1-амалий иш. Киберхавфсизлик тушунчаси, унинг ташкил етувчиларининг характеристикалари. Ахборотли жамиятда хавфсизлик. Хавфсизлик тушунчаси

Фирибгарлик ва нотўғри фойдаланиш. Компютер тизимлари рухсациз ҳаракатлар содир бўлиши мумкин бўлган ноёб муҳитни яратиши мумкин. Ушбу тоифадаги жиноятлар кўплаб анъанавий номларга ега, жумладан ўғирлик, фирибгарлик, ўзлаштириш, товламачилик ва ҳоказо. Компютер билан боғлиқ фирибгарлик компютер тизимига сохта ёзувларни киритиш, електрон воситалар ёрдамида пул ўғирлаш, молиявий воситаларни ўғирлаш, хизматларни ўғирлаш ва қимматли маълумотларни ўғирлаш кабилардир.
Жавобгарлик. Америка Қўшма Штатларининг Ягона Тижорат Кодексига (Тҳе Униформ Cоммерcиал Cоде) кўра, кафолат ҳужжатлари харидорга маҳсулот сифатини тасдиқлаш ёки маҳсулотнинг тўғри ишлашини ваъда қилади ва битим асосининг бир қисмига айланади. Дастурий таъминот ишлаб чиқарувчиси томонидан фойдаланувчига дастурнинг табиати ва сифати тўғрисида берилган маълумот ва тасдиқлар ҳам експресс кафолат сифатида таснифланиши мумкин. Дастурчилар ёки чакана сотувчилар експресс кафолатларни белгилаш ҳуқуқига ега. Шундай қилиб, улар ўзларининг дастурий таъминоти ёки аппарат воситаларининг имкониятлари, сифати ва табиатига оид ҳар қандай маълумот ва таърифларни баён қилганда реал маълумотларни тақдим етишлари керак. Улар ўзларининг тасдиқловчи ҳужжатларида, маҳсулот намойишлари ва маҳсулот тавсифларида ҳуқуқий жиҳатларни ҳисобга олишлари керак. Улар айтган ҳар бир сўз юридик жиҳатдан худди ёзма равишда ёзилган ҳужжатга тенг кучга ега бўлиши мумкин. Демак, жавобгарликни таъминлаш учун барча шартномалар ёзма равишда тузилиши мақсадга мувофиқдир. Кўзда тутилган кафолатлар Қўшма Штатларининг Ягона Тижорат Кодекси томонидан ҳам белгиланган. Бу ҳар бир сотувда автоматик равишда тақдим етиладиган кафолатлар мажмуидир. Ушбу кафолатлар ёзма ёки оғзаки баён қилиниши шарт емас. Улар махсулот харидорга ўтиши билан, маҳсулот сотувга мувофиқлигини ва шунга ўхшаш бошқа товарларда қўлланиладиган оддий кафолатларга мос келишини таъминлайди (сотувга яроқлилик).
Патент ва муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонун. Патент ғоянинг ўзига хос ва махфий томонларини ҳимоя қилиши мумкин. Муаллифлик ҳуқуқи билан солиштирганда патент олиш жуда қийин. Патент егаси малакали дастурчига дастурни яратишга рухсат бериш учун дастурнинг тўлиқ тафсилотларини ошкор қилиши керак. Америка Қўшма Штатлари дастурий таъминот патенти бошқа мамлакатларнинг кўпчилигида тан олинмайди. Муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонун компютер дастурларини ҳимоя қилишда хавфсизликни бузишдан олдин ҳам, хавфсизлик бузиигандан кейин ҳам фойдаланиш учун жуда муҳим ҳуқуқий воситани тақдим етади. Ушбу турдаги бузилиш маълумотлар, компютер дастурлари, ҳужжатлар ёки шунга ўхшаш материалларни ўзлаштириш билан боғлиқ бўлиши мумкин. Шу сабабли, ахборот хавфсизлиги бўйича мутахассис муаллифлик ҳуқуқи қонунининг асосий тушунчалари билан таниш бўлиши шарт. Америка Қўшма Штатлари, Буюк Британия, Австралия ва бошқа давлатлар компютер дастурларини ҳимоя қилиш учун аниқ қонунларни тақдим етиш учун муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги қонунларига ўзгартиришлар киритдилар ёки қайта кўриб чиқдилар. Қўшма Штатлардаги муаллифлик ҳуқуқи 1976 йилдаги “Муаллифлик ҳуқуқи тўғрисида”ги қонун билан тартибга солинади. Бошқа мамлакатларда, масалан, Канада суди дастлабки яъни, қайта кўриб чиқилмаган “Муаллифлик ҳуқуқи тўғрисида”ги қонун компютер дастурларини ҳимоя қилиш учун етарлича кенгдир деган тамоилни қўллаб қувватлайди. Ушбу мамлакатларнинг аксариятида муаллифлик ҳуқуқини ислоҳ қилиш фаол олиб борилмоқда.