikkilamchi sementit strukturalaridan iborat bóladi. Qizdirish egri chiziǵini qurish buyicha namuna, tarkibida 6,3% C uglerod bulgan qotishmaning qizdirish egri chiziǵini quring va tahlil qiling. 6,3 S% bólgan nuqtadan vertical tóǵri chiziq ótkazib, kritik nuqtalarni aniqlaymiz. Bu qotishma evtektikadan keyingi chuyanlarga tahluqli bólib sovuq holda ledeburit va birlamchi sementit strukturasidan iborat. Ledeburit 727⁰S dan yuqori temperaturada austenit va sementitdan, 727⁰S dan past temperaturada perlit va sementitdan iborat. Fe-Fe C xolat diagramasi buyicha sovush va qizdirish egri chiziǵlarini qurish buyicha topshiriklar.