1- lekciya. Operatsion sistema qáwipsizligi Joba

1-lekciya
Operatsion sistemalar haqqında túsinik
Joba :
1. Operatsion sistema túsinigi
2. Operatsion sistema sapaları
3. Operatsion sistemalardıń dúzilisi hám tiykarǵı komponentleri

Tayanısh sóz dizbekleri: Operatsion sistema, operatsion sistema sapaları, operatsion sistema dúzilisi, operatsion sistema kompanentalari.


2. 1 Operatsion sistema túsinigi
Operatsion sistema (OT, anglichan tilindegi forması - operating system) qurılmalar (hardware), ámeliy programmalar (application software) hám paydalanıwshı (user) kompyuteri ortasında dáldalshılıq (interface) etetuǵın hám kompyuter resurslarini basqarıw hám paydalanıwshılardıń óz-ara munasábetlerin shólkemlestiriw ushın mólsherlengen bir-birine baylanısqan programmalar kompleksi bolıp tabıladı. Paydalanıwshı kózqarasınan qaralǵanda operatsion sistema - bul qurılmalardıń dawamı bolıp kompyuter hám kompyuter tarmaqları ushın qolay, isenimli hám qawipsiz paydalanıwdı támiyinleytuǵın hám apparatqa ornatılatuǵın programmalıq qural esaplanadı. Operatsion sistemada islewden tiykarǵı maqseti:
-paydalanıwshı programmaların orınlawda qolaylıq, nátiyjelililik, isenimlilik, qawipsizlikti támiyinlew. Paydalanıwshı birinshi náwbette - paydalanıwshı qálegendey onı qanaatlandıratuǵın dárejede islewi ushın oǵan soraw nátiyjelerin tuwrı usınıwı, biykarlaw bolmawi, sırtqı hújimlerden qorǵalǵan bolıwı kerek. Bunı orınlaw ushın esaplaw quralları programmanı isleta alıwı hám operatsion sistema menen támiyinlengen bolıwı kerek.
-kompyuterdan paydalanıwda qolaylıq, nátiyjelililik, isenimlilik, qawipsizlikti támiyinlew. Operatsion sistema kompyuter jáne onıń resurslarınan paydalanıwda maksimal paydalılıq hám nátiyjelilikti támiyinlewi, úzilislerdi qayta islew, biykarlawları hám buzıwǵa qaratılǵanlar hújiminen kompyuterdi qorǵawı kerek. OSnıń bul jumısı paydalanıwshı ushın kórinbesligi múmkin, lekin ol turaqlı túrde ámeldegi boladı.
-kompyuterge jalǵanǵan tarmaq, disk hám basqa sırtqı qurılmalardan paydalanıwda qolaylıq, nátiyjelililik, isenimlilik, qáwipsizlikti támiyinlew. Operatsion sistemanıń tiykarǵı funksiyası - bul sırtqı qurılmalar menen islew. Mısalı, OS qattı diskǵa qálegen shaqırıqtı qayta islewi, drayver (disk menen informaciyalardı almaslaw ushın tómen dárejeli programma ) hám kontrollerlerdiń (disk menen kirgiziw/shıǵarıwdı orınlawshı ) birgelikte islewin támiyinlewi kerek. Kompyuter USB - portına jalǵanǵan qálegen ―fleshka operatsion sistemada anıqlanıwı, óziniń logikalıq atınıń alıwı hám ol shıǵarmaǵanına shekem pútkil waqıt dawamında kompyuter sisteması fayl bólegi bolıp qalıwı múmkin.
-búgingi kúndegi OS lardi zárúrli bolǵan qásiyetleri, yaǵnıy qawipsizlik, isenimlilik hám maǵlıwmatlar qorǵalǵanlıǵın támiyinlew. Tarmaq sheńberinde kompyuter hám operatsion sistema menen islewde qatnasıw etiwshıler oǵan jáne onıń programmalarına buzıwǵa qaratılǵanlar tárepinen bolatuǵın hújimlerge (reklama yamasa virus hám basqa kórinislerde kompyuterlerge kirip, paydalanıwshı jasırın saqlaytuǵın login, parollardı urlaw, kompyuter jumıs foaliyatini buzıw hám soǵan uqsas basqa hadiyseler) turaqlı túrde ushraydılar. Bul kursda biz búgingi kúndegi OSda qabıl etilgen isenimlilik, qawipsizlik hám maǵlıwmatlardı qorǵawdı támiyinlew usılların da kórip shıǵamız.