1-amaliy mashg’uloti: О’quvchilarning jismoniy rivojlanishini gigiyenik baholash

Topshiriqlar
1. О’quvchining aqliy ishchanlik qobiliyati davrlari haqidagi ma’lumotlar 
asosida jadvalni tо’ldiring. 
Davrlar 
Vaqti 
(min.) 
Belgilari 
О’qituvchi 
faoliyati 
Ishga kirishish davri
Optimal ishchanlik 
davri 
Tо’liq, 
kompensatsiya 
davri 
Beqaror 
kompensatsiya 
davri 
Faoliyatining 
progressiv pasayish 
davri 

---

45 
2. О’qituvchining xislatlari asosida jadvalni tо’ldiring. 
№ 
О’qituvchi xususiyatlari 
Ijobiy (+, -) 
Salbiy (+, -) 
1 
Darsni yuqori kayfiyatda о’tish 
+ 
- 
2 
3 
4 
3. Dars jadvaliga qо’yiladigan gigiyenik talablar asosida ______ sinf (kurs)ning 
dars jadvalini tuzing. 
Dushanba 
Seshanba 
Chorshanba 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 
Payshanba 
Juma 
Shanba 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 
1. _________________ 
2. _________________ 
3. _________________ 
4. _________________ 
5. _________________ 
6. _________________ 

---

46 
10– AMALIY MASHG’ULOT 
Kun tartibini gigiyenik baholash 
 
Maqsad: kun tartibiga qо’yiladigan gigiyenik talablar asosida о’quvchilar 
kun tartibini tuzish kо’nikmasini hosil qilish. 
О’quv jihozlari: talabaning shaxsiy kun tartibi, kun tartibiga qо’yiladigan 
gigiyenik talablar haqida ma’lumotlar. 
Amaliy mashg’ulotning nazariy qismi: 
Bolalar va о’smirlar kun tartibini tuzishda mehnat bilan dam olishning 
almashinishi, mashg’ulotlar turlarining о’zgarishlarini e’tiborga olish kerak. Tashqi 
muhitning qulay sharoiti ta’sirida bola va о’smirlar organizmi о’sib, ulg’aya boradi. 
Kun tartibi tо’g’ri tashkil etilganda bola charchamaydi. Kundalik rejimga rioya 
qilinganda nerv sistemasida shartli reflekslar vujudga keladi, bolalar intizomli va 
tartibli bо’la boradi. Kundalik rejimga rioya qilinmaganda esa bolada toliqish, 
uyqusizlik, ishtahasi yomonlashuvi, asabi buzilishi, hamda ish qobiliyatini
pasayishi kuzatiladi.
Birinchi va ikkinchi smena о’quvchilari uchun kun tartibi ularning yoshini 
hisobga olgan xolda tuziladi. Dam olish, uyqu, ovqatlanish, sinfdan tashqari ishlarni 
tо’g’ri tashkil etish, uyda xо’jalik ishlariga yordam berish, maktabdagi 
mashg’ulotlar va boshqalarni tо’g’ri tashkil etish lozim. 
Uy vazifalari bola yoshiga mos bо’lishi kerak. 1-sinf о’quvchilarnga 45 
minutlik, 2-sinf о’quvchilariga 1-1,5 soatlik, 3, 4-sinflar uchun 2-2,5 soatlik, 5-10-
sinf о’quvchilari uchun 3-3,5 soatlik uy vazifasi berilishi tavsiya etiladi. Uy 
vazifasini bajarishda har 45 minutdan sо’ng sof havoda dam olish kerak. Maktabdan 
qaytgandan sо’ng ovqatlanish va harakatli о’yinlar о’ynash, sof havoda sayr qilish 
lozim. Sо’ng uy vazifalarini tayyorlash mumkin. О’quvchlar uy vazifasini bajarib 
bо’lganidan sо’ng uy ishlariga yordam berishi kerak. Lekin uy ishlari bilan band 
bо’lib, uy vazifasini bajarmasligi mumkin emas yoki charchab qolmasligi 

---

47 
kerak.О’quvchini yoshligidan о’rin-kо’rpasini yig’ishtirishga, kiyim-boshini 
tartibga solishga, kechqurun, erta bilan yuvinishga boshqalarga о’rgata borish zarur. 
Kun tartibida uyquning ahamiyati katta. Bola uxlashidan 2-2,5 soat oldin 
ovqatlanishi kerak. Kechki ovqatdan sо’ng sof havoda bir oz sayr qilishi lozim. 
Uxlashdan avval zо’riqib aqliy mehnat talab etadigan ishlarni bajarish, hayajonli 
о’yinlar о’ynash, televizor kо’rish tavsiya etilmaydi. 
Televizorni quyi sinf о’quvchilari haftada 3-4 marta kuniga 1-1,5 soatdan, 
yuqori sinf о’quvchilari 4-5 marta 2-2,5 soatdan undan 2-2,5 m uzoqda о’tirib, qad-
qomatni tо’g’ri tutgan holda kо’rishlari mumkin. Yotib yoki yonboshlab televizor 
kо’rish mumkin emas. Boshlang’ich sinf о’quvchilari soat 8 va 9 larda, V-VII sinf 
о’quvchilari 9
30 
-10 da uyquga yotishi kerak. О’rin toza bо’lishi, juda yumshoq 
bо’lmasligi lozim. Xona temperaturasi 18-20°S bо’lishi, qishda fortochkani ochib 
qо’yish kerak. Yoz oylarida bolalar hovlida yoki ayvonda sof havoda uxlagani 
ma’qul. 
Har kuni ma’lum bir vaqtda ovqatlanish shart, shunda ovqatlanish vaqti 
yaqinlashganda ishtaha paydo bо’ladi, ovqat tez va yaxshi hazm bо’ladi. Vaqtida 
ovqatlanmaganda ishtaha kamayib ketadi. Bolaning bir kunda yeydigan ovqati 
organizmida sarflangan energiyani qoplashi kerak. 
Topshiriqlar 
1. Yuqori sinf о’quvchilarini kun tartibini jadval asosida tuzing. 
№ 
Faoliyat turi 
Vaqt oralig’i 
1 
Uyg’onish
2 
Badan tarbiya
3 
Nonushta
4 
Maktabdagi dars 
5 
Katta tanaffus. Tushlik
6 
Ikkinchi tushlik 
7 
Uy yumushlari (erkin jismoniy faoliyat) 
8 
Uyga vazifa 

---

48 
9 
Kechki ovqat 
10 
Madaniy dam olish 
11 
Uyga vazifa 
12 
Kechki sayir
13 
Uxlash
2. Tuzgan kun tartibingizni ilmiy asoslab bering. ____________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
3. О’zingizni kun tartibingizni jadvalga yozing. 
№ 
Faoliyat turi 
Vaqt oralig’i 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
15 
16 
17 
18 

---

49 
4. Kun tartibingiz tо’g’ri yoki notо’g’ri tuzilganligini izohlang:
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________