1-2 Maruza. Atom spektroskopiyasi usullari. Atom-emission spektroskopiya
Download 1.32 Mb. Pdf ko'rish
|
1-магистр-ФАУ-маърузалар-2012-13
|
CH
z CH B B B B bo’ladi. Shunday qilib, OH bog’ni vodorod yadrosi turgan joydagi (nuqtadagi) magnit maydonining kattaligi CH bog’dagi shunday yadro turgan joydagi magnit maydonidan katta bo’ladi va doimiy magnit maydonining ma’lum qiymatida CH bog’dagi vodorod yadrosi OH bog’dagi vodorod yadrosiga qaraganda kamroq Larmor chastotasi bilan harakat qiladi. Yoki boshqacha qilib aytganda, rezonans chastotasi o’zgarmas bo’lganda (masalan 100 MGs) rezonans sharti 0 B CH gruppadagi proton uchun OH gruppadagi protonga qaraganda kattaroq magnit maydonida bajariladi. Quyidagi rasmda (6.3 - rasm) CH 3 OH molekulasining CH 3 va OH gruppalariga kiruvchi vodorod yadrolarining magnit energetik sathlarini holatlari va ularning magnit maydonining o’zgarishiga qarab o’zgarishi tasvirlangan. Ekranlanganlik doimiysi kamroq bo’lgan OH gruppasiga kiruvchi vodorod yadrosi kuchlanganligi kattaroq bo’lgan magnit maydonida bo’ladi va shuning uchun ham, uning energetik sathlari ekranlanganligi ko’proq bo’lgan CH 3 gruppasi protonlarining energetik sathlariga qaraganda bir-biridan uzoqroq joylashadi. Agar, namunaga chastotasi 100 MGs bo’lgan elektromagnit nur ta’sir etayotgan bo’lsa va yutilish spektrini qayd qilish magnit maydonini oshirish yo’li bilan (polevaya razvertka) amalga oshirilayotgan bo’lsa OH gruppalaridagi vodorod yadrolari CH 3 gruppalaridagi vodorod yadrolariga qaraganda oldinroq rezonansga keladi va ta’sir qilayotgan elektromagnit nurlarning energiyasini yutib boshlaydi. Yadroning larmor chastotasi shu maydon uchun rezonans shartiga ko’ra hisoblangan elektromagnit to’lqinlar chastotasiga teng bo’lsa rezonans hodisasi bo’ladi. Bu holat metil spirtining YaMR 1 H spektri keltirilgan rasmni quyi qismida ko’rinib turibdi. Ikki spektral chiziq integral intensivliklarining nisbati (spektral chiziq bilan chegaralangan yuzaning kattaligi) 1:3 ni tashkil qiladi, bu esa o’z navbatida, intensivligi kam bo’lgan chiziqni OH gruppaning bitta protoniga, intensivligi katta bo’lgan chiziqni esa CH 3 gruppaning uchta protoniga tegishli ekanligini ko’rsatadi. Uglerod ( 12 S) va kislorod ( 16 O) yadrolari spinga ega bo’lmaganligi uchun, ularning bu spektrga umuman ta’siri yo’q. Bu rasmda YaMR 98 spektroskopiyasining ikkita juda muhim xususiyati o’z aksini topgan: 1) bir xil yadrolar uchun (biz qaragan holda protonlar uchun) yutilish polosalarining spektrdagi o’rni ularning kimyoviy atrofiga bog’liq ekanligi (xuddi shu sababga ko’ra bu signallar orasidagi masofani odatda kimyoviy siljish deyishadi) va 2) spektr chiziqlarining yuzalari ekvivalent yadrolarning soniga to’g’ri proporsional (ekvivalent yadrolar deb bir xil kimyoviy siljishga ega bo’lgan yadrolarga aytiladi) ekanligi. YaMR spektroskopiyasining bu ikki xossasi sifat va miqdor tahlillarining asosini tashkil etadi. Kimyoviy siljishlar farqining qiymati turli xil birliklarda ifodalanishi mumkin. Yuqorida aytib o’tilganidek YaMR spektrlarini namuna turgan magnit maydonining kattaligini o’zgartirish orqali yozib olish mumkin. Shuning uchun, kimyoviy siljishlarni magnit maydon kuchlanganligining birligi teslalarda, aniqrog’i mikroteslalarda (mkTl) o’lchash mumkin, chunki, signallar orasidagi farq Tl birligida juda kichkina. Masalan, yuqorida ko’rilgan spektrdagi OH va CH 3 signallari orasidagi farq = 3,26 mkTl ni tashkil etadi. Lekin spektr, magnit maydonining kattaligini doimiy saqlagan holda namunaga ta’sir etuvchi elektromagnit to’lqinlarning chastotasini o’zgartirish orqali ham yozib olinishi mumkin. Protonlar uchun doimiy magnit maydonining kuchlanganligi 2,3487 Tl bo’lganda rezonans chastotasi 100 MGs bo’lishini hisobga olib (2,3487 Tl = 100 MGs) signallar orasidagi kimyoviy siljishni ham Gs larda ifodalash mumkin. 3,26 mkTl = 139 Gs = Ekranlanish doimiysi i , namuna turgan doimiy magnit maydoning kattaligiga yoki qo’zg’atuvchi manbaning chastotasiga bog’liq bo’lmaganligi uchun, tabiiyki gerslarda yoki mkTl larda o’lchanilayotgan kimyoviy siljishlarning farqi Download 1.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|