1-amaliy mashg’ulot: jismоniy yuklаmаlаrgа mоslаshishi (аdаptаtsiya) vа оrgаnizmning zаhirа imkоniyatlаri amaliy mashg’ulot maqsadi

4-amaliy mashg’ulot: SPORT FAOLIYATIDA ORGANIZM HOLATINING FIZIOLOGIK XAKARTERISTIKASI

Amaliy mashg’ulot maqsadi:
Amaliy mashg’ulot davomida har hil sport turlari bilan shug’ullanuvchilar­ning organizmida har hil holatlar kuzatilishi mumkin. Shuning uchun ularni start oldi holatlarida alohida organizmni moslashtirish va tayyorlab olish uchun jismoniy yuklamalarni berish normalarini belgilash tarbini o’rgatish.
Amaliy mashg’ulot rejasi:

1. 
   Sport oldi holati.
   
2. 
   Razminka.
   
3. 
   Charchashni fiziologik mohiyati.
   

Amaliy mashg’ulot borishi:


Sport oldi holati.
Start holatining fiziologik siljishlarning darajasi bajariladigan ishning harakteriga bog`liq bo`ladi. Ba`zi ilmiy dalillarga ko`ra start oldi holatidagi reaktsiyalar bajariladigan ishlarga xos xususiyatga ega bo`ladi. Masalan: bokschilarda katta hajmidagi ishlarni bajarish oldidan tomir urushi, qon bosimi va gaz almashinuvining ko`proq o`zgarishi, kam hajmdagi ish oldidan esa kamroq o`zgarishi aniqlangan. Start oldi holatida Yuzaga keladigan reaktsiyalar shartli reflektor mehanizmiga ega. Shuning uchun ham start oldi holatining qanday darajada o`tishi sprotchining malakasiga, o`tkaziladigan musobaqaning qanday bo`lishiga, raqiblarning malakasiga, sportchining individual xususiyatlariga, oliy asab faoliyatining tipiga va boshqa faktorga bog`liq bo`ladi. Start oldi reaktsiyasining rivojlanishiga organizmning qanday yoshdaligi ham ta`sir ko`rsatadi. Usmir yoshdagi ba`zi bir shartli reflektor funktsiyalarining start oldi holatidagi o`zgarishlari kattalardagiga qaraganda bir muncha keskin bo`lishi mumkin. Sportchilarda start oldi harakatning 3 hil shakli ko`rinishi aniqlangan:
Bular jangovor tayyorlik, start oldi hayajoni va start oldi apatiyasidir. Start oldi holatining bu turlari markaziy asab sistemasidagi asab jarayonlarining rivojlanish nisbati bilan belgilanadi. Jangavor tayyorgarlik xolati bu xolatdagi sportchi bo`lajak ishni optemal xolatda kutib oladi, yani bunday xolatga ega bo`lgan sportchining markaziy asab sistemasida asab jarayonlari teng, nisbatan optemal rivojlangan bo`lib, harakat va vegativ funktsiyalarning bajariladigan ishga mos xolda o`zgarishini ta`minlaydi. Start oldi titrog`i-markaziy asab sistemasida qo`zg`alish jarayonining keragidan ortiq ko`payishi, uning tormozlanishidan ustun turishi va organizmga keng yoyilishi oqibatida Yuzaga keladi. Bunday xolatdagi sportchida differentsirovka buziladi, natijada sportchi musobaqaning boshlanishidayoq qator xatolarga yo`l qo`yadi. Bundan tashqari ko`zg`alish jarayonining kuchli bo`lishi harakat uyg`unligining buzilishiga olib keladi. Start oldi apatiyasi bu xolatda sportchining markaziy asab sistemasida tomozlanish jarayoni ko`zg`alishidan ustun to`radi. Natijada, sportchi o`z imkoniyatlarini past baxolab, qatnashmaslikka (musobaqada) harakat qiladi. Start oldi apatiyasi jismonan yaxshi chiniqmagan musobaqaga etarli tayyorgarlik ko`rmagan sportchilarda hamda musobaqa boshlanishiga kechikkan holatlarda Yuzaga keladi. Bunday hollarda oliy harakat reaktsiyalarining vaqti uzayadi, vegetativ funktsiyalar susayadi.