1-amaliy mashg`ulot. Neft, gaz va gazkondensatlari hossalarini o‘rganishga doir misol va masalalar

Parafinli uglevodorodlar yoki alkanlar.
Umumiy ifodasi - C_nH_2n+2.bо‘lar tuyingan uglevodlorodlar ham deyiladi
Oddiy a’zolari о‘z molekulasida birdan beshgacha uglerod atomidan tashkil topgan uglevodorodlar normal haroratda gaz hisoblanadi. Uglevodorodlarning beshdan - о‘n beshgacha atomdan tashkil topganlari suyuq va undan yuqorilari qattiq holatda bо‘ladi.
Parafin-metan-alkan-tuyingan uglevodorodlar vakili.
Parafinli uglevodorodlar reaksiyaga juda kam kirishishi bilan tavsiflanadi, kimyoviy jaxatdan mustahkamdir.
Naftenli (polimetilenoviy) uglevodorodlar yoki siklanlar. Umumiy ifodasi C_nH_2n. Uglerod atomi о‘z sikliga uchta yoki kо‘prok metil guruhlarini biriktirib olishi mumkin.
Uglevodorodlar о‘zlarining kimyoviy hususiyatlari bо‘yicha naftenli uglevodorod alkanlarga Yaqin. Naftenli uglevodorodlarning xususiyatlaridan biri ularning hosilalari ham izomerlanish xususiyatiga egadir. Katalik va termik jarayonlar ta’sirida olti a’zoli sikllar tizimi besh a’zoliga oson о‘tadilar.
Masalan: siklogeksan va benzol metil siklopentanga.
Aromatik uglevodorodlar (arenlar). Ularning oddiylarining umumiy ifodasi C_nH_2n+2 vaо‘zining tarkibi benzol aramatik yadrosi deb ataluvchilardan tarkib topgan. Bu birikmalar ancha mustahkam. Shuningdek ular yuqori kimyoviy faollikga ega, albatta metanli va naftenlilarga nisbatan, shuningdek ular ancha yengil ajralishi mumkin.
Arenlar yuqori erish qobiliyatiga ega, cheklanmagan miqdorda bir-biriga va boshqa erituvchilarga eriydilar.
Aytilgan uglevodorod birikmalari neftning asosiy massasini tashkil etadi. hol ulardan tashqari smola va asfalten, kislorod va oltingurgurt ham uchraydi. Ayrim hollarda smola va asfalten 10- 20% ga yetadi. Neftning qoraligi uning zichligini va qovushqoqligi kattaligini, shuningdek unda yengil fraksilarning kamligini harakterlaydi.
Neftning oksidlanish jarayoni tabiatda ancha keng tarqalgan. Neftning oksidlanishi tо‘yingan qatlamning yuzaga chiqqanida kislorod bilan о‘zaro reaksiyaga kirishishi natijasida sodir uladi. Bundan tashqari neft uyumiga erigan kislorod va sulfatdan tashkil topgan infiltratsion suvlarning singishi natijasida, shuningdek suv-neft tutash yuzasi chegaralarida sulfit va oksidlangan uglevodorodlarni tiklash mikroorganizmlar natijasida sodir bо‘ladi. Neftning fizik-kimyoviy hossalari boshqa jarayonlar ta’sirida, parchalanish, sirqish, oltingugurtlanishda ham о‘zgarishi mumkin.
Shunday qilib neftning turliligi uning ikkilamchi о‘zgarishi bilan uzviy bog‘liqdir.
Ayrim tadqiqotchilarning aytishicha neftning qayta tuzilishida oksidlanish jarayoni asosiy ahamiyatga ega. Boshqa bir guruh tadqiqotchi-olimlarning fikricha aksincha, tiklanish (qaytarilish) jarayoni asosiy ahamiyatga egadir. Biroq G.A.Amosov, N.V.Vassoyevich, A.A.Karsevlar о‘tkazgan tadqiqotlari neftning fizik-kimyoviy xossalarini о‘zgarishiga tabiatda oksidlanish va qaytarilish jarayonlarining (ma’lum bir geologik va geoqimyoviy sharoitlarga bog‘liq) ta’siri juda katta ekanligini kо‘rsatadi.
Uglevodorodlar

№