1- мавзу. “Институционал иқтисодиёт” фани пайдо бўлиши, предмети ва ривожланиши

1.3. Неоинституционал назариянинг асосий йўналишлари

Институционализм ўз таҳлилининг предмети сифатида ижтимоийиқтисодий ривожланишнинг ҳам иқтисодий, ҳам ноиқтисодий муаммоларини илгри суради. Тадқиқот объекти – бирламчи ва иккиламчи институтларга бўлинадиган расмий ва норасмий институтлар.
Институтнинг таърифи. Институтлар – бу инсонларнинг жамиятдаги ўзаро муносабатларини белгилаб берувчи расмий ва норасмий қоидалар тизими. Институтлар – жамиятдаги «ўйин қоидалари» (Д.Норт)
Институтлар – бу инсонлар ўз ҳаётида амал қиладиган одатий тафаккур тарзи.
Институтлар – бу ўтмишда юз берган жараёнлар натижаси. Расмий (ёзилган) қоидалар: Конституция, қонунлар, фармонлар, келишувлар ва ҳ.к.
Норасмий (ёзилмаган) қоидалар: удумлар, анъаналар, шартли омиллар, одатлар ва ҳ.к.

Институционализм - иқтисодий тафаккурнинг XX асрнинг 20-30-йилларида ижтимоийиқтисодий омиллар (институтлар) йиғиндисини вақтга кўра тадқиқ этиш ва жамиятнинг иқтисодиёт устидан ижтимоий назоратини ўрганиш учун шаклланган йўналиши
	пайдо бўлиш сабаби
Капитализмнинг монополистик босқичга ўтиши, бу ишла			б чиқариш ва	капиталнинг
сезиларли даражада марказлаштирилиши билан кузатил зиддиятларни келтириб чиқарди			иб, жамиятда	ижтимоий
	таҳлил методологияси
математик аппарат ва неоклассиклар иқтисодий таҳлилининг маржинал принциплари		Германия методологик в	тарихий оситалари	мактабининг
	Асосий қоидалар
моддий омиллар билан бир қаторда тарихий ривожланишдаги маънавий, аҳлоқий, ҳуқуқий ва бошқа омиллар иқтисодиётнинг ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади; иқтисодий фанга “институтлар” тушунчасини олиб кирди. “Институтлар” – бу жамиятдаги расмий ва норасмий «ўйин қоидалари». Ушбу институтлар, хусусан, давлат, корпорациялар, касаба уюшмалари, ҳуқуқ, одоб-аҳлоқ, оила институти кабилар инсоннинг хатти-ҳаракатига таъсир кўрсатади; неоклассик ёндашувнинг қўлланилиши мумкин бўлган чегараларни тавсифлади,

хусусан:

• 
  ахборотнинг тўлиқлиги;
  
• 
  мукаммал рақобат (битимлар иштирокчиларининг минимал ўзаро боғлиқлиги); - homo economicus; неоклассика инсонларнинг муайян турдаги хатти-ҳаракатини назарда тутади: инсон – аниқ мақсадга интилган ва рационал, яъни фойдалиликни, фойдани кўпайтириш вазифасини ўз олдига қўйган; – бошқанинг хатти-ҳаракатига нисбатан тўғри кутишларни шакллантиради;
  

• 
  иқтисодий фанни ижтимоий фанлар билан интеграциялашга интилиш;
  
• 
  ижтимоий-иқтисодий ҳодисаларни ижтимоий психология нуқтаи назаридан талқин этиш.
  

1.4-расм. Институционализмнинг умумий белгилари

Норасмий нормалар жамиятда расмий нормалар каби муҳим роль ўйнайди, чунки улар қуйидаги ўзига хос хусусиятларга эга: эволюциянинг давомийлиги; кўплаб соҳалар фақат расмий нормалар билан тартибга солинади; расмий қоидалар учун асос.
Эски ва янги институтларни мувофиқлаштириш муаммоси: - янги расмий институтлар ва эски расмий институтлар; - янги расмий институтлар ва эски норасмий институтлар;
- янги норасмий институтлар ва эски норасмий институтлар.