1-§. Mavzu: Geografiya nimani o`rganadi

VIII. Yangi mavzu: Qisqacha mazmuni:
Quyosh – Yerga eng yaqin bo`lgan qizib yotga yulduz – oliv shardir. Quyosh yerdagi yorug`lik va issiqlik manbaii. Uning atrofida 8 ta sayyora aylanib turadi. Bular: Merkuriy, Venara, yer, Mars, Yupiter, Sarurn, uran, Neptun sayyoralaridir. Sayyoralarning yuladuzlardan farqi shundaki, ular nur sochmaydi. Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Olimlar murakkab asboblar, har xil teleskoplar yordamida Sayyoralarning Yulduzlardan yana bir farqi shuki, ular osmondagi o`z o`rinlarni ancha o`zgartirib turadi.
Oy - Yerning tabiiy yo`ldoshi. Oy o`zidan nur sochmaydi. U quyoshdan keladigan nurni qaytaradi. Oy Yer atrofini bir oyda bir marta aylanib chiqadi. Yer Quyosh va Oyning osmonda bir – biriga nisbatan joylashgan o`rniga qarab u bizga har xil ko`rinadi. Bizga Oyning Quyosh bilan yoritilgan qismigina ko`rinadi. Yangi oy o`roq shaklda bo`ladi, doira shaklida esa to`lin oy bol`adi. Oyning 14-15- kunlari to`lin oy bo`ladi. Oy tutilishi to`lin Oy kunlariga to`g`ri keladi. Oy, yer, Quyosh bir chiziqda to`g`ri kelib qolsa Oy tutiladi.
Quyosh va Oyning Yerni tortishi natijasida dengiz hamda okeanlarda davriy ravishda suv qalqishi, ya`ni suvning ko`tarilib, pasayishi ro`y beradi. Suvning ko`tarilib qaytishi Quyosh tortishiga nisbatan Oy torganda nisbatan ikki baravar kuchli bo`ladi. Odamlar osmon jismlarini kuzatish natijasida Oy va Quyosh taqvimlarini tuzishgan, quruqlik va okeanlarda turgan joylarni aniqlashgan.
Yulduzlar. Tunda osmonga qarasangiz, juda ko`p yulduzlar tartibsiz sochilib yotganga o`xshaydi. Aslida ular osmonda tartibsiz sochilib yotmaydi. Hozirgi vaqtda olimlar rasatxonalarda yulduzlarning kattaligi, harorati, kimyoviy tarkibi va harakatlarini, shuningdek, o`zaro joylashgan o`rinlarini ham o`rganishmoqda.
Yulduzlar nihoyatda qizib yotgan, Yerdan juda uzoqda joylashgan osmon yoritgichlaridir. Ularni odamlar qadimlardan guruhlarga ajratishgan va har bir guruhga nom berishgan. Bular: yulduz turkumlari deb ataladi. Masalan; Tarozu, Chayon, Qavs va boshqalar.