1-amaliy mashg’ulot: jismоniy yuklаmаlаrgа mоslаshishi (аdаptаtsiya) vа оrgаnizmning zаhirа imkоniyatlаri amaliy mashg’ulot maqsadi

Charchashni fiziologik mohiyati.

Ishga kirishib olish uchun-muskul ishining boshlang`ich davrida fiziologik funktsiyalarning berilgan ishini muvoffaqiyatli bajarish uchun zarur bo`lgan yangi funktsional darajaga asta-sekin o`tishidir. Ishga kirishib olish davrida sportchining harakat faoliyati kuchlanishi, bajariladigan ishga hajman moslashadi, moddalar almashinuvi ortadi organizmning turli sistemalari faoliyati kuchayadi, sistemalarning o`zaro ta`siri yaxshilanadi. Harakat va vegetativ funktsiyalarning qayta qurilishida markaziy asab sistemasi asosiy rol o`ynaydi. Markaziy asab sistemasi organlarning faqat tinch holatdan ish holatga o`tkazish bilan chegaralanmay, ularni ishini sozlash, funktsiyalarni bir-biriga keltirish vazifasini ham bajaradi. Bunday vazifani bajarilishi markaziy asab sistemasiga ishchi organlardan afferent inpul’slar muhim rol o`ynaydi. Ishga kirishish davrida fiziologik sistemlar funktsiyalarning ishga moslashishida asab sistemasi bilan bir qatorda gumarol mehanizm ham ayniqsa ichki sekretsiya bezlari faoliyatining kuchayishi ham muhim rol o`ynaydi. Masalan: ishga kirishish davrida qon tarkibida adrenalin va gipofiz bezi garmonlarining miqdori ortadi. Ishga kirishib olish davrida fiziologik funktsiyalarning rivojlanishi orginazmning hamma sistemalarida bir vaqtda bo`lmaydi, balki geteroxron holatda, ya`ni ba`zi sistemalarni ishi tezroq, ba`zilarining funktsiyasi sekin rivojlanadi.

Organzmning ishga kirishib olish davri sportchining jismonan chiniqqanligiga, uning iqtisosiga, strat oldidagi holatiga, ish oldidan o`tkazilgan razminka effektiga va ish bajariladigan sharoitga, ishning turiga, harakteriga, iqlim sharoitiga, sportchining yoshiga, va boshqalarga bog`liq bo`ladi. Bolalarning- yosh sportchilarning ishga kirishib ketishi kattalarga nisbatan tinch va ancha tez bo`ladi. Turgun ish qobilyati. Turgun holat-fiziologik ko`rsatkichlarning o`zgarmas (doimiy) darajasi bilan ifodalanadigan jismoniy ish tezligi organizmning funktsional imkoniyatiga to`liq mos bo`lishida, bajarilishida organizmda Yuzaga keladigan holatlar turgun holatga o`tish vaqt birligida sarflanadigan kislorod miqdorining kamayishi, kislorodga talabni pasayishi bialn kuzatiladi, natijada ayni ishni bajarishdagi muskul kuchlanishi pasayadi. Turgun holat tsiklik dinamik xarakterdagi muskul ishni bajaradi, shu ishni bajarish uchun talab qilinayotgan kislorod miqdoriga teng yoki unga yaqin miqdordan kislorod o`zlashtirilishi bilan ifodalanadi. Turgun holat 2 ga ajraladi: haqiqiy turgun holat va yolg`on turgun holat. Haqiqiy turgun holat o`rtacha tezlikdagi tsiklik, dinamik ishlarni bajarishda kuzatiladi, bunday ishlarda organizmning bir daqiqadagi kislorodga bo`lgan talabi 2-3 l atrofida bo`lib, organizm ish davomida talab qilayotgan kislorod miqdoriga teng miqdorda kislorod o`zlashtiradi, ya`ni kislorod qarzi Yuzaga kelmaydi. Bunday holatlarda haqiqiy turgun holat Yuzaga keladi. O`rtacha tezlikdagi tsiklik dinamik ish aerob sharoitda Yuzaga keladi YOlg`on turgun holat katta tezlikdagi tsiklik dinamik ishlarini bajarishda Yuzaga keladi. Bunday ishlarni bajarishda bir qator talab qilinadigan kislorod miqdori 5-8 l atrofida bo`ladi.