1-Amaliy ish ruda konlarini qazib olishda burg’ilash ishlari

1	2	3	4	5	6	7	8
9
1	Hech qanday zara yetmaydi	<10 >10	50-150 -	- 400	<20 >20	20-50 -	- 200	3-10 -
2	Ayrim oynalar sinishi mumkin	<10 >10	10-30 -	- 60-100	<20 >20	5-12 -	- 50	- 1-2
3	Oynalar to’liq sinadi. Rom, eshiklar qisman zarar ko’radi, suvoq ko’chishi va ichki yengil to’siqlar buziladi.	<10 >10	5-8 -	- 30-50	- -	- 2-4	- -	- 0,5-1
4	Rom, eshik, saroy va boshqalar ichki to’siqlari buziladi	-	2-4	-	-	1-2 0,5-1	-	Buzilish portlash girdobi chegarasida bo’ladi
5	Kam bardoshli toshli va yog’och binolar buziladi, temir yo’l tarkiblari qulaydi	-	1,5-2	-	-		-	-

16.1-jadvaldan foydalanishda quyidagilarga e’tibor berish kerak:

а) zarar yetkazilish darajasi va koeffisientlar qiymatlarini tanlashda joyning barcha sharoitlari hisobga olinishi lozim, shuningdek murakkab sharoitlarda xavfsizlik darajasini tanlashda korxona portlatish ishlari rahbari, qo’riqlanayotgan obyektga egalik qiluvchi tashkilot vakillari va “Sanoatgeokontexnazorat” davlat inspeksiyasidan vakil ishtirok etishlari shart.
б) koeffisientlar 16.1-jadvalda bir qiymatli qilib berilmagan. Qiymatlarning u yoki bunisini tanlashda obyekt holatini hisobga olish lozim: obyekt qancha mustahkam bo’lsa koeffisient qiymati jadvaldan shuncha kichik qiymatda olinadi.


16.1-misol. Xavfsizlik darajasi 3 ga teng bo’lgan sharoit uchun umumiy massasi 160 000 kg ga teng bo’lgan skvajina zaryadlari yordamida blokni portlatishda havoli zarbli to’lqin ta’siri bo’yicha xavfsiz masofa aniqlansin.
Masala yechimi. Havoli zarbli to’lqin ta’siri bo’yicha xavfsiz masofani aniqlaymiz. 16.1-jadvalga muvofiq k₁ = 3. U holda


.

17-Amaliy ish
USTUPDA SHPUR ZARYADLARINI HISOBLASH.

Ustupda shpur zaryadlari parametrlarini hisoblash quyida keltirilgan formulalar yordamida amalga oshiriladi.

Bitta shpurdagi zaryad massasi (kg) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

bunda: q- portlovchi moddaning hisoblab aniqlangan solishtirma sarfi, kg/m³;
а- qatordagi shur zaryadlari orasidagi masofa, m;
W_п- ustup ost qismining qarshilik chizig’i, m;
H- portlatilayotgan ustup balandligi, m.
Ustup ost qismining qarshilik chizig’i quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

bunda: Р^I-1 m shpurning portlovchi modda bo’yicha sig’imi (kg/m):

bunda: d—shpur diametri, m; ∆- zaryadlash zichligi, kg/m³;
m-qatordagi shpur zaryadlari orasidagi nisbiy masofa;
bir zumda (oniy) portlatishda m=0,8÷1,1, qisqa sekinlatib portlatishda m=0,9÷1,3, olovli usulda portlatishda m=1,2÷1,4.
Shpur chuqurligi (m) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

bunda: l_п—perebur uzunligi, m
Hisoblash ishlarida l_п perebur quyidagi qiymatlarda qabul qilinadi: mustahkam tog’ jinslari uchun l_п=10d_з; o’rtacha mustahkamlikdagi tog’ jinslari uchun l_п=6d_з; mustahkam bo’lmagan tog’ jinslari uchun l_п=3d_з;

Agar W va m ning qiymati ma’lum bo’lsa, u holda a ning qiymatini hisoblash mumkin:

Portlovchi modda sig’imi bo’yicha shpur zaryadining massasi quyidagicha aniqlanadi:

bunda: l_з—zaryad uzunligi, m.
Shpur zaryadlari qatorlari orasidagi masofa quyidagicha aniqlanadi:
bir zumda (oniy) portlatishda:

qisqa sekinlatilgan portlatishda:

Shpurdagi zaboyka uzunligi:

17.1-misol. Balandligi Н=3m bo’lgan ustup diametri 40 mm bo’lgan shpur zaryadlari yordamida portlatiladi. Zaryad zichligi Δ=0,9 t/m³, m=0,9 va ammonit 6JV solishtirma sarfi q=0,5kg/m³ bo’lsa shpur zaryadi massasi aniqlansin. Shpurlar bir zumda elektr usulida portlatiladi.